Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε ο ΑΔΜΗΕ για το Μάιο 2023, η ζήτηση ηλεκτρισμού παρουσίασε για ένα ακόμα μήνα μείωση σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους. Το πιο πάνω διάγραμμα μας δείχνει πως ο Μάιος 2023 είναι ο 12ος συνεχόμενος μήνας που η ζήτηση ηλεκτρισμού είναι μειωμένη. Η μείωση αφορά τόσο τη χαμηλή τάση, δηλαδή νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις, όσο και την υψηλή τάση, δηλαδή τη βιομηχανία.
Ενώ η ζήτηση ρεύματος μειώνεται, ένδειξη μη υγιούς οικονομίας, συνεχίζεται η αθρόα προσθήκη νέων συστημάτων ηλεκτροπαραγωγής. Ήδη κατασκευάζονται μονάδες φυσικού αερίου σε Βοιωτία, Κομοτηνή κι Αλεξανδρούπολη. Και, επιπλέον, μια πραγματική επέλαση αιολικών και φωτοβολταϊκών εργοστασίων έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση κοινωνικών εντάσεων, καθώς οι τοπικές κοινωνίες επιθυμούν την προστασία του περιβάλλοντος και του ζωτικού τους χώρου, του χώρου όπου οι πολίτες αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους. Βεβαίως, όλες αυτές τις προσθήκες «επενδύσεων» θα τις πληρώσει ο τελικός καταναλωτής.
Στα μέσα Ιουλίου, ίσως και λόγω του φαινομένου Ελ Νίνιο, είδαμε τον πρώτο φετινό καύσωνα, που ξεγύμνωσε εντελώς την ενεργειακή πολιτική: τα αιολικά εξαφανίστηκαν για ακόμα μια φορά, τα φωτοβολταϊκά δουλεύουν το μεσημέρι κι εξαφανίζονται το βράδυ. Αποτέλεσμα; Για ακόμα μια φορά η κυβέρνηση κατέφυγε στο λιγνίτη για να σώσει το σύστημα ηλεκτροδότησης, επιβαρύνοντας τους καταναλωτές με το φόρο CO2, που πληρώνουν οι μονάδες λιγνίτη και φυσικού αερίου. Επιπλέον κατέφυγε σε εισαγωγές ρεύματος, εισάγοντας ακόμα και ρεύμα που παράγεται στα Σκόπια από ΕΛΛΗΝΙΚΟ λιγνίτη. Κατά τα λοιπά, η ΔΕΗ ήθελε να σβήσει πλήρως το λιγνίτη τον Αύγουστο 2021!
Ο μύθος λέει πως αν βάλουμε πολλά αιολικά+φωτοβολταϊκά θα έχουμε φθηνό ρεύμα. Στην πραγματικότητα ισχύει ακριβώς το αντίθετο! Όπως φαίνεται στο χάρτη, (που δημοσίευσε η Ρυθμιστική Ενέργειας), την Κυριακή 16/7 η Ελλάδα είχε τη 2η πιο τιμή ακριβή ρεύματος στην Ευρώπη, στη χονδρική αγορά. Τη Δευτέρα 17/7 την 3η πιο ακριβή, παρόλο που έχουμε ήδη σε λειτουργία πάνω από 10.000MW αιολικά+φωτοβολταϊκά. Μάλιστα η τιμή είναι διπλάσια ή υπερδιπλάσια απ’ τις γειτονικές χώρες. Η ακριβή τιμή χονδρικής σύντομα θα φθάσει στη λιανική, εξοντώνοντας νοικοκυριά και επιχειρήσεις: πώς θα ανταγωνιστεί π.χ. ο Ελληνικός τουρισμός την απέναντι ακτή του Αιγαίου;
Παρόμοια προβλήματα με την αγορά ηλεκτρισμού εμφανίζονται πλέον όλο και συχνότερα στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρ. Ένωσης: η ολοένα αυξανόμενη έγχυση στα δίκτυα φωτοβολταϊκού και (εντελώς τυχαίου) αιολικού ρεύματος οδηγεί τα Σαββατοκύριακα τις τιμές χονδρικής σε αρνητικό έδαφος. Πρόσφατα ο Οργανισμός Χρηματιστηρίων Ενέργειας αύξησε από -150 σε -500€/MWh το όριο επιτρεπόμενων αρνητικών τιμών, με εφαρμογή σε 16 χώρες από 15/6. Μέσα σε λίγες ημέρες η τιμή -500 εμφανίστηκε σε Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία, Κροατία, Σλοβενία και Ουγγαρία. Η Δανία εμφάνισε -440, ενώ Βέλγιο, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ελβετία κατέγραψαν επίσης ασυνήθιστα χαμηλές τιμές.
Αρνητικές τιμές στη χονδρική καθόλου δεν σημαίνουν φθηνό ρεύμα στη λιανική: ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει! Οι αρνητικές τιμές οφείλονται ξεκάθαρα στον τρόπο σχεδιασμού της αγοράς, που λαμβάνει υπόψη μόνο το κόστος καυσίμου, ενώ ο καταναλωτής πληρώνει το πλήρες κόστος ενός οποιουδήποτε εργοστασίου. Με αυτό το σχεδιασμό αγοράς εντάσσεται πρώτη στο σύστημα η διαθέσιμη μόνο για λίγες ώρες ενέργεια των φωτοβολταϊκών και η εντελώς τυχαία παραγωγή των αιολικών, ενώ οι θερμικές μονάδες (φυσικού αερίου, πυρηνικές, ανθρακικές) εντάσσονται τελευταίες, παρόλο που λειτουργούν συνεχώς. Έτσι, όταν τα Σαββατοκύριακα η ζήτηση ηλεκτρισμού μειώνεται και υπάρχει υπερπροσφορά ηλεκτρισμού στο δίκτυο, οι θερμικές μονάδες, που εντάσσονται τελευταίες, αναγκάζονται να δίνουν αρνητικές τιμές, πληρώνοντας για να μη σβήσουν: αφενός είναι πιο ακριβό να σβήνουν για τα Σαββατοκύριακα, αφετέρου η αστάθεια παραγωγής αιολικών και φωτοβολταϊκών υποχρεώνει τους διαχειριστές των συστημάτων ηλεκτροπαραγωγής να πληρώνουν τα θερμικά εργοστάσια ως εφεδρεία, για να σιγουρευτούν πως δεν θα προκύψει έλλειμμα ηλεκτρισμού και πιθανότητα μπλακάουτ. Είναι λοιπόν απολύτως προφανές πως τα θερμικά εργοστάσια θα μεταφέρουν τις εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας το αυξημένο κόστος στις τιμές χονδρικής, επηρεάζοντας ανοδικά το κόστος για τον τελικό καταναλωτή.
Είναι απλά θέμα χρόνου να εμφανιστούν οι αρνητικές τιμές και στην Ελλάδα, όπου έχουμε διαρκώς αποτυχημένες «μεταρρυθμίσεις»: μόνο οι δυο τελευταίοι νόμοι για τις «Α»ΠΕ και την ενέργεια (4951/4.7.2022 & 5037/28.3.2023) αθροίζουν πάνω από 400 σελίδες! Όσα συμβαίνουν στον ηλεκτρισμό δεν έχουν την παραμικρή σχέση με «ελεύθερη οικονομία» και «οικονομία της αγοράς», αλλά είναι μια κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία. Κι όλοι γνωρίζουμε πως οι κεντρικά κατευθυνόμενες οικονομίες αργά ή γρήγορα καταρρέουν, όπως είδαμε να συμβαίνει στον 20ό αιώνα.
Δυστυχώς οι πολιτικοί στην ΕΕ, βεβαίως και στην Ελλάδα, με τη διαρκή προπαγάνδιση μιας δήθεν «κλιματικής κρίσης» κατευθύνουν πολύ μεγάλο μέρος των φόρων μας σε δήθεν «καθαρή» ενέργεια, με αποτέλεσμα να στραγγαλίζουν την πραγματική οικονομία. Δεν υπηρετούν την ανταγωνιστικότητα των οικονομιών των χωρών τους, αδιαφορώντας για τα συμφέροντα των λαών. Κι αυτό είναι που τροφοδοτεί την εκρηκτική άνοδο άγνωστων μέχρι πριν δυο χρόνια κομμάτων σ’ όλη την ΕΕ, π.χ. το AfD στη Γερμανία (Εναλλακτική για τη Γερμανία), το ΒΒΒ (κόμμα Αγροτών-Πολιτών) στην Ολλανδία, τα Αδέλφια της Ιταλίας της Μελόνι, το Reconquête! του Ζεμούρ στη Γαλλία, κ.ο.κ. Δεν είναι στραβός ο γιαλός, οι κυβερνήσεις αρμενίζουν στραβά! Κατά κανόνα και οι αξιωματικές αντιπολιτεύσεις: τα «παλιά» κόμματα ενώνονται στη δήθεν «πράσινη» πολιτική, τα «νέα» είναι όλα σαφώς αντίθετα.
Προκειμένου να αποσιωπηθεί η αντίθεση των «νέων» κομμάτων στην κλιματική πολιτική, με κοινή γραμμή σ’ όλες τις χώρες, τα Μέσα Ενημέρωσης προβάλουν την αντίθεση που τα περισσότερα «νέα» κόμματα έχουν στη μεταναστευτική πολιτική. Κυβερνήσεις και Μέσα λησμονούν όμως πως ήταν η αποτυχία της «Δημοκρατίας της Βαϊμάρης» που άνοιξε το δρόμο στο Χίτλερ, για να βρεθεί στην εξουσία ως αιρετός. Κι είναι γνωστό πως η ιστορία τελικά εκδικείται όσους τη λησμονούν. Επιβάλλεται αλλαγή πορείας στην κλιματική πολιτική εδώ και τώρα! Τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και στην Ελλάδα. Μήπως και δούμε φθηνό ρεύμα κι ανταγωνιστική οικονομία.
Χρήστος Ι. Κολοβός
Δρ Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός Μηχανικός ΕΜΠ.
τ. Διευθυντής Κλάδου Μεταλλευτικών Μελετών & Έργων ΔΕΗ ΑΕ/Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας
Ανεξάρτητος Σύμβουλος ενεργειακών θεμάτων