Σύμφωνα με μια νέα μελέτη, η προέλευση του φιλιού ανάγεται σε μια πρακτική περιποίησης των μεγάλων πιθήκων που χτενίζουν το τρίχωμα των οικείων τους με τα δάχτυλά τους και χρησιμοποιούν τα χείλη τους για να απομακρύνουν τα υπολείμματα.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΛΩΝ ΕΙΔΩΝ ΦΙΛΙΑ. Μπορεί να είναι τρυφερά ή παθιασμένα. Μπορεί να είναι ρομαντικά ή φιλικά. Μπορεί να είναι μυστικά ή και κλεμμένα.
Ένα φιλί μπορεί να αλλάξει τον ρου της ιστορίας. Όμως, παρά τις άπειρες αποχρώσεις τους, μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Evolutionary Anthropology υποστηρίζει ότι όλα έχουν την ίδια προέλευση: μια πρακτική περιποίησης (grooming) κατά την οποία οι χιμπατζήδες και άλλοι μεγάλοι πίθηκοι χτενίζουν το τρίχωμα των συντρόφων τους με τα δάχτυλά τους και χρησιμοποιούν τα χείλη τους για να απομακρύνουν τα υπολείμματα.
Οι άνθρωποι, σύμφωνα με την έρευνα, κληρονόμησαν ένα κατάλοιπο αυτής της τελετουργίας.
Η εξέλιξη του φιλιού από μια «αδελφική» χειρονομία υγιεινής μεταξύ των πρωτευόντων σε ένα από τα σπουδαιότερα σύμβολα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων είναι αυτό που μελετά εδώ και καιρό ο Adriano R. Lameira, εξελικτικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Warwick (Ηνωμένο Βασίλειο) και συγγραφέας του άρθρου. Το εργαστήριο που διευθύνει είναι επιφορτισμένο με την ανίχνευση της εξελικτικής προέλευσης των πιο ιδιαίτερων ανθρώπινων πρακτικών ή χαρακτηριστικών, από τον χορό μέχρι τη φαντασία. Το φιλί είναι ένα από αυτά. «Αν το καλοσκεφτείτε, πρόκειται για έναν μάλλον παράξενο τρόπο εκδήλωσης έλξης και στοργής. Ενώνουμε τα χείλη μας και τα αφήνουμε να επιδίδονται σε κινήσεις τυχαίες και διαισθητικές συχνά», εξηγεί.
Με την πάροδο των αιώνων, οι άνθρωποι έχασαν τη γούνα τους και η μελέτη υποδηλώνει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αυτή η λειτουργία περιποίησης χάθηκε αλλά το τελετουργικό της συμπυκνώθηκε στο φιλί όπως το γνωρίζουμε σήμερα. «Δεν κάνουμε grooming ο ένας στον άλλον πλέον, αλλά φιλιόμαστε συμβολικά, σαν να το είχαμε κάνει».
Αναζητώντας απάντηση, δεν βρήκε μόνο μία, αλλά πολλές. Σύμφωνα με μία από τις υπάρχουσες θεωρίες, τα χείλη εξελίχθηκαν έτσι ώστε να είναι ελκυστικά και γι’ αυτό φιλιόμαστε. Σύμφωνα με μια άλλη, η ένωση των χειλιών είναι ένας μηχανισμός που βρήκαν ορισμένα θηλαστικά για να μυρίζουν στενά το ένα το άλλο εγκαθιδρύοντας μια συμβατότητα μεταξύ τους.
Υπάρχει επίσης μια θεωρία που τοποθετεί την προέλευση του φιλιού στην προμαστίωση. Δηλαδή, οι γονείς ενός πρωτεύοντος θηλαστικού μασούν την τροφή και στη συνέχεια την εισάγουν στο στόμα του απογόνου τους με μια χειρονομία παρόμοια με το φιλί.
Μια τελευταία υπόθεση υποστηρίζει ότι το φιλί αποτελεί ένα είδος αντανάκλασης του θηλασμού. «Όλες αυτές οι θεωρίες μπορεί να ισχύουν, αλλά οι περισσότερες από αυτές δυσκολεύονται να εξηγήσουν τον τρόπο με τον οποίο φιλάμε, το πλαίσιο χρήσης του και τη λειτουργία του», εξηγεί ο ερευνητής.
Οι θεωρίες αυτές καταρρίφθηκαν μία προς μία. Η προμαστίωση μπορεί να εξηγήσει το σχήμα επειδή τα χείλη ωθούνται προς τα έξω, αλλά δεν υπάρχει αναρρόφηση, το αντίθετο μάλιστα. Όσο για τον θηλασμό, θα πρέπει να εξηγηθεί γιατί, ως ενήλικες, αυτή η συμπεριφορά μετασχηματίζεται σε πρακτική σε άλλα μέρη του σώματος και δεν σχετίζεται πλέον με την τροφή.
Η υπόθεση της μυρωδιάς μοιάζει επίσης προβληματική, διότι μια αγκαλιά είναι πιο αποτελεσματική για να μυρίσει ο ένας τον άλλον από ό,τι ένα φιλί.
«Η μόνη συμπεριφορά στο ρεπερτόριο των μεγάλων πιθήκων που εκπληρώνει την ίδια μορφή, λειτουργία και πλαίσιο με το σύγχρονο φιλί είναι η διαδικασία της περιποίησης», λέει ο Lameira.
Σε αυτή την πρακτική, τα πρωτεύοντα θηλαστικά ελέγχουν το τρίχωμα του συντρόφου τους σε αναζήτηση παρασίτων, εντόμων ή υπολειμμάτων. Όταν τα βρουν, ο «καλλωπιστής» πλησιάζει με προεξέχοντα χείλη και κάνει κίνηση ρουφήγματος για να αφαιρέσει τα υπολείμματα που βρίσκονται στο τρίχωμα του συντρόφου του. «Ξαφνικά, βρέθηκα πρόσωπο με πρόσωπο με αυτό που πιθανώς αποτελεί την αρχαιότερη μορφή φιλιού», καταλήγει ο ερευνητής.
Με την πάροδο των αιώνων, οι άνθρωποι έχασαν τη γούνα τους και η μελέτη υποδηλώνει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αυτή η λειτουργία περιποίησης χάθηκε αλλά το τελετουργικό της συμπυκνώθηκε στο φιλί όπως το γνωρίζουμε σήμερα. «Δεν κάνουμε grooming ο ένας στον άλλον πλέον, αλλά φιλιόμαστε συμβολικά, σαν να το είχαμε κάνει», λέει ο Lameira.
Η Sheril Kirshenbaum, ερευνήτρια και συγγραφέας του βιβλίου The Science of Kissing («Η επιστήμη του φιλιού»), λέει ότι «η υπόθεση που διατυπώνεται από τη νέα μελέτη είναι ενδιαφέρουσα» και θα μπορούσε να προστεθεί στο ρεπερτόριο των υφιστάμενων εικασιών, αλλά δεν είναι οριστική, διότι η πρακτική του φιλιού είχε αρκετά σκαμπανεβάσματα σε όλη την ανθρώπινη ιστορία.
Εμφανίστηκε και εξαφανίστηκε σε όλο τον κόσμο και σε διάφορες εποχές για ποικίλους κοινωνικούς, συναισθηματικούς, ακόμη και ανατομικούς λόγους. «Με τα φιλιά, τα καλά νέα είναι ότι δεν χρειάζεται να επιλέξουμε μια και μόνη εξήγηση», λέει η ίδια.
Επιπλέον, δεν είναι αποκλειστικά ανθρώπινη ιδιότητα. Η Kirshenbaum τονίζει ότι «πολλά άλλα ζώα εμφανίζουν συμπεριφορές παρόμοιες με το φιλί που δεν ξεκίνησαν από εμάς.
Το φιλί είναι ένα παράδειγμα συμπεριφοράς όπου η φύση και ο πολιτισμός αλληλοσυμπληρώνονται. Φαίνεται ότι έχουμε μια ενστικτώδη τάση να συνδεόμαστε με αυτόν τον τρόπο, αλλά η μορφή και η ερμηνεία ενός φιλιού καθορίζεται από την ανατροφή και τις εμπειρίες μας».
Τα πρώτα φιλιά καταγράφηκαν στη Μεσοποταμία πριν από 4.500 χρόνια, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science το 2023.
Πολλές ανθρώπινες τελετουργίες έχουν τροποποιηθεί, αλλά το φιλί παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητο. Είχε κατά καιρούς άλλα ονόματα και πρωτόκολλα, όμως ως πρακτική επικράτησε.
«Η εξέλιξη δεν απορρίπτει πράγματα που λειτουργούν και δεν διορθώνει ό,τι δεν έχει χαλάσει», λέει ο Lameira.
Με στοιχεία από EL PAÍS
Πηγή:lifo