της Χαρούλας Κωνσταντινίδου
«Μην το κάνεις», «Μην μπλέξεις», «Βρες δουλειά στο εξωτερικό», «Δες τι άλλο υπάρχει» και άλλες παρόμοιες φράσεις ηχούσαν στα αυτιά μου κάθε φορά που έλεγα ότι θα γίνω επίσημη μεταφράστρια μετά το πέρας του μεταπτυχιακού μου. Το ποσοστό αποτροπής ήταν μεγάλο και όλοι μιλούσαν για πολλά έξοδα, άδικο σύστημα (κυρίως μη ανταποδοτικό αναφορικά με τη φορολογία), πολύ άγχος που μπορεί να αποβεί βλαβερό για την υγεία και κατ’ επέκταση ελάχιστο εισόδημα.
Γνωρίζοντας λίγα πράγματα για την οικονομία της Ελλάδας, όλα τα παραπάνω δεν απέχουν πολύ από την αλήθεια. Πολλοί ελεύθεροι επαγγελματίες στενάζουν υπό το βάρος των πολλών υποχρεώσεων, μάχονται καθημερινά και διανύουν έναν ανηφορικό δρόμο, χωρίς πολλές φορές να γνωρίζουν ποιος είναι ο στόχος. Ακούγεται λογικό αν αναλογιστούμε ότι όταν ανεβαίνει κανείς την ανηφόρα, περπατά συνήθως με το κεφάλι σκυμμένο και αγκομαχώντας.
Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα αρνητισμού, μία θέση στον δημόσιο τομέα φαντάζει φως στο τούνελ και μαγική λύση. Στο σημείο αυτό ήρθε η ώρα να γίνει λόγος για προτεραιότητες καθώς και για πραγματικότητα. Η πραγματικότητα είναι ότι δεν μπορούμε όλοι μας να γίνουμε δημόσιοι υπάλληλοι. Ούτε πρέπει, ούτε μπορούμε, ούτε απαραίτητα θέλουμε. Οι προτεραιότητες σχετίζονται με τον καθένα από εμάς και κατά καιρούς αλλάζουν.
Λίγο μετά την ολοκλήρωση της διπλωματικής εργασίας μου, αναλογίστηκα τις δικές μου προτεραιότητες. Πάντοτε ήθελα να ασκήσω στην πράξη, μετά από κάποια χρόνια στα πανεπιστημιακά έδρανα, το επάγγελμα που αγαπούσα: τη μετάφραση. Να βάζω σφραγίδες σε επίσημα έγγραφα, να έρχομαι σε επαφή με άτομα από άλλες χώρες για να γνωρίζω νέες συνήθειες, να μεταφράζω κείμενα με πολύ διαφορετικό μεταξύ τους περιεχόμενο και να μπορώ όλα αυτά να τα κάνω από τον χώρο μου. Ωραίες (ίσως και λίγο ουτοπικές) προτεραιότητες.
Και παρά την αρνητική προτροπή από πολλές μεριές, παρά την πανδημία που ήρθε απρόσκλητη να προσθέσει ένα ακόμη κερασάκι στην τούρτα που λέγεται 2020, να δώσει μια ακόμη γροθιά στο στομάχι της ελληνικής οικονομίας, αποφάσισα να κάνω πράξη -ακολουθούν μεγαλεπήβολα λόγια- το όνειρό μου. Να προσφέρω υπηρεσίες μετάφρασης, διερμηνείας και κειμενογράφησης εν έτει 2020, από τον χώρο μου, ξεκινώντας τον δικό μου δρόμο μέσα από τη γραφειοκρατία, το πλήθος νέων γνώσεων που πλέον δεν είναι θεωρητικό, όπως στο πανεπιστήμιο, αλλά πρακτικό αλλά και τα μαθηματικά που, θέλοντας και μη, πρέπει να γνωρίζω για να έχω μια βιώσιμη επιχείρηση, αλλά και μια βιώσιμη… ζωή.
Από την πρώτη στιγμή συνειδητοποίησα ότι το… όνειρο εμποδίζεται σε κάποιο βαθμό από τον χρόνο που πρέπει να δαπανηθεί σε διεκπεραίωση γραφειοκρατικών διαδικασιών, σε προσωπική οργάνωση, σε αγορά εξοπλισμού, σε προβολή των υπηρεσιών, σε τράπεζες, λογιστές, σε, σε και ούτω καθεξής. Θεωρώ ότι καταλαβαίνετε πολύ περισσότερο από εμένα. Τι είπαμε, ωστόσο, πριν; Προτεραιότητες. Αναπόφευκτα θα βιώσουμε την ελληνική πραγματικότητα αν θέλουμε να προχωρήσουμε στο επιχειρείν εν Ελλάδι.
Ως άνθρωπος και παιδί γονέων στο ελεύθερο επάγγελμα επί χρόνια, ήμουν πάντοτε ευαίσθητη προς την αγωνία ενός ιδιοκτήτη καταστήματος, τα πολλαπλά έξοδα, την αναμονή για σύνταξη και τις ατελείωτες ώρες εργασίας με απολαβές όχι και τόσο ικανοποιητικές. Ιδιαίτερα με το δεύτερο lockdown, η σκέψη μου ήταν και παραμένει με τους ελεύθερους επαγγελματίες ανά την Ελλάδα.
Η φράση ελεύθερος επαγγελματίας δεν συνεπάγεται μόνο μια κατηγορία εργαζόμενου στην Ελλάδα. Από πίσω κρύβεται μια ζωή, ένα όνειρο, μια οικογένεια, ένα ψυγείο που πρέπει να γεμίσει, ένα παιδί που πρέπει (ναι, πρέπει) να έχει τη ζωή που του αξίζει, ένας άνθρωπος που πάλεψε να χτίσει κάτι, βρίσκοντας το κράτος όχι στο πλευρό του, αλλά συνήθως απέναντί του και το κυριότερο: πίσω από κάθε ελεύθερο επαγγελματία κρύβεται ένας άνθρωπος με ψυχή, καρδιά, συναισθήματα, θυμό, χαρά, προσδοκίες, που χρήζει σεβασμού γιατί, αν μη τι άλλο, αυτή τη στιγμή πλήττεται.
Ως… ελεύθερη επαγγελματίας Level 1, όπως με αποκαλώ, με έναν δρόμο γνώσης μπροστά μου διαπίστωσα -ή καλύτερα- βίωσα, ορισμένα πράγματα, τα οποία, όπως με πληροφορούν, αποτελούν πραγματικότητα για την Ελλάδα.
Το ελπιδοφόρο «θα»
«Θα μιλήσουμε», «Θέλω να σου τηλεφωνήσω για μια δουλειά», «Θα χρειαστώ μια μετάφραση…» και όλως παραδόξως η μετάφραση αυτή -στη θέση της μετάφρασης, γράψτε το δικό σας επάγγελμα- δεν έρχεται ποτέ. Πράγματι, θα τύχει να μην χρειαστούμε κάποια στιγμή ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, ωστόσο το μόριο «θα» προσθέτει μία ελπίδα σε αυτόν που το ακούει. Όσο συναισθηματικό κι αν ακούγεται, δεν γνωρίζουμε τι μπορεί να σημαίνει η λίγη παραπάνω δουλειά (ή η έλλειψή της) για έναν ελεύθερο επαγγελματία γιατί κανείς δεν είναι ίδιος με τον άλλον. Μπορεί ο γυμναστής σας να χρειάζεται παραπάνω πελάτες, ο φούρναρης να πρέπει να πουλήσει το ψωμί, το ανθοπωλείο να πουλήσει εκείνη την ανθοδέσμη που διαφορετικά θα χαλάσει και εσύ που είπες το «θα» έδωσες μια υπόσχεση που θα πρέπει να κρατήσεις. Η λύση είναι απλή. Μπορούμε να απευθυνόμαστε στον εκάστοτε επαγγελματία μόνο όταν χρειαζόμαστε τις υπηρεσίες του και είμαστε έτοιμοι να πληρώσουμε το αντίστοιχο αντίτιμο γι’ αυτές.
Σε διαφορετική περίπτωση, το ελπιδοφόρο «θα» δεν θα καλύψει τον ΕΦΚΑ του επόμενου μήνα ή και ενδεχομένως, του προηγούμενου ή του προ-προηγούμενου.
«Πολλά είναι, θα το σκεφτώ»
Η ελεύθερη αγορά λέγεται ελεύθερη αγορά γιατί, μεταξύ άλλων, υπάρχει και διαφορά στις τιμές για ένα προϊόν ή μια υπηρεσία. Ο καθορισμός της τιμής προκύπτει από πολλούς παράγοντες, ωστόσο πιστεύω ότι ο καθένας είναι ελεύθερος να τιμολογεί όπως κρίνει κατάλληλα, σαφώς πάντοτε εντός του πλαισίου νομιμότητας. Για κάθε επαγγελματία υπάρχει ένας πελάτης. Πιστεύω πως στην Ελλάδα υπάρχει η τάση να απαξιώνεται και να υποτιμάται η παροχή υπηρεσιών. Πιθανολογώ διότι ένα προϊόν, π.χ. ένα ζευγάρι παπούτσια, ένα εξάρτημα για μηχάνημα που χρειαζόμαστε ή ένα κόσμημα είναι κάτι απτό και μετρήσιμο, ενώ η παροχή υπηρεσιών είναι κάτι που δύσκολα μπορεί να μετρηθεί ή να γίνει κατανοητό από έναν μη ειδικό του κλάδου μας.
Στον δικό μου τομέα, για παράδειγμα, στη μετάφραση, κυριαρχεί η άποψη ότι όποιος γνωρίζει μια ξένη γλώσσα, μπορεί αντίστοιχα να μεταφράσει. Είναι σαν να λέω πως αφού έχω κάνει κάποια σεμινάρια ιατρικής, μπορώ να κάνω κι εγώ γνωμάτευση. Θα με εμπιστευόσασταν;
Και ούτω καθεξής. Ο καθορισμός της τιμής γίνεται σαφώς λαμβάνοντας υπόψη τα (πολλά) πάγια έξοδα ενός ελεύθερου επαγγελματία, του εξοπλισμού που πρέπει να αγοραστεί, των γνώσεων που κατέχει και επένδυσε να αποκτήσει, της εξειδίκευσης που έχει (την οποία ενδέχεται κάποιος άλλος να μην έχει) και του κλάδου του. Κα με την περίπτωση μου, ανάθεση μετάφρασης δεν είναι ίδια, σχεδόν κανένα κείμενο δεν μοιάζει με άλλο και το κόστος είναι πάντοτε σχετικό.
Όπως ο κάθε επαγγελματίας οφείλει να σέβεται τον πελάτη που τον προτιμά και τον στηρίζει, χρεώνοντας το αντίστοιχο αντίτιμο εντός λογικού πλαισίου, έτσι και ο πελάτης έχει την υποχρέωση καταβολής του αντιτίμου, το οποίο έχει δικαίωμα να γνωρίζει εκ των προτέρων. Αν ως πελάτες θεωρούμε το κόστος υψηλό, μια ερώτηση περί του κόστους θα μας δώσει την απάντηση. Κάθε επαγγελματίας είναι καλό να γνωρίζει γιατί χρεώνει όσο χρεώνει και να είναι σε θέση να το αιτιολογεί.
Ό,τι λάμπει είναι χρυσός
Εν έτει 2020, σχεδόν 2021, η εικόνα φαίνεται ακόμη να μετράει πολύ. Παραθέτω σύντομη ιστορία. Εγώ, η ελεύθερη επαγγελματίας Level 1, αναμένω να εξυπηρετηθώ. Κανείς δεν μου ανοίγει την πόρτα γιατί τηρούνται τα μέτρα λόγω Covid. Λίγα λεπτά αργότερα ένα όχημα μεγάλου κυβισμού, γνωστής ακριβής μάρκας παρκάρει κοντά στο μέρος που βρισκόμουν. Σαν από ένστικτο, σκέφτομαι ότι ο/η οδηγός του οχήματος θα έρθει στο μέρος που είμαι. Και όχι μόνο αυτό, αλλά οι πόρτες θα ανοίξουν διάπλατα. Και επαληθεύτηκα. Η πόρτα άνοιξε. Πρώτη μπήκα εγώ γιατί… μάλλον γιατί βρισκόμουν εκεί από πριν. Η πόρτα, ωστόσο, δεν άνοιξε για εμένα, αλλά για τον οδηγό του μεγάλου οχήματος. Με λίγα λόγια, δίπλα στο βασιλικό ποτίζεται και η γλάστρα.
Αν, εν έτει 2020, το κριτήριό μας είναι η εικόνα και τα πολλά μηδενικά στο εισόδημα ενός ανθρώπου, η κοινωνία αξιών έχει αποτύχει πλήρως. «Η κοπέλα ζει σε άλλο κόσμο» θα σκέφτονται ίσως οι αναγνώστες. Θαυμάζω όποιον έχει αποκτήσει και το ακριβό όχημα και το μεγάλο εισόδημα, ωστόσο αυτά παραμένουν, όπως ανέφερα και πριν, προτεραιότητες: για άλλους είναι σημαντικά, για άλλους όχι. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, όμως, και ο σεβασμός δεν θα έπρεπε να λείπουν ποτέ. Αλίμονο αν στις μέρες μας κρίνω τον πελάτη μου από την εξωτερική του εμφάνιση, τη μάρκα του αυτοκινήτου του, το μέγεθος του σπιτιού του.
Στο 2021 που βρίσκεται προ των πυλών η βέλτιστη εξυπηρέτηση πελατών, η ευγένεια, η ειλικρίνεια και η ποιότητα που θα διέπει την επιχείρησή μας, θα της δώσουν μια ώθηση μέσα σ’ ένα κλίμα που τείνει να την πηγαίνει πίσω.
Σύμμαχός μας θα είναι ο Άνθρωπος. Με Α κεφαλαίο. Εκείνος που θα θελήσει να μας στηρίξει, θα θέλει το προϊόν ή την υπηρεσία μας και θα κατανοεί ότι πίσω από κάθε τέτοιο προϊόν ή υπηρεσία, κρύβεται ένας άλλος Άνθρωπος.
Με τις θερμότερες ευχές για Καλά Χριστούγεννα και μία νέα χρονιά που θα καλύψει τα κενά της φετινής.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στον ιστότοπο του επιχειρώ στις 24 Δεκεμβρίου 2020.
Κωνσταντινίδου Χαρούλα
Επίσημη Μεταφράστρια – Διερμηνέας – Κειμενογράφος
haroulkon@gmail.com
6989736865