Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος
Είναι αλήθεια αναμφισβήτητη όσο και τραγικά δραματική ότι καθημερινά αποδεκατιζόμαστε σε εθνικούς και επαρχιακούς δρόμους της ελληνικής επικράτειας σε μεγέθη και με ρυθμούς που μας διασφαλίζουν, τι κρίμα, πανευρωπαϊκές πρωτιές.
Για το λόγο αυτό θα προβληματίσω εσάς τις φίλες και τους φίλους μου αναγνώστες εδώ στον αγαπημένο χώρο που με φιλοξενεί κάθε εβδομάδα με μια χρήσιμη πιστεύω διερεύνηση των αιτίων πρόκλησης ατυχημάτων και της σχέσης του Έλληνα και της Ελληνίδας με το αυτοκίνητο…
Το ατύχημα, οδικό και κάθε άλλης μορφής, ως απρόβλεπτο και ταυτόχρονα δυσάρεστο γεγονός που απολήγει σε υλικές ζημίες, σωματικές βλάβες ακόμη και στο θάνατο αποτελεί ιστορικό δεδομένο όλων των κοινωνιών.
Κάθε ατύχημα έχει τις δικές του ιδιομορφίες, αλλά γενικά τα ατυχήματα οφείλονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες ενδογενών και εξωγενών παραγόντων και σε παγκόσμια κλίμακα ο θάνατος από ατύχημα έχει την ΠΡΩΤΗ θέση ξεκινώντας από παιδιά 3 ετών μέχρι και ενήλικες των 40 περίπου ετών.
Στη συνέχεια την πρωτιά σε απώλειες ζωής παίρνουν τα καρδιοαγγειακά νοσήματα, καρκίνοι και εγκεφαλικά επεισόδια.
Πέρα, όμως, από την επώδυνη για άτομα, οικογένειες και κοινωνίες πραγματικότητα της απώλειας ζωής, τα ατυχήματα ευθύνονται και για τεράστιες οικονομικές και ψυχοκοινωνικές επιβαρύνσεις καθώς τα θύματά τους απαιτούν ιατρονοσηλευτική φροντίδα σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, μακρόχρονη μετά τραυματική υποστήριξη και τεράστιες απώλειες παραγωγικότητας.
Το ενδιαφέρον ψυχολόγων και κοινωνιολόγων για τη ροπή στο ατύχημα έχει επικεντρωθεί ερευνητικά σε τρείς άξονες προβληματισμού:
1) σε ατυχήματα παιδικής και εφηβικής ηλικίας,
2) σε ατυχήματα στο χώρο εργασίας και,
3) σε οδικά ατυχήματα.
Καλώ την προσοχή σας πρώτα στην έννοια της «ροπής προς το ατύχημα» και μετά στα ψυχοκοινωνικά δεδομένα του εντοπισμού των ατόμων που έχουν τον τύπο προσωπικότητας που προδιαθέτει για τέτοια ροπή και τις μεθόδους και τα μέσα αποτροπής της επικίνδυνης συμπεριφοράς τους.
Η έννοια της «ροπής προς το ατύχημα» ως ιδιομορφία που χαρακτηρίζει κάποια άτομα είναι δημιούργημα του 20ου αιώνα. Κάποιοι θεωρούν ότι την έννοια «της ροπής στο ατύχημα» εισήγαγαν για πρώτη φορά οι Μ. Greenwood και H. Woods στην εργασία τους με βιομηχανικά ατυχήματα που δημοσιεύθηκε το 1919 ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι η έννοια σχετίζεται με το μνημειώδες ερευνητικό έργο του Karl Marbe που πρώτο-δημοσιεύθηκε μέσα στα γενικότερα πλαίσια επιδημιολογικών ερευνών το 1926.
Από τότε μέχρι και σήμερα όλοι οι ερευνητές αναλύοντας στατιστικά δεδομένα βιομηχανικών και άλλων ατυχημάτων εντόπισαν το γεγονός ότι ένας συγκεκριμένος αριθμός ατόμων ευθυνόταν για ένα δυσανάλογο ποσοστό ατυχημάτων. Με άλλα λόγια, άτομα που είχαν ένα ατύχημα, στη συνέχεια βρισκόταν μπλεγμένα σε σειρά άλλων ατυχημάτων
Οι μέχρι σήμερα έρευνες με τεστ προσωπικότητας στοιχειοθετούν επαρκώς το γεγονός ότι τα άτομα που έχουν προσωπικότητα «ροπής προς το ατύχημα»:
– δεν μπορούν να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν φιλικές διαπροσωπικές σχέσεις με άλλα άτομα
– έχουν αποτύχει στις προσπάθειές τους για κοινωνικοοικονομική άνοδο
– είναι αντιδραστικά προς την εξουσία και τα πρόσωπα που την κατέχουν
– λειτουργούν παρορμητικά και όχι με την λογική
– έχουν χαμηλή αντοχή στην ματαίωση και την απογοήτευση και, το κυριότερο,
– μια εξέταση του προσωπικού τους ιστορικού θα αποδείξει ότι ΕΧΟΥΝ εμπλακεί και σε άλλα ατυχήματα από τα παιδικά τους χρόνια ( εδώ απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή διότι όπως αναφέρουν οι Lesham & Brame πολλά άτομα «λησμονούν» προσωπικά τους ατυχήματα σπρώχνοντάς τα στη λήθη του υποσυνείδητου )…
Οι σύγχρονες ψυχοκοινωνικές θεωρίες δείχνουν ότι η «ροπή προς το ατύχημα» δεν μπορεί να εξαντληθεί αποκλειστικά και μόνο στα ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά και τους συναφείς παράγοντες της ατομικής προσωπικότητας κάθε ατόμου αλλά επιβάλλεται να λαμβάνονται υπόψη και πολλοί περιβαλλοντικοί παράγοντες ιδιαίτερα στα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτου στρες επειδή, όπως εντοπίστηκε από σχετικές έρευνες πολλά άτομα αποκτούν «παροδικά» μια τάση ροπής προς το ατύχημα όταν το στρες τους προέρχεται :
– από κάποια οργανική λοίμωξη
– από αϋπνία
– από κακή διατροφή
– από κατανάλωση αλκοόλ, ναρκωτικών ή διεγερτικών ουσιών
– από ένταξη σε άγνωστο ή υπερβολικά απαιτητικό για τις δυνατότητές τους περιβάλλον εργασίας
– από οικογενειακά προβλήματα
Εδώ προσθέτω ότι η συμπεριφορά ροπής προς το ατύχημα μερικών ατόμων, σύμφωνα με κάποια ερευνητικά ευρήματα τα οποία δεν έχουν τεκμηριωθεί επαρκώς και έχουν πολλούς επικριτές, χαρακτηρίζεται επίσης από:
– αφηρημάδα,
– αδεξιότητα,
– απροσεξία,
-παρορμητικότητα,
– προδιάθεση για ανάληψη κινδύνων και
– υποσυνείδητες επιθυμίες του ατόμου για ατύχημα.
Προσωπικά πιστεύω, όπως ίσως και οι περισσότεροι από εσάς φίλες και φίλοι αναγνώστες, ότι την προσεκτική και ασφαλή συμπεριφορά την μαθαίνουμε από τους γονείς μας στο σπίτι, στη συνέχεια το σχολείο ενδυναμώνει την αίσθηση της ανάγκης για διατήρηση ασφάλειας και αποφυγή ατυχημάτων και μετά ακολουθεί η μακρόχρονη ένταξή μας στο χώρο εργασίας.
Εδώ φρονώ ότι πέφτει το βάρος της ενδυνάμωσης ΟΛΩΝ εκείνων των απαραίτητων γνώσεων, προϋποθέσεων και παραμέτρων που θα αποκλείσουν το ατύχημα και θα εξαλείψουν τη ροπή στο ατύχημα στο χώρο εργασίας.
Φυσικά μια σωρεία ατυχημάτων στον εργασιακό χώρο (στην Πατρίδα μας έχουμε δυστυχώς πολλά τέτοια περιστατικά) ΔΕΝ οφείλονται μόνο σε πιθανή ροπή του ατόμου για ατύχημα αλλά και στην ΕΛΛΕΙΨΗ όλων των απαιτούμενων μέτρων προστασίας των εργαζομένων σε μια κακόβουλη προσπάθεια «περικοπής δαπανών».
Τέτοιες πρακτικές μπορεί να εξοικονομούν χρήματα για τους εργοδότες αλλά δημιουργούν προϋποθέσεις εργατικών ατυχημάτων με αποτέλεσμα να χάνουν οι εργαζόμενοι την σωματική τους αρτιμέλεια ή και την ζωή τους και οι οικογένειές τον σύζυγο, πατέρα, προστάτη τους…
Φίλες και φίλοι αναγνώστες εύχομαι Καλό Δεκαπενταύγουστο και ασφαλή επιστροφή!..