21η Απριλίου 1967: Η ζωή και το φυσικό τέλος των πραξικοπηματιών

Μ. Παρασκευή, 21η Απριλίου 1967. Μια μέρα πριν την Ανάσταση του Λαζάρου, η δημοκρατία στην Ελλάδα βυθιζόταν στον βαθύ ύπνο της άγνοιας, για να συλληφθεί εν ψυχρώ από μια ομάδα αξιωματικών που θα σφράγιζε την ιστορία της χώρας με επτά χρόνια σκοταδιού. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο πρωθυπουργός που είχε αναλάβει τα ηνία μόλις τρεις εβδομάδες νωρίτερα, ετοίμαζε πυρετωδώς τις εκλογές της 28ης Μαΐου, χωρίς να υποψιάζεται την καταιγίδα που πλησίαζε.

«Ήταν μεσάνυχτα. Η μία μέρα παρέδιδε στην άλλη την αόρατη σκυτάλη του ιστορικού χρόνου. Αυτό γίνεται πάντα στο σκοτάδι…», θα θυμόταν χρόνια αργότερα ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, περιγράφοντας την ατμόσφαιρα λίγο πριν το ρολόι της ιστορίας σημάνει την ανατροπή. Οι συνταγματάρχες επικράτησαν με ένα αιφνιδιαστικό πραξικόπημα, βιάζοντας και εκτελώντας τη νεαρή ελληνική δημοκρατία. Αγωνιστές έχασαν τη ζωή τους, άλλοι σημαδεύτηκαν από αναπηρίες, και η ελευθερία μπήκε στον «γύψο» ενός αυταρχικού καθεστώτος.

Όπως κάθε σκοτεινή περίοδος, έτσι και η επταετία της χούντας έφτασε στο τέλος της, αφήνοντας πίσω της πληγές και ερωτήματα. Ποια ήταν όμως η μοίρα των πρωταγωνιστών εκείνης της αποφράδας ημέρας; Ποιο ήταν το τέλος αυτών που τόλμησαν να θέσουν την Ελλάδα σε ένα εφιαλτικό καθεστώς; Ας επιχειρήσουμε μια αναδρομή στην πορεία τους μετά την πτώση της δικτατορίας.

Γεώργιος Παπαδόπουλος (1919-1999): Ο «πρωθυπουργός» της χούντας καταδικάστηκε σε θάνατο για εσχάτη προδοσία, αλλά η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια δεσμά. Υποβιβάστηκε στον βαθμό του απλού στρατιώτη και ίδρυσε μέσα από τη φυλακή την ΕΠΕΝ το 1984. Παρά την απόφαση της κυβέρνησης Μητσοτάκη για αποφυλάκιση το 1992, το βέτο του Προέδρου Καραμανλή παρέμεινε αμετάκλητο. Ο Παπαδόπουλος πέθανε το 1999 από καρκίνο, αρνούμενος να ζητήσει χάρη για λόγους υγείας.

Στυλιανός Παττακός (1912-2016): Συνελήφθη μετά την πτώση της χούντας Ιωαννίδη και καταδικάστηκε σε θάνατο για στάση και εσχάτη προδοσία, ποινή που επίσης μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη. Καθαιρέθηκε από τον στρατιωτικό του βαθμό και είδε την αίτησή του για επανάληψη της δίκης να απορρίπτεται. Αποφυλακίστηκε το 1990 για λόγους υγείας και απεβίωσε το 2016 σε ηλικία 104 ετών.

Νικόλαος Μακαρέζος (1919-2009): Καταδικάστηκε σε θάνατο για προδοσία και στάση, με την ποινή να μετατρέπεται σε ισόβια φυλάκιση. Έμεινε στη φυλακή για 16 χρόνια και αποφυλακίστηκε το 1990 για λόγους υγείας, με περιορισμό κατ’ οίκον. Πέθανε το 2009 σε ηλικία 90 ετών.

Δημήτριος Ιωαννίδης (1923-2010): Ο σκληρός άνδρας πίσω από την ανατροπή του Παπαδόπουλου καταδικάστηκε σε στρατιωτική καθαίρεση και ισόβια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία και για την ηθική αυτουργία σε ανθρωποκτονίες κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Αρνήθηκε να ζητήσει χάρη και πέθανε έγκλειστος το 2010 από θερμοπληξία.

Οδυσσέας Αγγελής (1912-1987): Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων και Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας επί Παπαδόπουλου, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για στάση και εσχάτη προδοσία. Αυτοκτόνησε στις φυλακές Κορυδαλλού το 1987.

Ιωάννης Λαδάς (1920-2010): Ο σκληρός γενικός γραμματέας Δημοσίας Τάξης της χούντας καταδικάστηκε σε ισόβια και δέκα χρόνια κάθειρξη. Υποβιβάστηκε σε στρατιώτη και αποφυλακίστηκε το 1990 για λόγους υγείας. Πέθανε στην Αθήνα το 2010.

Γεώργιος Ζωϊτάκης (1910-1996): Αντιβασιλέας της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της χούντας, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Αποφυλακίστηκε το 1988 για λόγους υγείας και εξέτισε κατ’ οίκον ποινή μέχρι τον θάνατό του το 1996.

Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος (1921-1999): Αδελφός του Γεωργίου Παπαδόπουλου και υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ κατά τη δικτατορία, καταδικάστηκε σε ισόβια και δεκαετή κάθειρξη για εσχάτη προδοσία και στάση. Απεβίωσε το 1999 από εγκεφαλικό επεισόδιο στις φυλακές Κορυδαλλού.

Γρηγόρης Σπαντιδάκης (1909-1996): Αρχηγός ΓΕΣ και υπουργός Εθνικής Άμυνας στην κυβέρνηση Κόλλια, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία και στάση. Αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας το 1977 και πέθανε στο σπίτι του το 1996.

Κωνσταντίνος Ασλανίδης (1918-1984): Στενός συνεργάτης του Γεωργίου Παπαδόπουλου και υφυπουργός Αθλητισμού, διέφυγε στην Ιταλία και στη συνέχεια στη Βραζιλία. Δικάστηκε ερήμην και κηρύχθηκε αθώος. Επέστρεψε στην Ελλάδα άρρωστος από καρκίνο και πέθανε λίγο αργότερα.

Δημήτρης Ζαγοριαννάκος (1918-1977): Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, κατηγορήθηκε για απλή συνέργεια στην ηθική αυτουργία για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, αλλά τελικά κρίθηκε αθώος. Σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στη Γαλλία το 1977.

Μιχάλης Μπαλόπουλος (1921-1978): Μέλος του καθεστώτος της 21ης Απριλίου, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία και 18 χρόνια για στάση. Πέθανε από έμφραγμα στις φυλακές Κορυδαλλού το 1978.

Αντώνιος Σκαρμαλιωράκης (1922-2006): Στενός συνεργάτης του Γεωργίου Παπαδόπουλου στην Πολεμική Αεροπορία, συνελήφθη ως πρωταίτιος αλλά κρίθηκε απολυτέος και δεν παραπέμφθηκε. Πέθανε στην Αθήνα το 2006.

Νικόλαος Γκαντώνας (1919-1988): Υπουργός Παιδείας επί χούντας, καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά για στάση και εσχάτη προδοσία. Αποφυλακίστηκε με όρους το 1986 και πέθανε από έμφραγμα στη Θεσσαλονίκη το 1988.

Μιχάλης Ρουφογάλης (1921-2000): Στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών και πρωταγωνιστής του καθεστώτος, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας το 1992 και πέθανε το 2000.

Νικόλαος Ντερτιλής (1920-2013): Από τους πρωταγωνιστές της επικράτησης της χούντας, καταδικάστηκε σε εικοσαετή κάθειρξη για το πραξικόπημα και σε ισόβια για ανθρωποκτονία κατά την καταστολή του Πολυτεχνείου. Αρνήθηκε να ζητήσει αποφυλάκιση και παρέμεινε έγκλειστος μέχρι τον θάνατό του το 2013, όντας ο τελευταίος εν ζωή φυλακισμένος των πραξικοπηματιών.

Σήμερα, 58 χρόνια μετά την κατάλυση της δημοκρατίας, οι περισσότεροι από τους πρωταγωνιστές εκείνης της μαύρης Παρασκευής έχουν περάσει στην ιστορία. Λίγοι έζησαν την αυστηρότητα της φράσης του Κωνσταντίνου Καραμανλή «όταν λέμε ισόβια εννοούμε ισόβια», ενώ οι περισσότεροι άφησαν την τελευταία τους πνοή στα σπίτια τους, σε βαθιά γεράματα. Η ανθρώπινη δικαιοσύνη άσκησε τον ρόλο της, αλλά η ιστορία έχει ήδη εκδώσει την αμετάκλητη καταδίκη της για όσους τόλμησαν να στερήσουν από την Ελλάδα την ελευθερία και τη δημοκρατία. Η μνήμη παραμένει ζωντανή, ως διαρκής υπενθύμιση των σκοτεινών συνεπειών της κατάλυσης των δημοκρατικών θεσμών.

Πληροφορίες από ethnos.gr