Πυρκαγιές που καίνε χιλιάδες στρέμματα δάσους, καταστρέφουν υποδομές και θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, πλημμύρες που επίσης θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές και καταστρέφουν περιουσίες και δημόσιες υποδομές, παγετοί που καταστρέφουν την σοδιά μιας ολόκληρης χρονιάς, είναι κάποια από τα φαινόμενα που ζούμε όλα τα τελευταία χρόνια και σύμφωνα με τις προβλέψεις αυτά θα ενταθούν. Έρχονται όμως και άλλα που θα επηρεάσουν με καθοριστικό τρόπο σημαντικούς τομείς της παραγωγής, της οικονομίας, αλλά και της κοινωνικής και πολιτιστικής μας ζωής, καθώς και το περιβάλλον.
Η πανδημία τα τελευταία δύο χρόνια, η ενεργειακή κρίση έπειτα, αλλά και φυσικές καταστροφές από έντονα καιρικά φαινόμενα όλα τα τελευταία χρόνια ως συνέπεια της κλιματικής αλλαγής, μας έχουν κάνει να σκεφτόμαστε ότι κάποια προβλήματα ξεπερνούν τα όρια των κρατών και απαιτούν για την επίλυσή τους υπερεθνικές λύσεις.
Κι αν η πανδημία – κατά τους ειδικούς – σύντομα θα τελειώσει, η κλιματική αλλαγή, αλλά και το ενεργειακό ζήτημα που κατά ένα μέρος του σχετίζεται με την αυτήν, είναι παρόντα και απαιτούν πέρα από τις υπερεθνικές, και άλλες εθνικές πολιτικές για την αντιμετώπισή τους. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης κρίνεται αποφασιστικός, και εκείνος των Περιφερειών κομβικός για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών αντιστροφής ή μείωσης των συνεπειών αυτών των φαινομένων.
Τον Απρίλιο του 2016 εκπονήθηκε η ΕΣΠΚΑ (Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή) βασικός σκοπός της οποίας είναι να συμβάλλει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της χώρας στις επιπτώσεις από την Κλιματική Αλλαγή. Η ΕΣΠΚΑ αποτελεί κείμενο στρατηγικού προσανατολισμού με στόχο την χάραξη κατευθυντήριων γραμμών. Η εξειδίκευση της ΕΣΠΚΑ με τομεακές πολιτικές αλλά και επιμέρους μέτρα και δράσεις σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο γίνεται μέσα από τα ΠεΣΠΚΑ (Περιφερειακά Σχέδια Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή).
Τον Σεπτέμβριο του 2020 παραδόθηκε το ΠεΣΠΚΑ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και μέσα από αυτό καθίσταται σαφές πια ότι, όχι μόνο σε υπερεθνικό και εθνικό, αλλά και σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο πρέπει άμεσα να σχεδιαστούν και υλοποιηθούν πολιτικές αποφυγής των επιπτώσεων, μείωσης της έντασης και της έκτασης των φαινομένων, αλλά και αποτελεσματικής αποκατάστασης όπου και όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο.
Τομείς όπως η γεωργία και συνακόλουθα ο αγροδιατροφικός τομέας, τα δάση, ο τουρισμός (θερινός και χιονοδρομικός), η βιοποικιλότητα και το περιβάλλον, οι υδατικοί πόροι (που επηρεάζουν και πλήθος άλλων χρήσεων), οι παράκτιες περιοχές και παραποτάμιες περιοχές είναι κάποιοι από τους χώρους και τομείς δραστηριότητας που θα επηρεαστούν άμεσα και έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Περιφέρειά μας.
Στην γεωργία, για παράδειγμα, ως πιθανές επιπτώσεις καταγράφονται η επιμήκυνση των περιόδων ξηρασίας, η μείωση των βροχοπτώσεων, η αύξηση εκδήλωσης φαινομένων παγετού, η αύξηση των πλημμυρικών φαινομένων, που έχουν ως συνακόλουθες συνέπειες την μείωση της ετήσιας γεωργικής παραγωγής, την αυξημένη παρουσία παρασίτων και ασθενειών, την αύξηση της ζήτησης του νερού για αρδευτική χρήση, καταστροφές σε καλλιέργειες λόγω των πλημμυρών, αλλά και απώλεια γεωργικής γης σε παράκτιες γεωργικές εκτάσεις.
Ή, στον τουρισμό όπου, τουλάχιστον για την Χώρα μας οι κλιματικές συνθήκες από μόνες τους αποτελούν τμήμα του ίδιου του τουριστικού προϊόντος. Η αύξηση των μέγιστων θερμοκρασιών κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, τα αυξημένα κύματα καύσωνα, οι αύξηση της συχνότητας των ισχυρών βροχοπτώσεων κατά την διάρκεια της θερινής περιόδου, αλλά και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας στις παράκτιες περιοχές, φαίνεται ότι θα αυξήσουν τη δυσφορία των επισκεπτών, θα αυξήσουν τις ανάγκες για κατανάλωση ενέργειας και νερού, θα μειώσουν τον χρόνο παραμονής των επισκεπτών και θα αυξήσουν τις πιέσεις στις υποδομές γενικότερα. Σε περιοχές δε που υπάρχουν χιονοδρομικά κέντρα, ανάμεσα στις σχεδόν βέβαιες επιπτώσεις είναι η μείωση της διάρκειας της χιονοδρομικής περιόδου όπως και οι συχνές διακοπές λειτουργίας αυτών λόγω της έλλειψης των προϋποθέσεων χρήσης τους.
Τα παραπάνω αποτελούν κάποια από τα πολλά παραδείγματα με τα οποία φαίνεται ότι η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει (και ήδη έχει αρχίσει να επηρεάζει) κρίσιμους τομείς για την οικονομία και την κοινωνία της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
Το θετικό στοιχείο είναι ότι η διεθνής κοινότητα, όπως και η Χώρα μας, έχουν ήδη αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες για την αναστροφή των φαινομένων όπου είναι δυνατό, ή και την μείωση της έντασης των επιπτώσεων στον καλύτερο δυνατό βαθμό. Πολύ σημαντικό μέρος των μέτρων, δράσεων και πρωτοβουλιών, ωστόσο, έγκειται στις τοπικές/περιφερειακές αρχές, και το Περιφερειακό Σχέδιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ) που έρχεται ως συνέχεια του ΕΣΠΚΑ είναι ήδη ένα σημαντικό υπαρκτό εργαλείο που μας παρέχει μία πολύ σημαντική βοήθεια. Το αρνητικό είναι ότι ανάλογες συστάσεις για μελλοντικές προκλήσεις έχουν γίνει πολλές φορές στο παρελθόν μέσα από κείμενα και σχέδια του κράτους και τις περισσότερες φορές έμειναν χωρίς πράξεις.
Έτσι, μία βιώσιμη και ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων υπήρχε ως σύσταση για την πεδινή και παράκτια περιοχή της Πιερίας ήδη στο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης από το 2004, χωρίς όμως να αναληφθούν πρωτοβουλίες. Πλέον, 18 χρόνια μετά, η ανάγκη ορθολογικής διαχείρισης των υδάτων είναι επιταγή, και σύμφωνα με το ΠεΣΠΚΑ προτείνεται ακόμα και η επιλογή των χρήσεων γης (δηλαδή το τι δραστηριότητα θα ασκούμε σε κάθε περιοχή) να είναι συμβατή με τους τοπικούς διαθέσιμους υδατικούς πόρους, δηλαδή με την διαθεσιμότητα του νερού στην περιοχή.
Είναι λοιπόν ώρα να αναληφθεί υπεύθυνη και συντονισμένη δράση και, το “Σχέδιο” που με κάθε ευκαιρία τονίζουμε ότι έχει ανάγκη η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας για την ανάπτυξη και την συνοχή της, πλέον είναι επιτακτική ανάγκη να εκπονηθεί λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη και τις συνέπειες της Κλιματικής Κρίσης, προωθώντας έτσι ένα βιώσιμο αναπτυξιακό πρότυπο που παράλληλα θα την θωρακίζει απέναντι σε φαινόμενα που φαίνεται ότι έχουμε μπροστά μας.
Χρήστος Τζιουβάρας
Περιφερειακός Σύμβουλος Πιερίας – Παράταξη “Πράξεις για τη Μακεδονία”
Γραμματέας Περιφερειακού Συμβουλίου Π.Κ.Μ.