Το τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την απόφαση του 1934 με την οποία ο Κεμάλ Ατατούρκ είχε μετατρέψει την Αγία Σοφία σε μουσείο. Η απόφαση σημαίνει ότι ανοίγει ο δρόμος για τη μετατροπή της Αγίας Σοφιάς σε τζαμί.
Η απόφαση του Κεμάλ Ατατούρκ
Η Αγία Σοφία είναι ένα παγκόσμιο μνημείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, το κέντρο της ορθοδοξίας, το αρχιτεκτονικό αριστούργημα της Κωνσταντινούπολης και το δημοφιλέστερο τουριστικό αξιοθέατο της Τουρκίας. Επιπλέον είναι ένας ναός φορτισμένος συμβολικά με τη προσπάθεια μετάβασης της Τουρκίας από Σουλτανική Αυτοκρατορία σε μια κοσμική χώρα. Συμβολισμό που επεδίωξε ο Κεμάλ Ατατούρκ το 1935, μετατρέποντας την Αγία Σοφία από τζαμί σε μουσείο. Ταυτόχρονα, αποτελεί “γέφυρα” πολιτισμού ανάμεσα στην Ευρώπη και την Τουρκία. Στο άλλο άκρο, ο σημερινός Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει προτείνει να μετατραπεί σε τζαμί η Αγία Σοφία, ο ναός του έκτου αιώνα που συγκαταλέγεται στα μνημεία της Τουρκίας τα οποία δέχονται τις περισσότερες επισκέψεις.
Σημειώνεται ότι τουρκικές οργανώσεις πραγματοποιούν εδώ και χρόνια εκστρατεία για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και ο Ερντογάν υιοθέτησε το αίτημα πριν από τις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές του περασμένου έτους.
Νωρίτερα, σήμερα, η φιλοκυβερνητική εφημερίδα ‘Γενί Σαφάκ’ σε δημοσίευμά της ανέφερε ότι προκρίνονταν δύο φόρμουλες που -και οι δύο- θα έδιναν στον Τούρκο πρόεδρο την ευχέρεια και μετατρέψει σε τζαμί την Αγιά Σοφιά:
1. Με υπογραφή Ερντογάν θα ετοιμαστεί διάταγμα και η Αγία Σοφία θα μετατραπεί σε τζαμί.
2. Η προεδρία θα στείλει την απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας στην Γενική Διεύθυνση Βακουφίων ζητώντας της να κάνει αυτό που πρέπει.
Σε δηλώσεις του στην κρατική τηλεόραση ΤΡΤ ο Υπουργός Δικαιοσύνης Αμπτουλκαντίρ Γκιουλ ανέφερε: “Πέραν της διαδικασίας της δίκης, πιστεύω ότι είναι μια νομική αναγκαιότητα το άνοιγμα ξανά για προσευχή. Η Αγία Σοφία είναι ένα ίδρυμα. Η Αγία Σοφία η οποία είχε καθιερωθεί ως τζαμί με βάση τον πραγματικό της στόχο είναι νομική ανάγκη να ανοίξει ξανά για προσευχή”, ανέφερε. Πρόσθεσε ότι “ασφαλώς και θα διαφυλαχθεί η πολιτιστική αξία της Αγίας Σοφίας. Θα διατηρηθεί η ιστορικότητα του μνημείου αλλά η προσμονή όλης της κοινωνίας είναι να επαναφερθεί ο πραγματικός της στόχος που είναι η μουσουλμανική προσευχή. Πιστεύω ότι θα είναι μια απόφαση προς την κατεύθυνση των αιτημάτων του λαού μας”.
Πριν από μόλις δύο ημέρες, ο αναπληρωτής πρόεδρος του κόμματος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Νουμάν Κουτρουμούς δήλωσε ότι η Αγιά Σοφιά μπορεί να ανοίξει “για προσευχή”, δηλαδή ως τζαμί, ακόμη και πριν τις 15 Ιουλίου: “Αν με ρωτούσατε θα την άνοιγα σήμερα. Ελπίζουμε η Αγία Σοφία να ανοίξει νωρίτερα και πριν τις 15/7. Περιμένουμε να ανοίξει για προσευχή. Ελπίζουμε σε θετική απόφαση του ΣτΕ”, είπε.
Παγκόσμια αντίδραση
Η προοπτική μετατροπής του ναού σε τζαμί έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία σε Αμερικανούς, Ρώσους και Έλληνες αξιωματούχους. Επιπλέον, η Ουνέσκο τόνισε στο πρακτορείο ειδήσεων Ρόιτερς ότι η Αγία Σοφία έχει ενταχθεί στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς ως μουσείο, γεγονός που συνεπάγεται ότι το κράτος όπου βρίσκεται έχει συγκεκριμένες δεσμεύσεις και νομικές υποχρεώσεις, όπως αναφέρει το ΑΠΕ. Αυτό σημαίνει πως το κράτος οφείλει “να διασφαλίζει ότι καμία μετατροπή δεν θα υπονομεύσει την εξέχουσα οικουμενική αξία κάθε μνημείου που έχει περιληφθεί στον κατάλογο στην επικράτειά του”, εξήγησε η υπηρεσία του ΟΗΕ. “Για οποιαδήποτε μετατροπή πρέπει να ειδοποιηθεί η Ουνέσκο από το κράτος εκ των προτέρων, και θα πρέπει να υπάρξει (νέα) διαδικασία αξιολόγησης, εάν χρειάζεται, από την Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς”, πρόσθεσε. Η Ουνέσκο υπογράμμισε ακόμη ότι έχει εκφράσει τις ανησυχίες της στις τουρκικές αρχές με επιστολές της και ότι επέδωσε ξανά το μήνυμα αυτό στον πρεσβευτή της Τουρκίας στην Οργάνωση χθες Πέμπτη.
“Προτρέπουμε τις τουρκικές αρχές να αρχίσουν διάλογο προτού ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση η οποία θα μπορούσε να υπονομεύσει την οικουμενική αξία του μνημείου”, πρόσθεσε.
Με παρέμβασή του ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, κάλεσε την Τουρκία να μην προχωρήσει στην μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί και να σεβαστεί τις θρησκευτικές παραδόσεις.
“Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν μια τυχόν αλλαγή στο καθεστώς της Αγίας Σοφίας ως υπονόμευση της κληρονομιάς αυτού του εξαιρετικού κτίσματος και της αξεπέραστης ικανότητάς του – που είναι τόσο σπάνια στον σύγχρονο κόσμο- να υπηρετεί την ανθρωπότητα ως μια τόσο αναγκαία γέφυρα μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών παραδόσεων και πολιτισμών” αναφέρει η ανακοίνωση του Μάικ Πομπέο.
Η ρωσική Κρατική Δούμα εξέφρασε την περασμένη Τρίτη την απαίτησή της να μην αλλάξει το μουσειακό καθεστώς της Αγίας Σοφίας και ζήτησε να ληφθούν όλα τα δυνατά μέτρα για την αποφυγή περαιτέρω ζημιών στο μνημείο, όπως μεταδίδει το ρωσικό πρακτορείο RIA NOVOSTI.
Οι Ρώσοι βουλευτές, καλούν τους Τούρκους ομολόγους τους ”να αναλύσουν πολύπλευρα την κατάσταση”, και ζητούν να καλέσουν τους αρμόδιους ”κατά τη λήψη της απόφασης για την αλλαγή του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη να επιδείξουν σοφία και να μην αναθεωρήσουν την απόφαση του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος για πολλά χρόνια μετέτρεψε την Αγία Σοφία σε σύμβολο ειρήνης και θρησκευτικής ομόνοιας”.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης προειδοποίησε την Άγκυρα ότι μια τέτοια κίνηση θα “θα στρέψει εκατομμύρια χριστιανούς σε όλο τον κόσμο εναντίον του Ισλάμ”, τονίζοντας πως η Αγιά Σοφιά “ανήκει στην ανθρωπότητα”. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στην “Deutsche Welle” ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου και ιερατικώς προϊστάμενος της Ενορίας Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κολωνίας Κωνσταντίνος Μύρων υποστήριξε πως “η δικαιοσύνη στην Τουρκία δεν είναι ανεξάρτητη και υποστήριξε πως η μετατροπή του συμβόλου της Ορθοδοξίας σε τζαμί “θα επιδείνωνε τη σχέση μεταξύ Άγκυρας και Ε.Ε, κυρίως δε με την ορθόδοξη γείτονα Ελλάδα. Επιπλέον το βήμα αυτό θα ζημίωνε και τον τουρισμό στην Κωνσταντινούπολη”.