Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς χτίστηκε η παλαιά Λεπτοκαρυά. Ίσως να χτίστηκε ανάμεσα στα 1580 – 1620. Οι παλιές παραδόσεις του χωριού μας λένε πως πριν από εξακόσια περίπου χρόνια, το χωριό ήταν χτισμένο στη θέση “Λεφτοκαρυές”. Σ’ εκείνη την τοποθεσία ζούσαν πολλά και φαρμακερά φίδια, τα οποία ανάγκασαν τους κατοίκους να μετακομίσουν και να χτίσουν το νέο τους χωριό, στη θέση όπου βρίσκονται σήμερα τα ερείπια της παλαιάς Λεπτοκαρυάς.
Πολλοί από τους πρώτους κατοίκους που εγκαταστάθηκαν στο χωριό, προέρχονταν από θαλασσινές περιοχές. Πριν από πολλά χρόνια, στο χωριό υπήρχαν πολλοί ανάπηροι, (όπως μουγγοί & κουτσοί) από κληρονομικότητα. Αυτό ίσως σημαίνει, πως οι πρώτοι κάτοικοι της παλαιάς Λεπτοκαρυάς, έφερναν μαζί τους και διάφορες αρρώστιες, που συνήθως προσβάλλουν (πρώτα) τους ναυτικούς.
Πήρε την ονομασία Λεπτοκαρυά, από τις πολλές άγριες λεπτοκαρυές (αγριοφουντουκιές), που εφύοντο στην περιοχή. Επειδή το έδαφος της παλαιάς Λεπτοκαρυάς πάθαινε καθίζηση, με αποτέλεσμα να πέφτουν τα σπίτια του χωριού, η πολιτεία αναγκάστηκε (από το 1952 έως το 1960), να μεταφέρει το χωριό στην καινούργια του θέση, όπου βρίσκεται σήμερα η ομώνυμη κωμόπολη, της οποίας ο πολιούχος της, είναι πάλι ο Άγιος Νικόλαος.
Το χωριό είχε τον μεγαλοπρεπή ιερό ναό του “Αγίου Νικολάου”, (με το ωραίο ασβεστόκτιστο καμπαναριό), που με δικές τους δαπάνες (οι κάτοικοι του χωριού) το οικοδόμησαν, για δεύτερη φορά το έτος 1895 περίπου. Η στέγη του ναού του “Αγίου Νικολάου” κάηκε το 1910 περίπου. Όμως οι κάτοικοι του χωριού, πολύ γρήγορα την επισκεύασαν, με δικά τους μάλιστα έξοδα, καθώς και με χρήματα που έδωσε ο Τούρκος διοικητής (12 χρυσές λίρες).
Επειδή το χωριό είχε πολλούς ναυτικούς και ψαράδες, γι’ αυτό πιθανολογούμε πως και ο ναός στην παλαιά Λεπτοκαρυά, αφιερώθηκε στον Άγιο Νικόλαο, ο οποίος είναι και ο προστάτης των ναυτικών. Ο ναός του “Αγίου Νικολάου” μετά την πυρκαγιά, αγιογραφήθηκε από τον αγιογράφο “Παπαβολέα”, (γύρω στο 1910). Πρόκειται για τρίκλιτη Βασιλική.
Την ημέρα που γιόρταζε ο πολιούχος Άγιος Νικόλαος, γίνονταν το ύψωμα της εικόνας του “Αγίου Νικολάου”. Μετά την Θεία Λειτουργία έβγαζαν την εικόνα του Αγίου, σε ένα αναλόγιο και οι Λεπτοκαρίτες έδιναν ότι είχαν ευχαρίστηση, φιλούσαν την εικόνα και το χέρι του παπά και μετά έφευγαν. Τα χρήματα που συγκέντρωναν, τα διέθεταν για τις διάφορες ανάγκες του Ναού. Μπροστά στον Ναό απλώνονταν μια μεγάλη αυλή “το κελί”, στην οποία γίνονταν τα πανηγύρια και οι γάμοι.
Τη γιορτή της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύματος, η παλαιά Λεπτοκαρυά είχε πανηγύρι, το οποίο ήταν ξακουστό σ’ όλη τη γύρω περιοχή. Γι’ αυτό μαζεύονταν κόσμος από όλα τα γύρω χωριά. Κρατούσε τρεις ολόκληρες ημέρες. Το απόγευμα της πρώτης ημέρας του πανηγυριού, και πριν ν’ αρχίσουν τα γλέντια και οι χοροί, όλοι οι Λεπτοκαρίτες πήγαιναν προς τα δυτικά, στο «Γεφύρι», όπου εκεί οι κάτοικοι του χωριού περίμεναν να υποδεχτούν την εικόνα της Παναγίας, που την έφερναν κάθε χρόνο τέτοια μέρα από το μοναστήρι της “Παναγίας των Κανάλων”, που βρίσκεται δέκα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του χωριού.
Την εικόνα της Παναγίας την έφερναν δυο Λεπτοκαρίτες, που είχαν σταλεί γι’ αυτόν τον σκοπό, μια μέρα νωρίτερα. Όταν έφτανε η εικόνα της Παναγίας στο “Γεφύρι”, όλοι μαζί έκαναν πομπή και την έφερναν στον “Άγιο Νικόλαο”. Το βράδυ έκαναν αγρυπνία και το πρωί Θεία Λειτουργία. Μετά γίνονταν “η ύψωση” της εικόνας της Παναγίας, δηλ. γίνονταν δημοπρασία. Έβγαζαν έναν δίσκο και μάζευαν χρήματα. Στη συνέχεια άρχιζε η περιφορά της εικόνας στο χωριό. Όποιος έδινε το μεγαλύτερο ποσό, έπαιρνε την εικόνα κατά τη διάρκεια της περιφοράς και μετά το τέλος, στο σπίτι του.
Από αυτόν, μετά την έπαιρνε την εικόνα όποιος άλλος ήθελε. Φρόντιζαν ώστε, στις σαράντα ημέρες που θα έμενε η εικόνα στο χωριό, να φιλοξενηθεί από όλους τους νοικοκυραίους. Οι αρχαιότερες εικόνες του ναού του “Αγίου Νικολάου” στην παλαιά Λεπτοκαρυά, χρονολογούνται περίπου το 1750. Αυτό σημαίνει πως ο ναός χτίστηκε (τουλάχιστον) στις αρχές του 18ουαιώνα.
Σήμερα, δυστυχώς ο ναός του “Αγίου Νικολάου”, έχει αφεθεί, στη φθορά του χρόνου. Το μόνο που έχει απομείνει είναι ο ανατολικός τοίχος (με την κόγχη του Ιερού Βήματος), ολόκληρος ο νότιος τοίχος, καθώς και τμήμα του νότιου τοίχου του Πρόναου. Όλο το υπόλοιπο τμήμα του ναού έχει δυστυχώς κατακρημνισθεί στο διπλανό ρέμα.
Πριν την είσοδο στον Πρόναο, στην κάτω αριστερή πλευρά, υπήρχε ένα “ορθογώνιο αρχιτεκτονικό μαρμάρινο μέλος”, διαστάσεων 60εκ Χ 60εκ περίπου, όπου υπήρχε ανάγλυφα, η ημερομηνία 1895. Αυτό το ανάγλυφο τμήμα, αφαιρέθηκε από αρχαιοκάπηλους, πριν από δέκα χρόνια περίπου. Πιστεύουμε πως η ημερομηνία 1895, έχει να κάνει με την ανακατασκευή του ιερού ναού, που έγινε στα τέλη του 19ουαιώνα.
Αυτό μας το επιβεβαιώνει και η επιστολή του επισκόπου Πέτρας, Θεόκλητου, προς τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, (αρ. επιστολής 4741 – Ιούλιος 1894) όπου αναφέρει: Η εκκλησία ανεγείρεται σε τόπο «βακούφικο», το μήκος θα είναι 29 πήχεις και το πλάτος 15 πήχεις. Θα έχει ύψος 8 πήχεις, δύο εισόδους (θύρες) και έντεκα παράθυρα. Το κτίριο θα είναι λιθόκτιστο και θα κτισθεί από τα υλικά της προηγούμενης (πεσμένης) εκκλησίας. Για την κατασκευή της θα χρησιμοποιηθούν εβδομήντα χρυσές οθωμανικές λίρες, οι οποίες υπάρχουν στο ταμείο της εκκλησίας.
Στο εσωτερικό των κογχών του “Ιερού Βήματος“, διακρίνουμε υπολείμματα κονιάματος που φέρουν και ίχνη γαλάζιου επιχρίσματος. Πρόκειται για αγιογραφίες αγίων και αγγέλων, των οποίων εάν δεν γίνει σύντομα ο καθαρισμός από τους ειδικούς συντηρητές, τότε πολύ γρήγορα θα εξαφανισθούν από τη φθορά του χρόνου.
Είναι επιτακτική ανάγκη, να συνεργαστεί ο δήμος Δίου – Ολύμπου, με την εφορεία αρχαιοτήτων Πιερίας, για την αναστήλωση του ναού, στα σημεία εκείνα όπου είναι εφικτή να γίνει, όπως επίσης για τη συντήρηση και την αποκάλυψη των αγιογραφιών που απέμειναν στις κόγχες στο «Ιερό Βήμα του ναού». Πιστεύω πως έφθασε η ώρα, να αναδειχθεί η παλαιά Λεπτοκαρυά, ενώ με την αναστήλωση των μνημείων της, θα γίνει πόλος έλξης για τους επισκέπτες, αλλά και οι νεότεροι Λεπτοκαρίτες θα μάθουν και θα αγαπήσουν τη γενέτειρα των προγόνων τους.
Γράφει ο ΤΖΙΟΛΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Φιλόλογος – αρχαιολόγος