ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1944: Ένας Δεκέμβριος που ΔΕΝ πρέπει να ξεχαστεί ΠΟΤΕ

Αντώνης Ι. Ζαρκανέλας

π. Γενικός Διευθυντής Ανάπτυξης

της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης

Φέτος συμπληρώνονται 74 χρόνια από τον Δεκέμβρη του 1944 όταν το ΚΚΕ κήρυξε στρατιωτικό πραξικόπημα αποσύροντας τον ΕΛΑΣ από τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας και με τον «ιδιωτικό του στρατό, όπως αποκαλούσε ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου τον ΕΛΑΣ, προσπάθησε να καταλάβει διά της βίας, την εξουσία. Μετά από 33 ημέρες άγριων συγκρούσεων το ΚΚΕ/ΕΛΑΣ ηττήθηκε, ζήτησε συνθηκολόγηση και υποχώρησε άτακτα αφίνοντας πίσω του χιλιάδες πολιτών νεκρούς και σέρνοντας μαζί του χιλιάδες αμάχων ως ομήρους… Mερικές χιλιάδες από αυτούς δεν γύρισαν ποτέ στα σπίτια τους. Ο «Ενδοξος Δεκέμβρης» για την κομμουνιστική αριστερά, ο Μαύρος Δεκέμβριος για όλους τους άλλους που συντάχθηκαν εναντίον τους παρουσιάζεται σε δύο Άρθρα.

Δεκέμβριος του 1944. O πιο δραματικός Δεκέμβριος στην Ιστορία του Σύγχρονου Ελληνικού Κράτους. Τα Δεκεμβριανά κατατάσσονται από πολλούς ιστορικούς, από πλευράς εθνικής βαρύτητας, στα τρία σημαντικότερα γεγονότα του 20^ου Αιώνα για την Ελλάδα, μαζί με την Μικρασιατική καταστροφή και το Κυπριακό (ΜΟΥΜΤΖΗΣ, 2013).

Και ασφαλώς τα Δεκεμβριανά γεγονότα ήταν τα πιο τραγικά γεγονότα τού

20^ου Αιώνα καθώς διαίρεσαν σε μια νέα βάση τους Έλληνες, διότι η Μικρασιατική καταστροφή τους επανένωσε έστω και μέσα από τον ενταφιασμό του οράματος της Μεγάλης Ελλάδας ενώ το Κυπριακό έδωσε, τελικά, τη δυνατότητα στον Ελληνισμό να εκπροσωπείται με δύο ψήφους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Και ενώ οι δύο άλλες «μνήμες» έχουν μείνει άσβεστες, τα γεγονότα της μνήμης των Δεκεμβριανών τείνουν να εξοβελιστούν, να υποτιμηθούν, να απαξιωθούν.  Και, προφανώς, όπως πάντα συμβαίνει, το σβήσιμο της ιστορίας το επιδιώκουν  εκείνοι που δεν τους συμφέρει η επαναφορά στη μνήμη ενός λαού.. Είναι πάντως τραγικό ότι 74 χρόνια μετά και αφού οι πρωτεργάτες των γεγονότων, τόσο εκείνοι που διαμόρφωναν πολιτικές όσο και εκείνοι που εφάρμοζαν και υλοποιούσαν εντολές, ιδιαίτερα από την πλευρά του ΚΚΕ/ΕΑΜ, μίλησαν, εξιστόρησαν και παρουσίασαν τις διάφορες πτυχές του δράματος, εντούτοις το τοπίο συνεχίζει να διατηρείται «θολά ηρωικό», δραματικά «δίκαιο», ενώ η ιστορία, επειδή βίαια διακόπηκε η εξέλιξη της, εναγώνια αναμένεται – και προετοιμάζεται (;;) – η επανάληψη της, για να επιτύχει την ιστορική της στόχευση… Τόσο καλά.. τόσο προοδευτικά.. Με καθυστέρηση 74 ολόκληρα χρόνια…

Ας ξαναθυμηθούμε όμως τα γεγονότα αυτής της Τραγωδίας: Τί προηγήθηκε των συμβάντων, τί συνέβη κατά τη διάρκεια και τί ακολούθησε των Δεκεμβριανών όπως τα έζησαν και παρουσίασαν, κυρίως, οι πρωτεργάτες της Άκρας Αριστεράς, έτσι όπως ο Γεώργιος Παπανδρέου, Πρόεδρος της τότε Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, χαρακτήριζε τον συνασπισμό ΚΚΕ/ΕΑΜ.

Τον Μάιο του 1944 το ΚΚΕ/ΕΑΜ και αφού είχαν συγκροτήσει την Κυβέρνηση του Βουνού, συμμετέχουνστη Διάσκεψη του Λιβάνου και υπογράφουν την ομώνυμη Συμφωνία του Λιβάνου που προβλέπει, μεταξύ άλλων, τη σύσταση της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, την ανασυγκρότηση του Κράτους, την «αποστράτευση» των ανταρτικών δυνάμεων (Την Πολιτοφυλακή και τον ΕΛΑΣ του ΕΑΜ, τις ΕΟΕΑ του ΕΔΕΣ και ό,ποιων άλλων μικρότερων) και τη σύσταση Αστυνομίας και Εθνικών Ενόπλων Δυνάμεων, την τιμωρία των συνεργατών με τον εχθρό, τη διενέργεια εκλογών κλπ. Οι του ΚΚΕ/ΕΑΜ δέχονται να συμμετάσχουν στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με έξι Υπουργούς. Μετά από δύο μήνες συζητήσεων στο βουνό, ζωηρών αντεγκλήσεων, κατηγοριών για προδοσία κλπ, – ζητούσαν να περάσουν από στρατοδικείο οι Π. Ρούσος και Μ. Πορφυρογένης που στάλθηκαν από το ΚΚΕ στον λίβανο – αποφάσισαν τη συμμετοχή στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας αποστέλλοντας τα ονόματα των έξι Υπουργών – μεταξύ των οποίων ήταν και ο Πορφυρογένης(!!) και ο Ζεύγος που ζητούσε το «στήσιμο» στρατοδικείου.

Ενώ η έδρα της εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης μεταφέρεται από την Αίγυπτο στην Ιταλία στην περιοχή της Νάπολης, που είχε ήδη απελευθερωθεί- συγκαλείται η συνάντηση της Καζέρτας όπου υπογράφεται η Συμφωνία της Καζέρτας, η οποία προβλέπει την υπαγωγή όλων των ανταρτικών ομάδων στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και στη συνέχεια τη διάθεσή τους στο εν Ελλάδι Στρατηγείο των Συμμαχικών Δυνάμεων υπό τον Στρατηγό Σκόμπι. Τη Συμφωνία υπέγραψε για τον ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ο Σαράφης παρόντος του εκπροσώπου του ΚΚΕ και Υπουργού Γεωργίας της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, Γιάννη Ζεύγου.

Μετά την αποχώρηση των Γερμανών η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας επιστρέφει στη Ελεύθερη πια Ελλάδα. Ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου στην περίφημη ομιλία του ανακοινώνει τις δεσμεύσεις της Κυβέρνησης που δεν είναι τίποτα άλλο παρά οι προβλέψεις της Συμφωνίας του Λιβάνου, που προσυπέγραψαν όλα τα κόμματα, και βεβαίως και το ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΠΕΕΑ. Θα περίμενε κανείς ότι τα πράγματα μπήκαν σε μια σειρά. Κυβέρνηση υπήρχε, συμμετείχαν όλα τα κόμματα, πρόγραμμα υπήρχε, Υπουργοί υπήρχαν, προβλήματα βεβαίως πολλά, θέληση υπήρχε, όπως δημόσια τουλάχιστον όλοι δημόσια δέχονταν. Και βέβαια υπήρχε και η υποχρέωση διενέργειας εκλογών. Και προφανώς όλα τα κόμματα -μηδέ του ΚΚΕ εξαιρουμένου- επεδίωκαν την κατάληψη της εξουσίας ή τουλάχιστον μια καλή εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο.

Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στα πλαίσια της ανασυγκρότησης του Κράτους και της χώρας κατά προτεραιότητα ασχολήθηκε με την οργάνωση Εθνικού Στρατού καθώς εμφανίζονταν εθνικοί κίνδυνοι στην Μακεδονία και στη Θράκη. Σε πρώτη φάση όμως θα έπρεπε να διαλυθούν οι ιδιωτικές-κομματικές στρατιωτικές αντιστασιακές οργανώσεις κατά τη Συμφωνία του Λιβάνου και τις προγραμματικές δηλώσεις του Πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.  Έτσι o πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου σε συνεργασία με τον Αρχιστράτηγο των συμμαχικών δυνάμεων στην Ελλάδα Σκόμπυ αποφάσιζε τον αφοπλισμό της Εθνικής Πολιτοφυλακής του ΚΚΕ/ΕΑΜ μέχρι την 1^η Δεκεμβρίου και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ του ΚΚΕ/ΕΑΜ και των ΕΟΕΑ του ΕΔΕΣ, που θα έπρεπε να επιτευχθεί έως τις 10 Δεκεμβρίου 1944.

Το ΚΚΕ δεν συμφωνούσε στον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Συμφωνούσε στην ύπαρξη ομαλών πολιτικών συνθηκών στην πορεία προς τις εκλογές αλλά ήθελε να μην τηρηθούν τα συμφωνηθέντα για την αποστράτευση όλων των ανταρτικών μονάδων αλλά να διατηρήσει τον, κατά τον Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, ιδιωτικό-κομματικό Στρατό του, τον ΕΛΑΣ. Προτάθηκαν κάποιες συμβιβαστικές λύσεις από τον Πρωθυπουργό και Υπουργό Στρατιωτικών Γ. Παπανδρέου για την αρχική οργάνωση των Εθνικών Ενόπλων Δυνάμεων, η οποία θα βασιζόταν στις ήδη υπάρχουσες Δυνάμεις: Στην ΙΙΙ Ορεινή Ταξιαρχία, στον Ιερό Λόχο -που ήταν και οι μόνες  Εθνικές Στρατιωτικές Μονάδες που βρίσκονταν στην μέση Ανατολή- στον ΕΛΑΣ και στον ΕΔΕΣ. Με αναλογία 1:1 μεταξύ ΕΛΑΣ και όλων των άλλων.

Και ενώ το ΚΚΕ διά του Γραμματέα του Σιάντου συμφωνεί, το βράδυ αλλάζουν όλα και την άλλη ημέρα το ΚΚΕ διαφωνεί διά του Ζεύγου. Ήταν η ημέρα που το ΚΚΕ συνειδητοποιεί ότι δεν θα έχει και δικό του στρατό στην πορεία προς τις εκλογές. (ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ, Γ., 2009(1964).        Το τελευταίο δεκαήμερο του Νοεμβρίου φαίνεται ότι λαμβάνονται οι μεγάλες αποφάσεις του ΚΚΕ. Αποφασίζεται η σύγκρουση. Σε κάποιο σπίτι; Πλάι από το κρεβάτι του ασθενούς Οργανωτικού Γραμματέα του ΚΚΕ, του Ιωαννίδη; Στο Νοσοκομείο; Ποιος ξέρει; Πάντως, μέσα στον Δεκέμβριο εκείνον, του 1944, το ΚΚΕ έκανε τρία πράγματα: Πέτυχε να κάνει μία Στάση ή καλλίτερα ένα Στρατιωτικό Πραξικόπημα, μία Επανάσταση αλλά και έναν ακόμη Εμφύλιο σπαραγμό.

Η απόφαση του Σιάντου να αποσύρει στις 2 Δεκεμβρίου 1944 τις στρατιωτικές μονάδες του ΕΛΑΣ από τις Εθνικές Ένοπλες Δυνάμεις, στις οποίες ο ΕΛΑΣ είχε ενταχθεί υπογράφοντας τη Συμφωνία της Καζέρτας, και να τις υπαγάγει στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ η οποία και επανασυστάθηκε, είναι μια κλασική περίπτωση Στάσης στις Ένοπλες Δυνάμεις ή Στρατιωτικό Πραξικόπημα και έτσι ορίζεται στην Εθνική νομοθεσία όλων των Κρατών όπως και στην Ελλάδα τότε και μετά (Πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου δεν το είπαμε, και σωστά;).

Ήταν κλασική περίπτωση Επανάστασης καθώς προσπάθησε το ΚΚΕ να πάρει τη εξουσία διά της βίας, με τη δύναμη των όπλων -αυτό εξηγεί και την αντίθεσή του στον  αφοπλισμό του ΕΛΑΣ – και να εγκαταστήσει τη δική του εξουσία, τη «Λαϊκή Δημοκρατία».

Παρουσιάστηκε από την κομμουνιστική πλευρά ότι και για τις δυο προαναφερθείσες πρωτοβουλίες έγιναν συζητήσεις με τους εταίρους των άλλων κομμάτων του ΕΑΜ και ότι όλοι συμφώνησαν. Αυτό το αρνούνται τουλάχιστον οι εκπρόσωποι του σημαντικότερου κόμματος του ΕΑΜ, της Ελληνικής Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ) των Τσιριμώκου-Σβώλου, οι οποίοι όχι μόνον δεν ρωτήθηκαν πριν ληφθούν οι αποφάσεις, αλλά αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας αποχώρησαν και από το ΕΑΜ.

Ήταν ένας Εμφύλιος σπαραγμός, ο δεύτερος μετά την Κατοχικό Εμφύλιο, γιατί Έλληνες Κομμουνιστές πολεμούσαν εναντίον όλων των άλλων Ελλήνων μέσα στα στενά όρια της Αθήνας με στόχο την εξουσία αλλά και εναντίον των ΕΟΕΑ του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο, μετά τις 20 Δεκεμβρίου 1944, προκειμένου να εξουδετερωθεί και ο ΕΔΕΣ που, μαζί με τον ΕΛΑΣ, ανήκε στις Εθνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Ο ΕΔΕΣ είχε εξαρχής πρόθυμα συμφωνήσει να αφοπλιστεί αλλά δεν είχε προλάβει να παραδώσει τα όπλα λόγω της άρνησης του ΕΛΑΣ να συμμορφωθεί στα όσα το ίδιο το ΚΚΕ/ΕΑΜ είχε συμφωνήσει.

Tί κόστισαν τα Δεκεμβριανά; Στην Ελλάδα κόστισαν έναν τρίτο Εμφύλιο, μία νέα διαίρεση βουτηγμένη στο αίμα πολλών ενόπλων και πολύ περισσότερων αόπλων πολιτών που τους συνελάμβαναν οι κομμουνιστές ως ομήρους. Εκτιμάται ότι 15.000 έως 35.000 άτομα συνελήφθησαν για το σκοπό αυτό από την πολιτοφυλακή και την ΟΠΛΑ από τους οποίους γύρω στις 4000 εκτελέστηκαν ή πέθαναν από κακουχίες στα βουνά. (ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ, Κ. 1981, σελ. 79). Στα πλαίσια μίας πρωτόγνωρη τρομοκρατίας, γίνονταν συλλήψεις τις νύκτες και δολοφονήθηκαν άγρια τουλάχιστον 10.000 απλοί πολίτες. Ήταν η πρώτη φορά που η Αθήνα πλήρωνε ένα τέτοια τίμημα σε ανθρώπινες ζωές και υλικές ζημίες σε κτίρια και υποδομές.  Στο ΚΚΕ κόστισε τελικά τη σταδιακή μετάβαση σε έναν τρίτο γενικευμένο Εμφύλιο ο οποίος μετατράπηκε στην πορεία, μετά τις 23 Δεκεμβρίου 1947, με την ανακήρυξη από το ΚΚΕ του νέου κράτους υπό την επωνυμία «Ελεύθερη Ελλάδα», σε πόλεμο μεταξύ δύο διαφορετικών κρατικών οντοτήτων, όπως αρέσκονταν να ονομάζουν οι κομμουνιστές το νέο τους δημιούργημα και με, τελικό, αποτέλεσμα το ΚΚΕ να τεθεί, φυσιολογικά, εκτός νόμου για περίπου 25 χρόνια.. Όπως λέει ο αριστερός – ήταν Βουλευτής Επικρατείας στην πρώτη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ – Κώστας Τσουκαλάς «Πολύ σημαντικότερες από τη στρατιωτική συντριβή ήταν οι συνέπειες των ωμοτήτων που διέπραξαν οι κομμουνιστές κατά τα τέλη του Δεκεμβρίου, και οι οποίες δημιούργησαν μία τραγωδία….και είχε αποφασιστική σημασία για την μετατόπιση της λαϊκής συμπάθειας από την αριστερά προς τη δεξιά»

Τί λένε σήμερα οι κομμουνιστές για τα Δεκεμβριανά; Κακώς συμμετείχαν στη Διάσκεψη του Λιβάνου και στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Κακώς υπέγραψαν τη συμφωνία της Καζέρτας. Συμφωνούν με την Στάση και την Επανάσταση και αν μπορούσαν θα την επαναλάμβαναν. Αλλά δεν αναλαμβάνουν και τις ευθύνες που απορρέουν από τέτοιες συμπεριφορές και πράξεις που συνιστούν και αποτελούν σε εθνικό επίπεδο, παγκοσμίως, πράξεις εσχάτης προδοσίας. Δεν υπάρχει χώρα σε βορρά ή νότο, δύση ή ανατολή, αναπτυγμένη ή υπανάπτυκτη, που τις πράξεις απόσπασης τμήματος των ενόπλων δυνάμεων ή πράξεις προσπάθειας ένοπλης κατάληψης της εξουσίας να μην τις τιμωρεί με τις αυστηρότερες των ποινών. Η μη αποδοχή, από σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας, αυτού του απλού γεγονότος, του ότι δηλαδή οι συγκεκριμένες πράξεις του ΚΚΕ/ΕΑΜ στα Δεκεμβριανά ήταν αντικειμενικά και διαχρονικά πράξεις εναντίον του Ελληνικού Κράτους και έθεταν σε θανάσιμο κίνδυνο την ακεραιότητα της χώρας (ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, Α., 2015(1994)) που αντιστοιχίζονται με συγκεκριμένες βαρύτατες κατηγορίες και τιμωρίες, φοβούμαι ότι δεν θα μας βοηθήσει ποτέ να ξεπεράσουμε τις ανασφάλειες μας, τους αυτοκαταστροφικούς μας εγωισμούς…

ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΓΓ. (1994)2015. ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ. Εκδόσεις ΤΟ ΒΗΜΑ.

ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ, Γ., 2009(1964). Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. 1944. Εκδόσεις ΤΟ ΒΗΜΑ. 

ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ, Κ. 1981.  Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ. Εκδόσεις: νέα Σύνορα. Α. Λιβάνης.