Σας καλωσορίζω στην σημερινή τελετή προς τιμήν του ευπατρίδη συμπολίτη μας Ελευθέριου Ελευθεριάδη, εξέχουσας μορφής του Ποντιακού Ελληνισμού, στα αποκαλυπτήρια της προτομής του οποίου παρευρεθήκαμε προ ολίγου στην πλατεία Γενοκτονίας.

Πριν μερικά χρόνια σε συνάντηση που είχαμε οι Ποντιακοί Σύλλογοι με τον Δήμαρχο τον κ. Χιονίδη για την διαμόρφωση της πλατείας Γενοκτονίας και άλλα θέματα, ο Δήμαρχος μας προέτρεψε να προτείνουμε το όνομα μιας προσωπικότητας από τον Ποντιακό Ελληνισμό για να τον τιμήσουμε με την δημιουργία προτομής προς τιμήν του. Οι Ποντιακοί Σύλλογοι σε συνάντησή μας προτείναμε κάποια ονόματα μεγάλων προσωπικοτήτων μεταξύ των οποίων και του Ελευθέριου Ελευθεριάδη την οποία αποδεχτήκαμε ομόφωνα και οι είκοσι Σύλλογοι του νομού, όνομα το οποίο μεταφέραμε στον Δήμαρχο για υλοποίηση της πρότασης για την προτομή.

Ο Ελευθέριος Ελευθεριάδης το πρόσωπό του ενσαρκώνει την δραματική πορεία του Ποντιακού και γενικότερα του προσφυγικού Ελληνισμού, την προσπάθεια επιβίωσης σε συνθήκες φοβίας και συχνά ρατσισμού απέναντι στον Έλληνα της Ανατολής με την τρισχιλιετή ιστορία, το πείσμα και την δύναμη ανάδειξης και ιδιαίτερα σημαντικό, την θέληση και το αίσθημα καθήκοντος περίσωσης της Ιστορίας ενός πολιτισμού που υπήρξε και η επίγνωση του κινδύνου αυτή να χαθεί για πάντα,

Σε δραματική του ομιλία στην Κωνσταντινούπολη στις 24 Απριλίου του 1922 στον Ιερό Ναό του Αγίου Γρωργίου του Γαλατά, ενώπιον του Πατριάρχη, ο Λεωνίδας Ιασωνίδης αναφωνεί «Εφέτος άνοιξιν δεν έχομεν, το πάν απ΄άκρον εις άκρον πενθεί, διότι ο Πόντος απέθανεν. Ο Πόντος εσταυρώθη. Τετέλεσται, Ηλί, Ηλί, λαμά σαβαχθανί. Ποιός ο θρηνούμενος Νεκρός; λέει αναφερόμενος σπαρακτικά στον Πόντο. .. Ημάς, οίτινες απωλέσαμεν το παν εκτός της τιμής και της ελπίδας. Οι εχθροί ημών διεμερίσαντο τα ιμάτια ημών και επί τον ιματισμών ημών έβαλον κλήρον.

Αυτήν την ελπίδα σε χαλεπούς καιρούς και την προσπάθεια Ανάστασης και ανσυγκρότησης από τα θραύσματα,  σε απερίγραπτα δύσκολες συνθήκες, ήλθαν να ζωντανέψουν σε επίπεδο Μνήμης φωτισμένοι Έλληνες του Πόντου μεταξύ των οποίων και ο τιμώμενος σήμερα Ελευθέριος Ελευθεριάδης. Αυτοί οι νέοι Ακρίτες διέσωσαν την Ιστορία του προσφυγικού Ελληνισμού όταν σχεδόν όλοι επεδίωκαν να ξεχάσουμε και προσπαθούσαν να κάνουν τον πρόσφυγα να ντρέπεται για την καταγωγή του. Όμως δεν το κατόρθωσαν

Ο Ελευθέριος Ελευθεριάδης γεννήθηκε το 1910 στο χωριό Λαραχανή της Επαρχίας Ματσούκας Νομού Τραπεζούντας του Πόντου. Ο δάσκαλος πατέρας του, ο Στάθης,  εξορίζεται το 1922 και στην πορεία σκοτώνεται από τους Τούρκους ως μέλος της Οργάνωσης για την Ανεξαρτησία του Πόντου.

Κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών, με τη συνθήκη της Λωζάνης  το 1923 , η 6μελής οικογένεια του 12χρονου Λευτέρη, μπαίνει στο καράβι της ελπίδας για την σωτηρία, αλλά καταλήγει στα μπουντρούμια της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, τα οποία οι Τούρκοι είχαν ονομάσει «καραντίνα». Εκεί χωρίς καμία υγειονομική περίθαλψη, από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης εξολοθρεύεται η οικογένειά του μέσα σε μια εβδομάδα και μοναδικός επιζών ο 11χρονος Ελευθέριος ολομόναχος στον κόσμο, βρίσκει τον τρόπο να αποδράσει και να βρεθεί ελεύθερος, περιπλανώμενος στους δρόμους της πόλης της Χάλκης. Φιλάνθρωπα χέρια τον συμμαζεύουν και γίνεται τρόφιμος του Ορφανοτροφείου στη νήσο Πρίγκηπο μέχρι το 1925, οπότε με άλλους πρόσφυγες μεταφέρεται στην Θεσ/νίκη, με πρώτο σταθμό την καραντίνα στο Καραμπουρνάκι. Η πικρή εμπειρία του από τις καραντίνες τον οδηγεί σε απόδραση και φτάνει στο χωριό Άγιος Δημήτριος Κοζάνης, όπου πληροφορήθηκε ότι εγκαταστάθηκαν οικογένειες από την Λαραχανή. Καταλήγει στο ορφανοτροφείο Γρεβενών και στη συνέχεια αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Γρεβενών με τον πρώτο βαθμό της τάξης του, παίρνοντας το βραβείο επιμέλειας και χρηστότητας από την Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών Θεσσαλονίκης.

Το 1930 πήρε πτυχίο της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Τμήματος Μαθηματικών.

Στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός και τιμήθηκε με τον πολεμικό σταυρό. Εκλέχθηκε βουλευτής  το 1952-56 και   από το 1974 έως το 1981. Διετέλεσε Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Κατερίνης από το 1959 έως το 1964.

Τα ενδιαφέροντά του είναι ποικίλα και πλούσια η δραστηριότητά του στους διάφορους τομείς της ενασχόλησής του. Διπλωματούχος της Δραματικής Σχολής του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, Γενικός Διευθυντής Σχολών Ιατρικών επαγγελμάτων  ο «Γαληνός», εκδότης-διευθυντής της εφημερίδας στην Κατερίνη με τίτλο «Ο θαρραλέος».

Πρώτος Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Ποντιακών Σωματείων «ΠΕΠΣ».

Ιδρυτικό μέλος του Ιερού Πανελλήνιου Ιδρύματος «Παναγία Σουμελά» και στενός συνεργάτης του Φίλωνα Κτενίδη. Μέχρι το 1987 συμμετείχε σε όλα τα Δ.Σ. του Ιδρύματος. Έχει γράψει θεατρικά έργα μεταξύ των οποίων το πολύ σημαντικό «Δαυίδ ο Κομνηνός, ο τελευταίος Αυτοκράτορας της Τραπεζούντος».

Πολυγραφότατος, ασχολήθηκε με την Λαογραφία και με το Θέατρο. ΄Εγραψε θεατρικά έργα στην ποντιακή διάλεκτο και στη δημοτική. Πέθανε το 1988 στις 16 Αυγούστου.

Για τα δύο ταξίδια του το 1953 και 1979, έγραψε τις αναμνήσεις του, οι οποίες είδαν το φώς της δημοσιότητας το 2004. Τίτλος του βιβλίου «Πόντος, επιστροφή στην Ιθάκη-οδοιπορικό μνήμης και γεωγραφίας».

Το τελευταίο του ταξίδι, στον αγαπημένο Πόντο  έμελε να είναι το μοιραίο. Επισκέφθηκε τη γενέτειρά του Λαραχανή, είδε αγαπημένους φίλους και τόπους προσκύνησε στην Παναγία Σουμελά  και άφησε την τελευταία του πνοή στην αγαπημένη του πόλη , την Τραπεζούντα.

Η επιθυμία του «θέλω ν’ αποθάνω σον τόπο ντ΄εγεννέθα και να θάφκουμε στην Παναγία Σουμελάν σο Βέρμιο» εκπληρώθηκε.

Πάσχιζε για την ενότητα του Ποντιακού χώρου για να υπάρχει «εν τη ενώσει η δύναμις εν παντί».

Η ΠΕΠΣ το 1987, αιτιολογώντας την απόφασή της να τιμήσει τον Ελευθεριάδη, αναφέρθηκε στο πρόσωπο του τιμώμενου ως «η ζωντανή ιστορία του Ποντιακού και γενικώτερα του Μικρασιατικού Ελληνισμού». Επίσης στην ταπεινοφροσύνη του γιατί ζεί με την Ευαγγελική ρήση «ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται» ή όπως ο ίδιος την ερμηνεύει στα ποντιακά «ζήσον και μη φαίνεσαι».

Ο Ελευθεριάδης ήταν ένας   ακρίτας, που πολεμούσε απεγνωσμένα για να διασώσει όσα μπορούσε από τις ανθρώπινες αξίες και τις ελληνικές παραδόσεις και συγκεκριμένα του ποντιακού Ελληνισμού. Άνθρωπος με το Α κεφαλαίο, ελληνοπρεπέστατος Πόντιος, ένας από τους τελευταίους που ήρθαν πρόσφυγες. Σύγχρονος Δαυίδ Κομνηνός, προσπάθησε και κατόρθωσε να μείνει όρθιος και να πράττει ορθώς σε όλο τον πολυκύμαντο και δύσκολο βίο του, ως παράδειγμα και αναφορά για μίμηση στους νεώτερους. Πάλεψε για να επιβιώσει και το πέτυχε. Προσπαθώντας συνεχώς και χωρίς να αδικήσει τους άλλους, εξυπηρετώντας φίλους και αντιπάλους, αφού εχθρούς δεν είχε, σε όποιο μετερίζι και εάν αγωνίστηκε.  Άγκυρα παρηγοριάς και ελπίδας ότι δεν τελείωσε το προζύμι με το οποίο πλάθεται η Ιστορία των λαών.

Μεγάλη η συμβολή του Λευτέρη Ελευθεριάδη στην προσπάθεια για την διάσωση της ιστορίας και των παραδόσεων του Ποντιακού Ελληνισμού, είτε ως συγγραφέας θεατρικών έργων, ή ως καθηγητής όσων γνώριζε, ή ως συνιδρυτής της Ιεράς Μονής της Παναγίας Σουμελά, μαζί με τον Φίλωνα Κτενίδη και τον Λεωνίδα Ιασωνίδη, ή ως πρώτος Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Ποντιακών Σωματείων (ΠΕΠΣ).

Αναφέρει ο ΣΑΜΟΥΗΛΙΔΗΣ: Είναι άξιο θαυμασμού και επαίνου, αλλά και διακήρυξης, το γεγονός οτι μετά από μισό αιώνα και παραπάνω, οι Έλληνες του Πόντου που μεταφυτεύθηκαν στον τόπο αυτό, όχι μόνο δεν έχουν χάσει τα κύρια προτερήματά τους, αλλά και τα επαύξησαν σε έναν ευγενικό ανταγωνισμό, με τους ντόπιους, παλαιότερους κατοίκους της χώρας.

Το τρίπρακτο έργο με τον τίτλο «Σην Ρωμανίαν δέβα» είναι ένα επικό δράμα, βγαλμένο από τους θρύλους των ακριτών του Πόντου. Έργο το οποίο επιβράβευσε ο Καλλιτεχνικός Οργανισμός Ποντίων Αθηνών το 1971.

Έχει την ευλογημένη ασπίδα του εθνικού αισθητηρίου, που είναι η μυστική ζωογόνος και ανανεωτική δύναμη της ελληνικής ψυχής. Στο έργο του «Δαυίδ ο Κομνηνός», ο χαμός της Αυτοκρατορίας και το τραγικό τέλος των Κομνηνών, είναι μία δυσβάστακτη εθνική δοκιμασία, χωρίς όμως να είναι επισφράγισμα και ταφόπετρα της Ρωμανίας. Η έξοδος του Νικηφόρου είναι ελπιδοφόρο μήνυμα για την εθνική ανάταση .

Εντελώς ξεχωριστή θέση κατέχει ανάμεσα στους πρόσφυγες της πρώτης γενιάς 1923, όχι μόνο γιατί πάλεψε με τις πιο αντίξοες συνθήκες και νίκησε, όχι μόνο γιατί κατάφερε να γίνει άμεσα χρήσιμος στους συμπατριώτες του, που  αναγνωρίζουν με θαυμαστή ομοφωνία την μεγάλη προσφορά του στην πατρίδα, όχι για τους χίλιους δύο λόγους, που μπορούσε να αναφέρει κάποιος, αλλά και γιατί, κυρίως αυτό, υπήρξε ένας από τους πολύτιμους λαμπηδόνες που έδειξαν τον δρόμο και αποτέλεσαν το στέρεο έδαφος πάνω στο οποίο σπουδαίοι επιστήμονες στη συνέχεια, ανέδειξαν και περιέσωσαν την πολύτιμη ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού, απέναντι στην αδιαφορία και την εχθρότητα που έδειξε το Ελληνικό κράτος.

Αν δεν υπήρχαν αυτοί οι Ακρίτες να σηκώσουν την ταφόπλακα στην οποία επιχειρούσαν να ενταφιάσουν τον πολιτισμό του Πόντου, δεν θα μιλούσαμε σήμερα για Ποντιακό πολιτισμό, για την παιδεία του Πόντου, για τις Φιλοσοφικές σχολές του 14ου αιώνα, για τα Φροντιστήρια-Πανεπιστήμια του Πόντου, όπως το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, Αργυρούπολης και άλλα και η Αργώ της ένδοξης ιστορίας του Πόντου και του προσφυγικού Ελληνισμού, θα ήταν χωρίς επιστροφή. Τιμή σε αυτούς τους πρωτοπόρους που έσπασαν τα τείχη του ρατσισμού και της προσπάθειας ενταφιασμού του Πόντου και της Ιστορίας του, αποτελώντας την φρουρά για προοπτική της ένταξης του πολιτισμού των Ελλήνων της Ανατολής, Πόντου και Μικράς Ασίας, στο Εθνικό αφήγημα της Εθνικής μας Ιστορίας.

Τιμή σ΄αυτούς τους γίγαντες του ήθους και της αξιοπρέπειας του Ποντιακού Ελληνισμού και της Ιστορίας του. Τιμή στον Ελευθέριο Ελευθεριάδη, το φιλολογικό μνημόσυνο του οποίου τελούμε σήμερα,

Σας ευχαριστώ.

Δημήτριος Προκοπίδης, Ιατρός