Η 83η επέτειος της Μάχης της Κρήτης, η οποία συγκαταλέγεται στις φωτεινότερες στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας και είναι βαθιά χαραγμένη στη συλλογική μνήμη όλων των Ελλήνων γιορτάστηκε το πρωί της Κυριακής 26 Μαΐου, στον οικισμό της Ανδρομάχης από τον Σύλλογο Κρητών Ν. Πιερίας “ΟΙ ΣΤΑΥΡΑΕΤΟΙ” και τον Δήμο Κατερίνης, σε συνεργασία με την Περιφερειακή Ενότητα Πιερίας.
Το πρόγραμμα της εκδήλωσης, επικεντρώθηκε στην τέλεση επιμνημόσυνης δέησης στον Ιερό Ναό του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, ενώ τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο δημοσιογράφος, Γιώργος Κουκουλιάτας.
Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων στο Μνημείο των Κρητών Πεσόντων, από: τον Ευρωβουλευτή της Νέας Δημοκρατίας, Μανώλη Κεφαλογιάννη, τον Δήμαρχο Κατερίνης, Ιωάννη Ντούμο, την Περιφερ. Σύμβουλο, Χρυσαυγή Δριστά, εκπρόσωπο της Διεύθυνσης Αστυνομίας Πιερίας, εκπρόσωπο της Διεύθυνσης Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Ν.Πιερίας, τον πρόεδρο του Συλλόγου Κρητών «ΟΙ ΣΤΑΥΡΑΕΤΟΙ» Κώστα Μανιουδάκη, τον Απόστολο Κυριτσάκη, Ομότιμο Καθηγητή του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος (ΔΙ.ΠΑ.Ε), από εκπροσώπους των πολιτιστικών συλλόγων: Ένωση Ποντίων Πιερίας, Μικρασιατών, Θρακική Εστία Κατερίνης, Κάτω Μηλιάς «ΟΙ ΛΑΖΑΙΟΙ¨, Ανδρομάχης, «Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός».
Στις εκδηλώσεις παρέστησαν επίσης: ο Βουλευτής Πιερίας, Ξενοφών Μπαραλιάκος, η Αντιπεριφερειάρχης Πιερίας, Σοφία Μαυρίδου, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Κατερίνης, Χαράλαμπος Χρ. Μπρουσκέλης, οι αντιδήμαρχοι Κατερίνης, Ελίνα Διαμαντοπούλου, Μιχάλης Γεωργιάδης, ο Δημοτικός Σύμβουλος, Ευθύμιος Τσίρκος, ο Περιφερειακός Σύμβουλος, Αθανάσιος Λιακόπουλος, ο Διευθυντής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Γιώργος Μακρής, ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Πιερίας, Ηλίας Χατζηχριστοδούλου, ο πρώην Δήμαρχος και πρώην Βουλευτής, Σάββας Χιονίδης, εκπρόσωποι Βουλευτών, τοπικοί σύμβουλοι, μέλη συλλόγων, καθώς και μέλη – παιδιά των συλλόγων Κρητών και Ποντίων Κατερίνης, «Παναγίας Σουμελά» με τις παραδοσιακές τους φορεσιές.
Όπως τόνισε σε δήλωσή του ο Δήμαρχος Κατερίνης, Ι.Ντούμος: «Τιμούμε με ευλάβεια και σεβασμό, με επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων, την 83η επέτειο της Μάχης της Κρήτης. Ένα ιστορικό γεγονός – χαραγμένο στη συλλογική μας Μνήμη – πηγή ηρωισμού και έμπνευσης. Συνδιοργανώνουμε στην Ανδρομάχη, με τον Σύλλογο Κρητών Ν. Πιερίας «ΟΙ ΣΤΑΥΡΑΕΤΟΙ», τις εκδηλώσεις Μνήμης, για μία από τις ενδοξότερες σελίδες στην εποποιία του Β’ Παγκοσμίου πολέμου».
Φόρος Μνήμης & Τιμής
«Αποτίουμε φόρο τιμής στους ήρωες της Μάχης της Κρήτης που αποτελεί ένα μοναδικό παράδειγμα καθολικής, πάνδημης, αντίστασης ενός λαού απέναντι σε ένα κράτος – εισβολέα. Έχουμε ιερή υποχρέωση να μεταλαμπαδεύουμε από γενιά σε γενιά τις αξίες και τα ιδανικά των ηρώων μας, προκειμένου να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση και ελπίδα για μας και τα παιδιά μας» επισήμανε από την πλευρά του, ο πρόεδρος του συλλόγου Κρητών Ν.Πιερίας «ΟΙ ΣΤΑΥΡΑΕΤΟΙ», Κων/νος Μανιουδάκης.
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με δεξίωση που παρατέθηκε στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού.
ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΚΟΥΛΙΑΤΑ ΣΤΗΝ 83η ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Κυριακή 26 Μαΐου 2024 – Ι.Ν. Κοσμά Αιτωλού Ανδρομάχη – Κατερίνη
Θα ήθελα καταρχάς να ευχαριστήσω τον Πρόεδρο του Συλλόγου Κρητών Ν. Πιερίας «Οι Σταυραετοί», τον κ. Μανιουδάκη Κωνσταντίνο για την τιμή που μου έκανε να εκφωνήσω τον Πανηγυρικό του εορτασμού της Επετείου της Μάχης της Κρήτης.
Πέρασαν 83 χρόνια από κείνες τις μέρες που ο μαγιάτικος γαλάζιος ουρανός της Κρήτης δεν χαίρονταν το λεύτερο πέταγμα των σταυραετών, αλλά μαύρισε ξαφνικά και γέμισε μεταλλικά πουλιά που ξερνούσαν μολύβι, καταστροφή και θάνατο.
Ήταν ξημερώματα της 20ης Μαΐου 1941, όταν άρχισε η γερμανική αεροπορική επίθεση κατά της Κρήτης. Μια επίθεση που ήταν πολύ καλά σχεδιασμένη και οργανωμένη και η οποία ξεκίνησε στις 25 Απριλίου 1941, όταν ο Χίτλερ υπέγραψε την σχετική οδηγία που έφερε την Κωδική Ονομασία «Επιχείρηση ΕΡΜΗΣ» και είχε στόχο την γρήγορη κατάληψη της Κρήτης.
Η Κρήτη, εξ αιτίας της θέσης της, στο μέσον της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, αποτελούσε και αποτελεί μέχρι και σήμερα μοναδική βάση για αεροναυτικές επιχειρήσεις προς διάφορες κατευθύνσεις, ενώ συγχρόνως εξασφαλίζει σε όποιον την κατέχει τον έλεγχο των συγκοινωνιών στη Μεσόγειο. Ήταν ιδανική βάση εξόρμησης για επιθετικές επιχειρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, την Μέση Ανατολή, την Αφρική, αλλά και τα Βαλκάνια. Γι αυτό και από την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Κρήτη βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος από όλες τις εμπλεκόμενες δυνάμεις και ιδιαίτερα των Γερμανών και των Βρετανών.
Ποιος ήταν όμως ο σχεδιασμός και η προετοιμασία για να επιτευχθεί ο αντικειμενικός στόχος, η κατοχή δηλαδή του νησιού και η αξιοποίησή του στην εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων;
Οι Γερμανοί αφού κατέλαβαν τα Βαλκάνια και την ηπειρωτική Ελλάδα γνώριζαν πως μια γρήγορη κατάληψη της Κρήτης θα διασφάλιζε τα κεκτημένα, θα ανύψωνε το ηθικό των δυνάμεων του Άξονα και θα έδινε πλεονέκτημα στις γερμανικές δυνάμεις και τις πολεμικές επιχειρήσεις στην Μεσόγειο, αλλά και στην σχεδιαζόμενη επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα» για την επίθεση κατά της Ρωσίας.
Για το σκοπό αυτό οργάνωσαν την μεγαλύτερη αεροαποβατική επιχείρηση διαθέτοντας 465 μεταφορικά αεροπλάνα και 63 ανεμοπλάνα, 550 αεροσκάφη βομβαρδιστικά, καταδιωκτικά καθέτου εφορμήσεως (τα γνωστά STOUKAS) και άλλα). Στόχος ήταν να μεταφέρουν 15.000 περίπου αλεξιπτωτιστές και 8.500 άνδρες εκπαιδευμένους για πόλεμο σε ορεινές περιοχές. Έχοντας την αεροπορική υπεροχή με την επίλεκτη δύναμη των αλεξιπτωτιστών, ο σχεδιασμός προέβλεπε γρήγορη κατάληψη του αεροδρομίων του νησιού και κυρίως του Μάλεμε όπου στάλθηκε ο κύριος όγκος των δυνάμεων, αλλά και των λιμανιών των Χανίων, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου. Στη συνέχεια με παράλληλη ενίσχυση και μεταφορά δυνάμεων από την θάλασσα θα κατάφερναν την ολοκληρωτική κατάληψη του νησιού.
Οι Βρετανοί αν και ανέλαβαν την αμυντική θωράκιση της Κρήτης, γνωρίζοντας μάλιστα και τα σχέδια των Γερμανών αφού πέτυχαν την αποκωδικοποίηση των τηλεπικοινωνιών τους, άργησαν να οργανώσουν τις λιγοστές δυνάμεις που διέθεταν στο νησί. Οι δυνάμεις που έφτασαν στο νησί από τις επιχειρήσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα, μετά την κατάληψή της από τους Γερμανούς, εκτός από την κόπωση διέθεταν ελάχιστο οπλισμό και πυρομαχικά. Ο στρατός της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Άγγλοι, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί) δεν έφτανε τις 35.000.
Οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις στο νησί δεν έφταναν τις 15.000 και ήταν τμήματα νεοσυλλέκτων που ήλθαν από την Πελοπόννησο χωρίς επαρκή εκπαίδευση και οπλισμό. Η πιο αξιόμαχη δύναμη, ήταν της Σχολής Χωροφυλακής που έδρευε στο νησί και ένα τμήμα Ευέλπιδων που με δική τους απόφαση έφτασαν στο νησί, χωρίς όμως κι αυτοί να έχουν βαρύ και επαρκή οπλισμό και πολεμοφόδια.
Η εμπειροπόλεμη 5η Μεραρχία των νέων της Κρήτης που πολέμησε στη Αλβανία είχε εγκλωβιστεί στην ηπειρωτική Ελλάδα και δεν έφτασε ποτέ στην Κρήτη. Επίσης δεν υπήρχε αεροπορική υποστήριξη από την Βρετανική Αεροπορία.
Μ’ αυτές τις δυνάμεις και τις δυσμενείς συνθήκες για τους υπερασπιστές του νησιού, ξεκίνησε η Μάχη της Κρήτης στις 20 Μαΐου του 1941.
Σίγουρα μετρώντας τα δεδομένα με βάση την ετοιμότητα και την πληρότητα των στρατιωτικών δυνάμεων ήταν δικαιολογημένη η αισιοδοξία των Γερμανών πως η ναζιστική μπότα του Τρίτου Ράιχ γρήγορα θα πατούσε όλη την Κρήτη.
Όμως σ’ αυτή τη μάχη απέναντι στις επίλεκτες δυνάμεις του Τρίτου Ράιχ δεν μέτρησε η δύναμη των όπλων. Το πιο αξιοθαύμαστο κομμάτι της κρητικής άμυνας ήταν ο άοπλος λαός, ο οποίος αντιστάθηκε με πείσμα και πολέμησε με κάθε μέσο τους εισβολείς. Οι απλοί πολίτες που κινητοποιήθηκαν στη Μάχη της Κρήτης, σ’ έναν παλλαϊκό ξεσηκωμό χωρίς προηγούμενο.
Δεν ήταν στρατευμένοι, δεν εκτελούσαν διαταγές, δεν υπηρετούσαν προδιαγεγραμμένο στρατιωτικό ή διπλωματικό σχέδιο, δεν περίμεναν αναγνωρίσεις, μετάλλια και διακρίσεις.
Απλά άκουσαν τη φωνή της καρδιάς τους και την αγανακτισμένη κραυγή των προγόνων τους, τη φωνή της μακρόχρονης ιστορίας τους, και ξεσηκώθηκαν σύσσωμοι, αυθόρμητοι, χωρίς υπολογισμούς και χωρίς φόβους.
Κανείς δεν τους διέταξε, δεν τους επιστράτευσε. Πήραν την υπόθεση στα χέρια τους και άλλαξαν τα σχέδια. Απέναντι στον εισβολέα αντιπαρατάχτηκε η δύναμη της καρδιάς και της κρητικής παλικαριάς. Η αγάπη για τη λευτεριά και την πατρίδα.
Από την πρώτη μέρα της γερμανικής επίθεσης οι Κρήτες, συγκρότησαν πρόχειρα σώματα κι οπλιζόντουσαν με ό,τι έβρισκαν! Όταν δεν υπήρχαν όπλα, η μάχη γινόταν με πέτρες, με ραβδιά, σώμα με σώμα.
Στην στην περιοχή γύρω απ το Μάλεμε, στα Φλώρια, στην Κάνδανο, στους Λάκκους, στο Φουρνέ, στο Σκηνέ, στον Βατόλακκο, στον Αλικιανό, στον Γαλατά, στις Μουρνιές, στο Θέρισο, στα Περιβόλια, στο Λατζιμά, στη Νίδα, σ όλη την Κρήτη, συγκροτηθήκαν αυθόρμητα ομάδες και ρίχθηκαν στην πάλη σώμα με σώμα με τους αλεξιπτωτιστές.
Οι απώλειές τους δεν ήταν λίγες, αλλά από τα λάφυρα που άρπαξαν, μπόρεσαν να οπλισθούν σε αρκετό βαθμό. Και τη νύχτα μετά την πρώτη ημέρα της μάχης ήταν έτοιμοι, με φλεγόμενο ηθικό, για τον αγώνα της επόμενης.
Η Κρήτη αξιοποιούσε όψιμα τη μαχητικότητα του λαού της. Τουλάχιστον 300 ομάδες με δύναμη 3-80 ανδρών είχαν σχηματιστεί σε όλο το νησί εκείνη την πρώτη άγρια μέρα!
Τα πράγματα πήραν μία εντελώς διαφορετική τροπή μεταβάλλοντας κυρίως στην ευρύτερη περιοχή του Μάλεμε αλλά και όλες τις περιοχές ρίψεως των αλεξιπτωτιστών σε πεδία άγριων συγκρούσεων με σωρούς πτωμάτων, είτε από τις εκρήξεις χειροβομβίδων είτε από τη χρήση κάθε είδους όπλου και εργαλείου.
Αυτές ακριβώς οι μάχες των Γερμανών αλεξιπτωτιστών με έναν αφιονισμένο από το άδικο λαό, στου οποίου την ψυχή ενεργοποιήθηκε μία παμπάλαιη δύναμη φιλοπατρίας και αντίστασης, προξένησαν στον Γερμανικό στρατό, πέρα από την απόλυτη έκπληξη, και την απόλυτη οργή.
Στην νοοτροπία του τακτικού Γερμανικού στρατού χωρούσε μόνον η μάχη ανάμεσα σε τακτικούς στρατούς. Τα αντιστασιακά κινήματα σε όλη την Ευρώπη δεν είχαν αρχίσει ακόμη να οργανώνονται και έτσι, στην Γερμανική νοοτροπία, λαός και στρατός αποτελούσαν δύο εντελώς ξεχωριστά σύνολα.
Είναι βέβαιον πώς στην Κρήτη, ο Γερμανικός στρατός, για πρώτη φορά και με τόσο βίαιο τρόπο κλήθηκε να προσαρμοστεί σε έναν διαφορετικό τύπο κατάληψης και κατοχής εδαφών από αυτόν που είχε προγραμματίσει.
Βέβαια αν οι Γερμανοί έδιναν μεγαλύτερη σημασία και είχαν διαβάσει την ιστορία της Κρήτης θα γνώριζαν για τις δεκάδες εξεγέρσεις κατά των Ενετών, από τούς Κρήτες γαιοκτήμονες απόγονους των βυζαντινών οικογενειών.
Θα μάθαιναν για τις εξεγέρσεις κατά των Οθωμανών κατακτητών που ξεσπούσαν με αμείωτη ένταση και πυκνότητα, όπως ήταν
το «Κίνημα του 1692»,
η «Επανάσταση του Δασκαλογιάννη» το 1770,
το «Κίνημα των Μουρνιών» το 1833,
η «Επανάσταση των Χαιρέτη και Βασιλογεώργη» το 1841,
το «Κίνημα του Μαυρογένη» το 1858,
η «Μεγάλη Κρητική Επανάσταση» την τριετία 1866 – 1869,
η «Επανάσταση του 1878»,
η «Επανάσταση του 1889»,
και η «Επανάσταση του 1897-1898», οπότε η Κρήτη κέρδισε την αυτονομία και ο τελευταίος τούρκος στρατιώτης εγκατέλειψε το κρητικό έδαφος…
Αν είχαν σκύψει λίγο περισσότερο στην ιστορία, οι γερμανοί εισβολείς, θα είχαν συνειδητοποιήσει ότι από το 1201 που η Κρήτη τέθηκε υπό το καθεστώς της ενετοκρατίας και καθ’ όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής, που κράτησε από το 1669 μέχρι την αυτονόμησή της το 1898, η ιστορία της είναι γεμάτη με ασταμάτητες εξεγέρσεις και πολέμους, μέσα από τους οποίους σφυρηλατήθηκε το ακατάβλητο ψυχικό σθένος και το πνεύμα ανεξαρτησίας και ελευθερίας του κρητικού λαού.
Δεν άκουσαν τον κρητικό να τραγουδά: «πάρε της Κρήτης τα βουνά, κι ανέβα πέτρα, πέτρα, σε όποια πέτρα κι αν βγεις, κι έναν αγώνα μέτρα».
Ή το άλλο: «τα Κρητικά τα χώματα, όπου κιανέ τα σκάψεις, αίμα παλικαριών θα βρεις, κόκκαλα θα ξεθάψεις»,
αλλά και αυτό: «Κρήτη την ιστορία σου, όποιος τη νε διαβάσει, αν είναι φίλος θα χαρεί, αν είναι εχθρός θα σκάσει»!
Η Κρήτη άντεξε απέναντι στην ναζιστική πολεμική μηχανή 11 μέρες. Η νίκη των Γερμανών στην Κρήτη δεν μπορεί παρά να είναι ο ορισμός της Πύρρειας νίκης!
Οι απώλειες των Γερμανών στην Κρήτη ήταν βαρύτατες. Είχαν περισσότερους νεκρούς από το σύνολο των μέχρι τότε επιχειρήσεων τους στα Βαλκάνια.
Η φθορά και ο αποδεκατισμός των επίλεκτων σωμάτων της χιτλερικής γερμανικής πολεμικής μηχανής διαμόρφωσε σίγουρα τις μελλοντικές συνθήκες του πολέμου και είχε σίγουρα επιπτώσεις στην εξέλιξη της προσπάθειας της γερμανικής κυριαρχίας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Αυτή η ανυπολόγιστη και βίαιη ανατροπή των σχεδίων του Τρίτου Ράιχ και η υποχρεωτική προσαρμογή στο απρόσμενο του λαϊκού ξεσηκωμού, ίσως θα πρέπει να αναζητήσει κάνεις, όχι την δικαιολογία, αλλά τα αίτια της κτηνωδίας των Γερμανών προς τον Κρητικό πληθυσμό, προς τον οποίον επεφύλαξε συμπεριφορά και βαρβαρότητα, αντίστοιχη προς άτακτο στρατό και κομάντος σαμποτέρ.
Από τις πρώτες μέρες της επικράτησης των Γερμανών στο νησί άρχισαν τα αντίποινα. Κατέστρεψαν ολόκληρα χωριά, σκόρπισαν το θάνατο εκτελώντας άνδρες γυναίκες και παιδιά. Η μανία τους και η κτηνωδία τους φαίνεται στην περίπτωση της Κανδάνου.
Για να εκδικηθούν την ηρωική αντίσταση των Καντανιωτών και άλλων κατοίκων της περιοχής Σελίνου εκτός από την συνήθη εκτέλεση των αμάχων που κατάφεραν να συλλάβουν κατέστρεψαν με μανία εκ θεμελίων όλο το χωριό.
Μάλιστα θέλοντας να επισφραγίσουν την καταστροφή που προκάλεσαν τοποθέτησαν πινακίδες στις δύο εισόδους του χωριού γράφοντας πως «ΕΔΩ ΥΠΗΡΧΕ Η ΚΑΝΔΑΝΟΣ», και κατέστρεψαν το χωριό για παραδειγματισμό, αλλά και πως δεν θα επιστρέψουν να κτιστεί ποτέ ξανά.
Οι κατακτητές θέλησαν να κάνουν αιώνιο το στίγμα της καταστροφής, αλλά χωρίς να το θέλουν διακήρυξαν τον ηρωισμό και την θυσία της Κανδάνου
Οι πινακίδες αυτές έμειναν ιστορικά ντοκουμέντα για να θυμίζουν τον αγώνα ενός λαού, ενός τόπου που αντιτάχθηκε με άνισα μέσα και ντρόπιασε τον κατακτητή που είχε το θράσος να ονομάσει δολοφονία την υπεράσπιση της λευτεριάς και της πατρίδας.
Σ αυτόν τον άνισο αγώνα οι Γερμανοί είχαν βαριές απώλειες:
Αν και υπάρχει διαφοροποίηση στον αριθμό των απωλειών από την κάθε πλευρά σύμφωνα με την επικρατούσα καταγραφή στην μάχη της Κρήτης και σ όλη την διάρκεια της παραμονής στο νησί οι Γερμανοί έχασαν περισσότερους
από 8.000 άνδρες, ενώ μεγάλες ήταν οι καταστροφές σε αεροπλάνα και πολεμικό υλικό.
Οι Βρετανοί έχασαν περισσότερους από 20.000 άνδρες έχοντας και σημαντικές απώλειες στην ναυτική τους δύναμη.
Οι Κρήτες δεν είχαν σημαντικές απώλειες στην διάρκεια των μαχών για την κατάληψη του νησιού. Στη συνέχεια όμως οι θηριωδίες των Γερμανών στην προσπάθεια τους να καταστείλουν το συνεχώς αυξανόμενο αντιστασιακό κίνημα, σ όλη την Κρήτη, άφησαν πίσω τους 8.600 περίπου νεκρούς και πολύ μεγάλες καταστροφές.
Η Κρήτη έγινε «ο τάφος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών», όπως αναγκάστηκε να ομολογήσει και ο Διοικητής του XI Γερμανικού Σώματος Αεροπορίας, Αντιπτέραρχος Στούντεντ, και η αφορμή για τον μετέπειτα παροπλισμό τους. Έκτοτε και, παρά τις ανάγκες που προέκυψαν, οι Γερμανοί δεν προέβησαν σε ευρείας κλίμακας χρήση αλεξιπτωτιστών και αερομεταφερόμενων στρατευμάτων.
Η Μάχη της Κρήτης συνέτριψε ένα από τα πολυτιμότερα όπλα του Χίτλερ, κατέρριψε τον μύθο του αήττητου των Δυνάμεων του Άξονα και συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στην ανατροπή των στρατηγικών σχεδίων της Γερμανίας.
Η μάχη της Κρήτης αποτελεί ένα από τα πιο συγκλονιστικά κεφάλαια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς σε αυτή παίζεται η τελευταία πράξη του γερμανοελληνικού πολέμου.
Το 1941 η Κρήτη προσθέτει τη δική της σελίδα στο διαρκή αγώνα του ελεύθερου κόσμου εναντίον των δυνάμεων της τυραννίας και του ναζισμού. Βρετανοί, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί και Έλληνες στρατιώτες έδωσαν, μαζί με τον περήφανο Κρητικό λαό, τη μάχη για την Ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Η κρητική Αντίσταση, χαρακτηρίζεται μεγαλειώδης και διεκδικεί μια από τις πρώτες θέσεις στη γενική ιστορία της αντιστάσεως κατά του ναζισμού.
Η πράξη τους αυτή δεν ήταν μια στιγμιαία έξαρση οφειλόμενη στο ανθρώπινο ένστικτο της άμυνας. Ήταν πράξη συνειδητή, που πήγαζε από τη βαθύρριζη ιστορική παράδοση. Ήταν αναγκαιότητα και πίστη στην ιδέα της Ελευθερίας, που τους οδήγησε στην Αθανασία. Η ιστορία της Κρήτης, που χάρισε στην ανθρωπότητα ακατάλυτα σύμβολα κι ατράνταχτα θεμέλια πολιτισμού και ηρωισμού, γράφτηκε σε όλο το μακρύ πέρασμα των αιώνων στην ίδια περγαμηνή, με το ίδιο μελάνι, με την ίδια σφραγίδα: τη ΘΥΣΙΑ.
Η Μάχη της Κρήτης παραμένει σύμβολο Αγώνα, Θάρρους, Αυτοθυσίας και Αποφασιστικότητας για την επικράτηση των ιδεωδών της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας.
Ο μεγάλος Νίκος Καζαντζάκης, το είπε απλά: «Οι Κρητικοί, όπως όλες οι γενναίες ψυχές, στη άκρα απελπισία βρίσκουν τη λύτρωση… Δεν ξέρω αν υπάρχει στον κόσμο μια άλλη χώρα, όπου οι χωρικοί να βλέπουν τον πόνο, τη θυσία, την ατομική τους καταστροφή από τόσο ύψος… Υπάρχει και κάτι άλλο όμως στην Κρήτη. Υπάρχει κάποια φλόγα, ας την πούμε ψυχή, κάτι πιο πάνω από τη ζωή και απ’ το θάνατο, που είναι δύσκολο να το ορίσεις. Υπάρχει αυτή η περηφάνια, το πείσμα, η παλληκαριά, η αψηφησιά και μαζί τους κάτι άλλο ανέκφραστο και αστάθμητο, που σε κάνει να χαίρεσαι που είσαι άνθρωπος».
