Συναγερμό για την «ολική κατάρρευση» της ελευθερίας του Τύπου στην Ευρωπαϊκή Ένωση κρούει μια νέα έκθεση που συνέταξε η Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών για την Ευρώπη (Civil Liberties Union for Europe – Liberties), βασιζόμενη σε συγκλονιστικά στοιχεία δεκάδων οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων από 21 κράτη μέλη. Η έρευνα, που αντλεί δεδομένα από 43 οργανώσεις, σκιαγραφεί ένα ζοφερό τοπίο όπου η ελευθερία της ενημέρωσης «δέχεται επίθεση σε ολόκληρη την ΕΕ», θέτοντας σε κίνδυνο ακόμη και την ίδια της την ύπαρξη σε ορισμένες περιπτώσεις.
«Ο πλουραλισμός των ΜΜΕ σε πολλά κράτη μέλη στραγγαλίζεται ακόμη και σε χώρες που παραδοσιακά έχουν ελεύθερη αγορά», τονίζεται στην έκθεση, υπογραμμίζοντας την αυξανόμενη ανησυχία για την συγκέντρωση της ιδιοκτησίας στα χέρια λίγων και την αυξανόμενη επιρροή των κυβερνήσεων στα δημόσια μέσα ενημέρωσης. Επιπλέον, οι συνεχείς απειλές και η βία κατά των δημοσιογράφων επιδεινώνουν την κατάσταση, δημιουργώντας ένα ασφυκτικό περιβάλλον για την ανεξάρτητη δημοσιογραφία.
Ο Τζόναθαν Ντέι, επικεφαλής συντάκτης της έκθεσης, δεν κρύβει την ανησυχία του: «Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Οι προσπάθειες των κυβερνήσεων να αποδυναμώσουν το κράτος δικαίου και τους δημοκρατικούς θεσμούς ξεκινούν σχεδόν πάντα με την προσπάθεια να ελέγξουν το τοπίο των μέσων ενημέρωσης της χώρας τους».
Ο ίδιος εκφράζει επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα της Ευρωπαϊκής Πράξης για την Ελευθερία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (European Media Freedom Act – EMFA), τονίζοντας ότι «αντιμετωπίζει ήδη αντίσταση, ακόμη και πριν τεθεί πλήρως σε ισχύ». Κατά τον κ. Ντέι, η επιτυχής εφαρμογή της EMFA μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική για το μέλλον της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης σε πολλά κράτη μέλη.
Η έκθεση αναδεικνύει την υπερσυγκέντρωση της ιδιοκτησίας των ΜΜΕ ως ένα από τα κρισιμότερα προβλήματα που απειλούν τον πλουραλισμό. Χώρες όπως η Κροατία, η Γαλλία, η Ουγγαρία, η Ολλανδία, η Σλοβενία, η Ισπανία και η Σουηδία βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτού του φαινομένου, όπου λίγοι εξαιρετικά πλούσιοι ιδιοκτήτες ελέγχουν ένα σημαντικό κομμάτι της αγοράς. Η έλλειψη διαφάνειας στην ιδιοκτησία επιδεινώνει την κατάσταση, ενώ η καθυστερημένη εφαρμογή της EMFA, που στοχεύει στην προστασία των δημοσιογράφων, την ανεξαρτησία των ρυθμιστικών αρχών και τη διασφάλιση της διαφάνειας, προκαλεί έντονο προβληματισμό. Η έκθεση επισημαίνει ότι πολλά κράτη μέλη «δεν φαίνονται έτοιμα, αν όχι απρόθυμα, να την εφαρμόσουν πλήρως».
Ειδικότερα για τη Γαλλία, η έκθεση κάνει λόγο για «σημαντικές προκλήσεις πλουραλισμού των μέσων ενημέρωσης», αναφέροντας χαρακτηριστικά την εξαγορά του ομίλου Hachette από τον Vincent Bollore και την τοποθέτηση στελεχών προσκείμενων στις απόψεις του συντηρητικού δισεκατομμυριούχου σε πολλούς εκδοτικούς οίκους. Στην Ιταλία, η σχεδιαζόμενη εξαγορά του κορυφαίου πρακτορείου ειδήσεων AGI από τον όμιλο Angelucci, με επικεφαλής τον βουλευτή του ακροδεξιού κόμματος Lega Antonio Angelucci, στον οποίο ανήκουν ήδη σημαντικές εφημερίδες, προκαλεί ανησυχία για την περαιτέρω συγκέντρωση της εξουσίας στα μέσα ενημέρωσης.
Στη Σουηδία, η κυριαρχία λίγων μεγάλων ομίλων στην αγορά των εφημερίδων είναι εμφανής, ενώ στην Ολλανδία η τηλεοπτική αγορά ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό από δύο εταιρείες. Ανησυχίες για τον πλουραλισμό εκφράζονται και για τη Γερμανία, όπου ο αυξανόμενος αριθμός λουκέτων σε τοπικές εφημερίδες και οι συνεχείς μειώσεις προσωπικού αποδυναμώνουν την περιφερειακή ενημέρωση.
Η κατάσταση στην Ουγγαρία χαρακτηρίζεται από την έκθεση ως «το ζενίθ» της συγκέντρωσης της ιδιοκτησίας και της κρατικής παρέμβασης. Το Ίδρυμα Τύπου και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης Κεντρικής Ευρώπης (Kesma), υπό τον έλεγχο υποστηρικτών του πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν, κατέχει πλέον πληθώρα μέσων ενημέρωσης, τα οποία χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από κρατικές διαφημίσεις.
Η έκθεση δεν παραλείπει να αναφερθεί στην ευαλωτότητα των δημόσιων μέσων ενημέρωσης σε χώρες όπως η Κροατία, η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Ιταλία, καθώς και στις συνεχιζόμενες απειλές και επιθέσεις κατά δημοσιογράφων. Καταγράφονται περιστατικά αστυνομικής βίας κατά δημοσιογράφων το 2024 σε Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία και Ισπανία, ενώ επισημαίνεται ότι οι γυναίκες δημοσιογράφοι αποτελούν συχνά δυσανάλογο στόχο.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις καταχρηστικές αγωγές SLAPP, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως «δυνητικά υπαρξιακή απειλή» για τη δημοσιογραφία σε τουλάχιστον δώδεκα χώρες της ΕΕ. Η έκθεση καταγγέλλει επίσης την παρεμπόδιση του δημοσιογραφικού έργου από δημόσιους αξιωματούχους μέσω της άρνησης πρόσβασης σε πληροφορίες σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Συνολικά, η έκθεση της Liberties σκιαγραφεί μια ανησυχητική εικόνα για το μέλλον της ελευθερίας του Τύπου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καλώντας για άμεση δράση για την προστασία της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας και την ενίσχυση του πλουραλισμού των μέσων ενημέρωσης.
Με πληροφορίες από ethnos.gr