Έντονα αντέδρασε η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος στο ενδεχόμενο ανατροπής της πολιτισμικά ουδέτερης χρήσης της Αγιά Σοφιάς ως μουσείου και της μετατροπής της σε τζαμί. Σημειώνεται ότι υπέρ της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί τάσσεται το 73,3% των πολιτών της Τουρκίας, σύμφωνα με δημοσκόπηση της φιλο-κυβερνητικής εφημερίδας «Γενί Σαφάκ». Μόνο το 22,4% απάντησε «Όχι», ενώ το 4,3% δεν εξέφρασε άποψη.
Η Εκκλησία εκτιμά ότι η αλλαγή αυτή θα σημάνει τη μετατροπή ενός «χώρου πολιτισμού σε λάφυρο και σύμβολο κατακτήσεως”, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στο Ανακοινωθέν της. “Τυχόν μετατροπή θα επιφέρει την έντονη διαμαρτυρία και απογοήτευση των ανά την Οικουμένη Χριστιανών, ενώ θα βλάψει ποικιλοτρόπως την ίδια την Τουρκία. Η Εκκλησία εντός αυτού του Ναού συγκρότησε πολλές Συνόδους υψίστης σημασίας για την χριστιανική ζωή και πίστη» σημειώνει η ΔΙΣ. Καλεί δε την τουρκική κυβέρνηση να επιδείξει σύνεση και σεβασμό προς τον χαρακτήρα του μνημείου.
Μάλιστα, οι ιεράρχες επισημαίνουν ότι καμία μοντέρνα ή μεταμοντέρνα αντίληψη «πολυπολιτισμικότητας» δεν δημιούργησε το μνημείο.
Αναλυτικά το Ανακοινωθέν της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου:
Με αφορμή πληροφορίες των μέσων ενημερώσεως ότι η Κυβέρνηση της γείτονος χώρας Τουρκίας προτίθεται να προβεί στην μετατροπή του σημερινού μουσειακού καθεστώτος του Ναού της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, για να καταστεί μουσουλμανικό Τέμενος (Τζαμί), το Γραφείο Τύπου της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος ανακοινώνει τα εξής:
Ο Ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας θεμελιώθηκε από τον Χριστιανό Αυτοκράτορα Ιουστινιανό, εγκαινιάσθηκε την 27η Δεκεμβρίου του 537 μ.X. και προορίσθηκε ως χώρος εκκλησιαστικής λατρείας, αφιερωμένος στην Σοφία του Θεού, τον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Πρόκειται για αριστούργημα αρχιτεκτονικής μεγαλοφυίας και είναι παγκοσμίως διάσημος ως ένα κατ’ εξοχήν μνημείο του Χριστιανικού Πολιτισμού. Η αξία του παραμένει οικουμενική, επειδή ο Χριστιανισμός έχει υπερεθνική και οικουμενική ακτινοβολία. Καμία μοντέρνα ή μεταμοντέρνα αντίληψη “πολυπολιτισμικότητας” δεν δημιούργησε το μνημείο, διά του οποίου εκφράζεται με ανεπανάληπτο τρόπο η χριστιανική αντίληψη περί του υπερτάτου Καλού και Κάλλους.
Φρονούμε ότι η ανατροπή της πολιτισμικά ουδέτερης χρήσεως του μνημείου ως μουσείου, η οποία με σύνεση καθιερώθηκε υπό της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1934, επιχειρεί να μετατρέψει ένα χώρο πολιτισμού σε λάφυρο και σύμβολο κατακτήσεως.
Τυχόν μετατροπή θα επιφέρει την έντονη διαμαρτυρία και απογοήτευση των ανά την Οικουμένη Χριστιανών, ενώ θα βλάψει ποικιλοτρόπως την ίδια την Τουρκία. Η Εκκλησία εντός αυτού του Ναού συγκρότησε πολλές Συνόδους υψίστης σημασίας για την χριστιανική ζωή και πίστη.
Άλλωστε, και αυτές οι διασωθείσες, αρρήτου κάλλους, ψηφιδωτές απεικονίσεις ιερών προσώπων της χριστιανικής πίστεως, διακηρύσσουν ακατάπαυστα με την σιωπή τους τον ιστορικό και πνευματικό δεσμό του Ναού με τον Χριστιανισμό.
Είναι απολύτως απαραίτητο να επικρατήσει εκ μέρους της Κυβερνήσεως της γείτονος χώρας σύνεση και σεβασμός προς τον χαρακτήρα του μνημείου, ώστε να λάβει την ορθή απόφαση της διατηρήσεως του status quo της Αγίας Σοφίας, ως μουσειακού χώρου.