Χρ. Γκουγκουρέλας: Το Αμερικάνικο non paper για τον αγωγό eastmed & τα γεωπολιτικά συμφραζόμενα

Ένα ανεπίσημο έγγραφο (non paper) του αμερικανικού State Department που λέγεται ότι αφορά την πρόταση των ΗΠΑ για εγκατάλειψη της δημιουργίας στην Ανατολική Μεσόγειο του περίφημου αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου Eastmed και το οποίο φέρεται να έχει παραδοθεί στους αξιωματούχους της Ελλάδας, της Κύπρου, του Ισραήλ, της Αιγύπτου και της ΕΕ, έχει ήδη δυναμιτίσει την περιρρέουσα περιφερειακή ατμόσφαιρα και αναστατώσει τη διεθνή συστημική πραγματικότητα.

Λαμβάνοντας, λοιπόν, ως πιθανή την ύπαρξη του ανωτέρω εγγράφου και θέτοντας ‘‘τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων’’, θα επιχειρήσω, αφού πρώτα υπενθυμίσω όσα κατά καιρούς έχω γράψει και τονίσει τόσο για την ενεργειακή αξία όσο και για τη γεωπολιτική σημασία του Eastmed, αφενός να σκιαγραφήσω τις γεωπολιτικές συνεπαγωγές ενός τέτοιου (πιθανολογούμενου) γεγονότος και αφετέρου να διαβλέψω τις διαθέσιμες για την Ελλάδα μελλοντικές προοπτικές.

Ξεκινώντας, δεν θα πρωτοτυπήσω θαρρώ υποστηρίζοντας ότι ευθύς εξαρχής ο Eastmed υπήρξε για τη διεθνή Κοινότητα μάλλον ένα αμφιλεγόμενης ενεργειακής αξίας εγχείρημα. Αυτό το έχω ήδη επισημάνει με χαρακτηριστικό μάλιστα τρόπο. Ειδικότερα, τον Ιανουάριο του 2020, στο άρθρο μου με τίτλο ‘‘Οι πραγματικές διαστάσεις της ενεργειακής, και όχι μόνο, αξίας του Eastmed’’https://odelalis.gr/chr-gkoygkoyrelas-oi-pragmatikes-diastaseis-tis-energeiakis-amp-ochi-mono-axias-toy-eastmed/  έγραφα αυτολεξεί: ‘‘Ο Eastmed με τη μεταφορά ετησίως 10 το πολύ δκμ φ.α. στην Ευρώπη, εκ της δομικής του φύσεως, αφενός δεν (θα) μπορεί να ‘‘ανταγωνιστεί’’ τους ρωσικούς αγωγούς που διοχετεύουν στην ΕΕ υπερπολλαπλάσιες ποσότητες φ.α., αλλά και αφετέρου καλύπτοντας (με τα 10 δκμ ετησίως) από τις ετήσιες καταναλωτικές ανάγκες της ΕΕ, ύψους 450-500 δκμ, μόνο το πάνω-κάτω 2%, δεν μπορεί να θεωρηθεί, ενεργειακά-εμπορικά (‘‘commercially’’ κατά την ορολογία της Κομισιόν και των Αμερικάνων), ως ‘‘συνθήκη μεταβολής και επανακαθορισμού’’ του ενεργειακού και οικονομικού παιγνίου ούτε καν περιφερειακά (πόσο μάλλον παγκόσμια)’’.

Πιο πρόσφατα δε, τον Νοέμβριο του 2021, στο άρθρο μου ‘‘To LNG ως «game changer» και ως «γεννήτρια» γεωπολιτικών κραδασμών’’ τόνιζα με νόημα: ‘‘Σε ένα δεύτερο επίπεδο συμπερασμάτων, λοιπόν, καταλήγει κανείς στη σκέψη ότι την ποσότητα τροφοδότησης, ως εναλλακτικής πηγής, του Eastmed στο ευρωπαϊκό δίκτυο αερίου (10 δισ. κ.μ. τον χρόνο) μπορεί να την υπερκαλύψουν συνδυαστικά οι περιφερειακοί σταθμοί LNG της Ανατολικής Μεσογείου (Idku, Damietta, Fsru Αλεξανδρούπολης και Βόλου, Krk, Βασιλικό). Αυτή δε η διαπίστωση ωθεί ορισμένους σε δεύτερες σκέψεις για το μεγαλειώδες έργο του Eastmed. Δεν θεωρώ τυχαίο, λοιπόν, το γεγονός ότι ο Αμερικανός πρέσβης στη χώρα μας Geoffrey Pyatt ήδη εξέφρασε (σκοπίμως;) σοβαρές αμφιβολίες για την εφικτότητα και βιωσιμότητα του ‘‘Eastmed project’’ (https://www.businessdaily.gr/oikonomia/50010_dyskoli-i-eyropaiki-hrimatodotisi-gia-ton-agogo-aerioy-eastmed)’’.

Όσο συζητήσιμη, όμως, κι αν είναι η ενεργειακή αξία του Eastmed, άλλο τόσο οφθαλμοφανής και ξεκάθαρη είναι η γεωπολιτική του σημασία. Ο συγκεκριμένος αγωγός κατέστη στο αφήγημα της Δύσης ‘‘περί διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας’’ όχι μόνο μια εμβληματική αναφορά αλλά και μια στρατηγική στόχευση, στο περίγραμμα της οποίας το ‘‘Εastmed Gas Forum’’, με τη συμμετοχή της Ελλάδας, της Κύπρου, του Ισραήλ, της Παλαιστινιακής Αρχής, της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας, έχοντας και ως ‘‘παρατηρητές’’ τις ΗΠΑ, την ΕΕ και τα ΗΑΕ, εξελίχθηκε μέσα σε ελάχιστο χρόνο από τη δημιουργία του, από ένα πεδίο διακυβερνητικής συνεννόησης σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας και τροφοδότησης, σε ένα ιδιαιτέρως στιβαρό και αποδοτικό θεσμικό μόρφωμα περιφερειακής γεωπολιτικής ισχύος. Στον καμβά δε του Eastmed ‘‘συνυφάνθηκαν’’ τα τριμερή συμμαχικά σχήματα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ και Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου.

Άλλωστε, στο πλαίσιο της υπογραφής της διακρατικής συμφωνίας για την κατασκευή αυτού του αγωγού, τον Ιανουάριο του 2020, ο Πρωθυπουργός ήταν εμφατικά δηλωτικός της γεωπολιτικής βαρύτητας του εγχειρήματος, δηλώνοντας (https://www.kathimerini.gr/politics/1058535/kyr-mitsotakis-o-east-med-anavathmizei-ton-rolo-tis-elladas/): ‘‘Είναι (ο Eastmed) το επιστέγασμα της νέας γεωπολιτικής εταιρικής σχέσης της Ελλάδος, της Κύπρου και του Ισραήλ που οικοδομείται συστηματικά, τα τελευταία χρόνια, διαμορφώνοντας έναν νέο ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο. Μία γέφυρα, η οποία θα οδηγεί τα αποθέματα φυσικού αερίου της περιοχής στην Ευρώπη -μέσω της Ελλάδος- και θα εμπλουτίσει το ενεργειακό μείγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ενέργειας -το γνωστό ως Energy Union- με φυσικό αέριο, που είναι πιο φιλικό προς το περιβάλλον, μέσα από μια νέα διέλευση…… Ταυτόχρονα, προσφέρει περισσότερη ευελιξία και ανεξαρτησία στις πηγές ενέργειας της Ευρώπης. Γι’ αυτό, άλλωστε, και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υποστηρίξει τον Eastmed σε όλες τις φάσεις της ωρίμανσής του ως έργο κοινού ενδιαφέροντος (common interest project)’’.

Και συνεχίζοντας, ο Πρωθυπουργός υπογράμμιζε: ‘‘Ο αγωγός EastMed έρχεται να συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός νέου ενεργειακού τοπίου που σέβεται το Διεθνές Δίκαιο και παγιώνει τη διεθνή νομιμότητα. Και γι’ αυτό υποστηρίζεται σθεναρά και από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ο νέος αγωγός θα αναβαθμίσει τη γεωστρατηγική υπεραξία και τον περιφερειακό ρόλο Ελλάδας και Κύπρου στη Μεσόγειο, δίνοντας επίσης στρατηγικό βάθος και στην πολυεπίπεδη συνεργασία μας με το Ισραήλ και απλώνοντας ένα τόξο ευημερίας που διασχίζει την Ανατολική Μεσόγειο φτάνοντας μέχρι την Ιταλία και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο EastMed, σε συνδυασμό με την κατασκευή της δεξαμενής επαναεριοποίησης, του λεγόμενου FSRU, στην Αλεξανδρούπολη, καθιστά τη χώρα μας έναν κρίσιμο παίκτη στην ενεργειακή τροφοδοσία της Ανατολικής αλλά και της Κεντρικής Ευρώπης.

O νέος αυτός αγωγός είναι τεχνικά υλοποιήσιμος και είναι εμπορικά ανταγωνιστικότερος σε σχέση με άλλες επιλογές. Αυτό το αποδεικνύει μια σημαντική συμφωνία που υπογράφηκε ήδη σήμερα ανάμεσα στη ΔΕΠΑ και στην Energean για τη μεταφορά 2 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων αερίου μέσω του EastMed……. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα τα οφέλη είναι πολλά. Προκύπτουν τόσο από τα έσοδα της παραγωγής, μεταφοράς και διανομής αερίου σε νέες περιοχές, όσο και από τη μείωση των τιμών στην τελική αγορά’’.

Ακριβώς, λοιπόν, εκείνο το διάστημα (Ιανουάριος του 2020) κι εγώ από την πλευρά μου υποστήριζα (ίδετε το άνω άρθρο μου, ‘‘Οι πραγματικές διαστάσεις της ενεργειακής, και όχι μόνο, αξίας του Eastmed’’): ‘‘Ο Eastmed παύει ολότελα πια να αποτελεί έστω πολύπλευρο, απλά όμως, ‘‘ενεργειακό εγχείρημα’’ (project) και μετατρέπεται πλέον σε ‘‘γεωπολιτικό υλικό-εφόδιο’’ αντιπαράθεσης ενός συνασπισμού δυνάμεων (στον οποίο συμμετέχει ουσιωδώς και η Ελλάδα βέβαια), με πυρήνα τις ΗΠΑ, απέναντι στη Ρωσία και άλλους γεωπολιτικούς ‘‘παίκτες’’ της περιοχής, που στοχεύουν μέσω κυρίως των σχεδιαζόμενων αγωγών Nord Stream 2 και Turkish Stream να αυξήσουν και, ει δυνατόν, να ‘‘κλειδώσουν’’ την ενεργειακή και πολιτική επιρροή τους στην Ευρώπη (Σημ. Γι’ αυτό και ψηφίστηκε πρόσφατα στο Κογκρέσο των ΗΠΑ νόμος που επιβάλλει κυρώσεις για την κατασκευή και λειτουργία των δύο παραπάνω αγωγών, ίδετε US Congress, S. 1441, Protecting Europe’s Energy Security Act of 2019, https://www.govtrack.us/congress/bills/116/s1441/text)’’.

Βέβαια, μετά τον αναμενόμενο θόρυβο που προκάλεσε το πιθανολογούμενο αμερικανικό non paper, το State Department έσπευσε να ‘‘αποφορτίσει’’ την κατάσταση (ίδετε το άρθρο https://www.in.gr/2022/01/10/politics/diplomatia/steit-ntipartment-gia-eastmed-oi-ipa-paramenoun-desmeymenes-sto-sxima-31/). Ο εκπρόσωπός του τόνισε ότι οι ΗΠΑ δίνουν έμφαση στις τεχνολογίες καθαρής ενέργειας και ενδιαφέρονται για τη μετάβαση της Ανατολικής Μεσογείου στη νέα ενεργειακή εποχή και σε κάθε περίπτωση ότι οι ΗΠΑ παραμένουν δεσμευμένες στο σχήμα ‘‘3+1’’, όπερ ερμηνεύεται ότι συνεχίζουν να στηρίζουν το ‘‘γεωπολιτικό πλέγμα’’ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ.

Όσο, όμως, κι αν στο παρόν χρονικό σημείο οι Αμερικανοί εμφανίζονται καθησυχαστικά (για τη δική μας πλευρά) ως ‘‘εγγυητές’’ του παραπάνω τριμερούς σχήματος γεωπολιτικής συμπόρευσης, μάλλον δεν μπορεί να αρνηθεί κάποιος το γεγονός πως η συσσωρευμένη εμπειρία των διεθνών σχέσεων έχει δείξει ότι η ισχυρότερη ‘‘συγκολλητική ουσία’’ των διακρατικών συνεργατικών σχημάτων είναι το κοινό και αμοιβαίο συμφέρον που σφυρηλατείται, προάγεται και πραγματώνεται μέσω επωφελών, για όλα τα συμμετέχοντα στο συλλογικό πλαίσιο κράτη, ενεργημάτων και πρωτοβουλιών σημαντικού γεωοικονομικού εκτοπίσματος και καθοριστικής πολιτικής σημασίας. Ο Eastmed ήταν, και ελπίζω είναι ακόμη, ένα ακριβώς τέτοιας σπουδαιότητας εγχείρημα.

Αν, λοιπόν, ένα τέτοιο εγχείρημα (με βάση όσα φημολογούνται τουλάχιστον για το αμερικανικό non paper) ‘‘θαφτεί’’ τελικά στο ‘‘χρονοντούλαπο της Ιστορίας’’, ποιες θα ήταν σε τούτη την περίπτωση οι θεμελιακές ευρύτερες γεωπολιτικές συνεπαγωγές; Κατά τη γνώμη μου, σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα υπάρξουν συμφραζόμενα γεωπολιτικού περιεχομένου σε τρία σημαντικά επίπεδα:

Κατά πρώτον, θα τρωθεί σοβαρά όχι απλά το αφήγημα αλλά και η ίδια η στρατηγική ουσία του ευρωαντλαντικού δόγματος περί ‘‘διαφοροποίησης των ενεργειακών πηγών της Ευρώπης’’ και δη τέτοιας (διαφοροποίησης) που να οδηγεί σε ενεργειακή αυτονομία, αυτάρκεια και ασφάλεια. Με την (πιθανή) απόσυρση του ‘‘Eastmed project’’ τόσο οι αφηγήσεις όσο και οι οραματικές στοχεύσεις για μια Ελλάδα που θα αποτελεί εξέχοντα ‘‘ενεργειακό κόμβο’’ στην Ανατ. Μεσόγειο και για μια ΕΕ που θα είναι ‘‘δέκτης πολύπλευρου ενεργειακού εφοδιασμού’’, ξεθωριάζουν.

Αντιθέτως, όπως έχω ήδη εξηγήσει παλαιότερα (‘‘Ο ενεργειακός σχεδιασμός της Τουρκίας και η πιθανότητα αναθέρμανσης των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων’’, ίδετε στη διεύθυνση https://infognomonpolitics.gr/2021/02/o-energeiakos-schediasmos-tis-tourkias-kai-i-pithanotita-anathermansis-ton-scheseon-tourkias-israil/), θα παραμένει ολοζώντανος και θα καταστεί μάλιστα ακόμη πιο ‘‘ισχυροποιημένος’’ ο τουρκικός ενεργειακός σχεδιασμός, καθότι οι Τούρκοι αφενός με τους προερχόμενους από τον Βορρά της Τουρκίας αγωγούς φυσικού αερίου ‘‘Blue Stream Gas Sub-sea Pipeline’’ και ‘‘Turkish Stream’’, πέρα από την ενεργειακή αυτοτροφοδότησή τους, θα ενισχύουν πρακτικά τη διαφοροποίηση των δρόμων και την εναλλακτικότητα της μεταφοράς ρωσικού αερίου σ’ όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια και αφετέρου με τους προερχόμενους από την Ανατολή της Τουρκίας αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου ‘‘Baku-Tbilisi-Ceyhan Oil Pipeline’’, ‘‘Iraq – Turkey (Kirkuk-Ceyhan) Oil Pipeline’’ και τον υπό κατασκευή ‘‘Trans-Anatolian (Samsun-Ceyhan) Oil Pipeline’’, αλλά και με τους αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου ‘‘Baku-Tbilisi-Erzurum Gas Pipeline’’ (ο οποίος είναι γνωστός και ως αγωγός του Νοτίου Καυκάσου), ‘‘Iran-Turkey Natural Gas Pipeline’’, ‘‘Iraq-Turkey Natural Gas Pipeline’’ και ‘‘Anatolian Transit Gas Pipeline Project’’ (TANAP), φυσική συνέχεια του οποίου είναι ο διαπερνών την Ελλάδα γνωστός αγωγός ‘‘Trans Adriatic Pipeline’’ (TAP), θα συνεχίζουν να αναδεικνύουν τη χώρα τους ως  τον ‘‘μονοθεσικό’’ και διαχρονικό διασυνδετήριο ενεργειακό άξονα μεταξύ της αφθονούσας σε ενεργειακό πλούτο Ανατολής και της διψασμένης για ενέργεια Δύσης.

Κατά δεύτερον, στο παραπάνω ενδεχόμενο παραμένει ‘‘ζωντανό’’ το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο μπορεί να θεωρείται τεχνοκρατικά και από άποψη νομικής τυπικότητας από ‘‘έωλο’’ έως ‘‘ανυπόστατο’’ αλλά γεωπολιτικά, με την (πιθανή) απόσυρση του ‘‘Εastmed project’’, επιβάλλει ad hoc τον σεβασμό των ζωνών του. Ο Εastmed, στην ουσία, εμφανίζει στην πράξη την αβασιμότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου και το ‘‘τελειώνει’’ ιστορικά και διεθνοπολιτικά. Με την εγκατάλειψή του, όμως, οι Τούρκοι (θα) κρατούν εν ζωή ένα σπουδαίο ‘‘διαπραγματευτικό χαρτί’’ και θα αυτοπροβάλλονται ως ‘‘δικαιωμένοι’’ στις επιχειρηματολογικές τοποθετήσεις τους.

Εν προκειμένω, οι συγκριτικοί συμβολισμοί, όσο και αν δεν το θέλουμε, είναι αυτόματοι στη σκέψη. Η τουρκική ‘‘Γαλάζια Πατρίδα’’ (ίδετε τον 1ο Χάρτη στο τέλος του κειμένου), έτσι όπως την εμπνεύστηκαν, σχεδίασαν και ‘‘αποτύπωσαν’’ οι Cem Gürdeniz και Cihat Yaycı, εγκολπώνει υπέρ της Τουρκίας θαλάσσιες και υποθαλάσσιες ζώνες μεταξύ του 26ου και του 45ου ανατολικού μεσημβρινού (όσον αφορά το γεωγραφικό μήκος) και μεταξύ της 33ης και της 43ης βόρειας παραλλήλου (όσον αφορά το γεωγραφικό πλάτος).

Από την άλλη, οι συντεταγμένες του Eastmed όσον αφορά το γεωγραφικό μήκος είναι από τον 32ο  (32° 37′) έως τον 39ο (38.91) μεσημβρινό και αναφορικά με το γεωγραφικό πλάτος (είναι) από την 34η (34° 49′) έως την 43η (42.24) παράλληλο (https://www.gov.il/BlobFolder/generalpage/enviromental_info_file3/he/East_Med_Seismic_survey_environmental_plan.pdf  σελ. 7). Συνεπώς, ο Eastmed, όπως είχε σχεδιαστεί και ανακοινωθεί, (θα) περνά εμφανώς και σαφέστατα μέσα από τις ζώνες της τουρκικής ‘‘Γαλάζιας Πατρίδας’’ (ίδετε τον 2ο Χάρτη στο τέλος του κειμένου). Περνώντας δε, με τη σύμπραξη όλων των ενδιαφερομένων χωρών και την πολιτική συστράτευση των υποστηρικτικών δυνάμεων, μέσα από την ‘‘καρδιά’’ του ‘‘Mavi Vatan’’, αποτελεί (ή θα αποτελούσε) μια de facto άρνηση, αν όχι παντελή ακύρωση, του άνω τουρκικού μεγαλοϊδεατικού δόγματος.

Κατά τρίτον, το άνω ενδεχόμενο (εγκατάλειψη του Eastmed) έχει συνέπειες και στην εθνική υπόθεση της μεταξύ της Ελλάδας και της Κύπρου ΑΟΖ. Ο Eastmed έχοντας καταφέρει να εμπλέξει επιτυχώς στη γεωπολιτική σκακιέρα χώρες του ευρύτερου γεωγραφικού τόξου αλλά και να συζεύξει, ως και να συμμείξει, και τα διεθνή στρατηγήματά τους, αποτελεί πρακτικά ‘‘εργαλείο γεωπολιτικής’’ για την περίφημη κοινή ανακήρυξη και οριοθέτηση των ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου. Το momentum, ωστόσο, για μια τέτοια προοπτική, με την πιθανή κατάργηση του έργου του αγωγού Eastmed, απομακρύνεται, όπως στην πράξη αμβλύνεται ουσιωδώς και η όποια προοπτική υποθαλάσσιας και επιθαλάσσιας ενοποίησης του γεωγραφικού χώρου μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, ενός χώρου που (κατά μεγαλεπήβολους(;) ίσως σχεδιασμούς) θα μπορούσε να αποτελέσει τον καμβά του ενιαίου εθνικού γεωγραφικού και γεωπολιτικού υποστρώματος.

Το θέμα, συνεπώς, είναι απολύτως σοβαρό και γεωπολιτικά, όχι μόνο ενεργειακά, κρισιμότατο. Τη στιγμή που η Τουρκία, πέρα από την επιτυχή υλοποίηση του άνω ενεργειακού σχεδιασμού της, μετά το πυρηνικό εργοστάσιο που με τη βοήθεια των Ρώσων χτίζει στο Akkuyu και θα λειτουργήσει(;) εντός του 2023, σχεδιάζει να αποκτήσει άλλα δύο πυρηνικά εργοστάσια, όπως πρόσφατα αποκαλυπτικά δήλωσε ο Erdogan (https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Turkish-President-Erdogan-looks-to-further-new-nuc), και δη ένα στη Σινώπη και ένα, πολύ κοντά μας, στην Ιγνεάτα, τι μπορεί να κάνει και πώς πρέπει να ενεργήσει η Ελλάδα;

Κατά την άποψη μου, η Ελλάδα οφείλει να ‘‘παλέψει’’ σθεναρά για την τελική διεκπεραίωση αυτού του ενεργειακού ‘‘mega project’’, διαδραματίζοντας καίριο ρόλο στις συμμαχικές δομές στις οποίες καλώς είναι ήδη ενταγμένη και εφαρμόζοντας ενεργή διεθνή διπλωματία αλλά, παράλληλα, να κινηθεί και προς κατευθύνσεις τις οποίες έχω ήδη αναδείξει σε τολμηρή δημόσια πρότασή μου. Στο άρθρο μου, λοιπόν, με τίτλο ‘‘Το υδρογόνο ως κινητήριος μοχλός του μέλλοντος, η ευρωπαϊκή και γερμανική στρατηγική και οι τεράστιες ευκαιρίες για την Ελλάδα’’ (https://olympospieria.com/to-ydrogono-os-kinitirios-mochlos-toy-mellontos-i-eyropaiki-kai-germaniki-stratigiki-kai-oi-terasties-eykairies-gia-tin-ellada/) αφενός έγραφα χαρακτηριστικά: ‘‘Η χώρα μας, λοιπόν, φρονώ ότι, αφού πρώτα ‘‘μελετήσει’’ διεξοδικά και σταχυολογήσει τα στρατηγικά μηνύματα που φέρουν η ‘‘Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία’’, η ‘‘Στρατηγική της ΕΕ για το Υδρογόνο’’, η ‘‘Εθνική Στρατηγική της Γερμανίας για το Υδρογόνο’’, ίσως ακόμα και η άνω ‘‘Ενεργειακή Συμφωνία Γερμανίας-Μαρόκου’’, θα μπορούσε να διαφοροποιήσει μερικώς το δικό μας ‘‘Εθνικό Σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα’’ και το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης(ίδετεhttps://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/el_final_necp_main_el.pdf), έτσι ώστε να εισέλθει δυναμικά στη νέα εποχή του υδρογόνου’’.

Αφετέρου, εμφατικά υποδείκνυα: ‘‘Ο ρόλος της ελληνικής ναυτιλίας μπορεί να καταστεί παγκοσμίως ζηλευτός! Η Ελλάδα παραμένει η χώρα με τη μεγαλύτερη πλοιοκτησία στον Κόσμο και οι Έλληνες πλοιοκτήτες κατέχουν το 20,67% της χωρητικότητας που έχουν τα πλοία της ΕΕ. Σήμερα, Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν το 32,64% του παγκόσμιου στόλου δεξαμενοπλοίων, το 15,4% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς χημικών και παραγώγων πετρελαίου και το 16,33% του παγκόσμιου στόλου υγραεριοφόρων (LNG/LPG)’’.

Πάντως, αυτό που είναι σίγουρο είναι το γεγονός ότι το αμερικανικό non paper (ειδικά αν όντως υφίσταται και δη το περιεχόμενό του ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα) μας εισάγει σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, ίσως και πολυτρόπως ανατρεπτική, χρονιά. Ας είναι, επομένως, το 2022 έτος συλλογικής εγρήγορσης, πολιτικής ευθύνης και διεκδίκησης και εθνικής αποφασιστικότητας!

Κατερίνη, 11/1/2022

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW

LLM IN EUROPEAN LAW

Cer. LSE in Business, International

 Relations and the political science