Ημερίδα ΟΣΔΕΛ: Το νέο δικαίωμα του εκδότη Τύπου και οι εξελίξεις σε Ελλάδα και Ευρώπη

Πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 11 Οκτωβρίου, η ημερίδα που διοργάνωσε ο ΟΣΔΕΛ, με την υποστήριξη των ενώσεων εκδοτών έντυπου και ηλεκτρονικού Τύπου, Ε.Δ.Ι.Π.Τ. (Ένωση Δημοσιογράφων Ιδιοκτητών Περιοδικού Τύπου), Ε.Ι.Ε.Τ. (Ένωση Ιδιοκτητών Επαρχιακού Τύπου), Ε.Ι.Η.Ε.Α. (Ένωση Ιδιοκτητών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών), Ένωση Ιδιωτικών Τηλεοπτικών Σταθμών Εθνικής Εμβέλειας (Ε.Ι.ΤΗ.Σ.Ε.Ε.), ΕΝ.Ε.Δ. (Ένωση Εκδοτών Διαδικτύου), Σ.Η.Π.Ε. (Σύνδεσμος Ημερήσιων Περιφερειακών Εφημερίδων), και θέμα: «Το νέο δικαίωμα του εκδότη Τύπου και οι εξελίξεις σε Ελλάδα και Ευρώπη».

Την ημερίδα παρακολούθησαν περισσότεροι από 50 επαγγελματίες, εκδότες και στελέχη εκδοτικών επιχειρήσεων, τόσο του έντυπου όσο και του ηλεκτρονικού Τύπου. Συμμετείχαν επίσης εκπρόσωποι όλων των επαγγελματικών ενώσεων εκδοτών Τύπου. Κύριοι ομιλητές ήταν ο Oliver Schmidt, επικεφαλής στρατηγικής περιεχομένου του γερμανικού Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ) Corint Media και ο Ing. Václav Mach, διευθύνων σύμβουλος της Ομοσπονδίας Εκδοτών Τύπου Τσεχίας και ιδρυτικό μέλος της προπαρασκευαστικής επιτροπής ίδρυσης ΟΣΔ για το νέο δικαίωμα στην Τσεχία, οι οποίο αποδέχθηκαν την πρόσκληση του ΟΣΔΕΛ να συμμετάσχουν μεταφέροντας τη διεθνή εμπειρία τους. Η ημερίδα ολοκληρώθηκε με στρογγυλό τραπέζι, στο οποίο συμμετείχαν οι: Γιώργος Δήμας, αντιπρόεδρος Ε.Ι.Η.Ε.Α., Κώστας Κιμπουρόπουλος, γενικός διευθυντής Ε.Ι.ΤΗ.Σ.Ε.Ε., Δημήτρης Ηλιόπουλος, αντιπρόεδρος ΕΝ.Ε.Δ.

Οι ομιλητές, περιέγραψαν την κατάσταση στην αγορά και αναφέρθηκαν εκτενώς στις εντεινόμενες προσπάθειες του τεχνολογικού κολοσσού, να επιβάλει τους όρους του. Η Google, εκμεταλλευόμενη την «υπερδεσπόζουσα», όπως την χαρακτήρισαν θέση της, καθώς και την αδιαμφισβήτητη διαπραγματευτική ισχύ της, έχει επιστρατεύσει πληθώρα τεχνασμάτων και προσφορών, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στόχοι της τακτικής αυτής είναι αφενός η διάσπαση του κλάδου και αφετέρου η απομείωση του νέου δικαιώματος. Είναι επιτακτική λοιπόν η ανάγκη: α) θεσμικής προστασίας της αδύναμης πλευράς, δηλαδή των εκδοτών Τύπου, και β) ενότητας και η συστράτευσης του κλάδου, όπως συμφώνησαν οι εκδότες, προς όφελος του συνόλου των επιχειρήσεων, μικρών και μεγάλων, παραδοσιακών και ηλεκτρονικών.

Τις εργασίες της ημερίδας άνοιξε ο Αντώνης Καρατζάς, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΟΣΔΕΛ και εκδότης της Νομικής Βιβλιοθήκης. Ο κ. Καρατζάς, αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει ο ΟΣΔΕΛ για τον Τύπο, κάνοντας ειδική μνεία στην Επιτροπή Τύπου, τα μέλη της οποίας αποφασίζουν επί των θεμάτων που αφορούν τον Τύπο και εισηγούνται κατά περίπτωση στο ΔΣ του Οργανισμού. Όπως είπε, σήμερα, με τις εξελίξεις να τρέχουν εντός και εκτός Ευρώπης, είναι σκόπιμο αν όχι επιβεβλημένο να εστιάσουμε αφενός στο θέμα της οικονομικής αξίας του δικαιώματος του εκδότη Τύπου και αφετέρου στη στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί κατά τις διαπραγματεύσεις μεταξύ εκδοτών και πλατφορμών -τους στόχους αυτούς εξυπηρέτησε η διοργάνωση της ημερίδας. Κλείνοντας τον χαιρετισμό του, υπερθεμάτισε την αναγκαιότητα του θεσμού της συλλογικής διαχείρισης. Στις περιπτώσεις διαχείρισης δικαιωμάτων, όπως το νέο δικαίωμα των εκδοτών Τύπου, κατά τις οποίες στις διαπραγματεύσεις συμμετέχουν παίκτες με δεσπόζουσα θέση, η συσπείρωση, ακόμα και σε εθνικό επίπεδο, ενδέχεται να μην εξισορροπεί ικανοποιητικά τις διαπραγματευτικές συνθήκες. Σε αυτές τις περιπτώσεις η συλλογική διαχείριση, σε συνδυασμό με τις συμπράξεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, είναι η πλέον αποτελεσματική λύση.

Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο Oliver Schmidt, ο οποίος παρουσίασε τα συστήματα και τις μεθοδολογίες υπολογισμού της οικονομικής αξίας του δικαιώματος, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, φωτίζοντας τα θετικά και τα αρνητικά σημεία κάθε περίπτωσης. Όπως σημείωσε ο κ. Schmidt, επειδή τα δεδομένα που είναι απαραίτητα για την Google δεν είναι δημόσια διαθέσιμα, και επιπλέον είναι εξαιρετικά δύσκολο να διασταυρωθούν, η μεθοδολογία θα πρέπει να είναι απλή, βασιζόμενη σε όσο το δυνατόν γενικότερα στοιχεία. Τόνισε επίσης ότι ο ελληνικός νόμος 4996/2022 είναι από τους καλύτερους. Η διαπίστωση αυτή όμως δεν αφήνει περιθώρια επανάπαυσης, καθώς υπάρχουν αρκετά σημεία προς εξειδίκευση κατά την εφαρμογή του, τα οποία, αν μείνουν ανοιχτά, ενδέχεται να έχουν αρνητικές συνέπειες. Ο εκπρόσωπος του γερμανικού ΟΣΔ δεν παρέλειψε να επιστήσει την προσοχή των εκδοτών στις προσεγγίσεις της Google, ενώ τους προέτρεψε να αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τις δελεαστικές προσφορές τύπου Google News Showcase (GNS), τις οποίες εμφατικά χαρακτήρισε «Δούρειο Ίππο».

Ο επόμενος ομιλητής Ing. Václav Mach ανέλυσε τη στρατηγική που ακολουθεί διεθνώς η Google, αντιτιθέμενη στο νέο δικαίωμα. Οι βασικές γραμμές της στρατηγικής αυτής είναι: α) Διαίρει και βασίλευε: προσέγγιση μεμονωμένων εκδοτών σε κάθε χώρα για τη διάσπαση της ενότητας του κλάδου, β) Δωρεά και υπακοή: παροχή οικονομικών ή άλλων οφελών με αντάλλαγμα τη συναίνεση, γ) Δηλητηριώδες χάπι: συμπερίληψη βλαπτικών για το νέο δικαίωμα όρων σε άλλες φαινομενικά άσχετες με αυτό συμφωνίες, δ) Εμπιστευτικότητα: όλες οι συζητήσεις, ακόμα και με μεμονωμένες επιχειρήσεις, διεξάγονται με ρήτρες εμπιστευτικότητας, συνεπώς τα όποια στοιχεία δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν πουθενά αλλού, ε) Εκφοβισμός και απειλή: σε αρκετές περιπτώσεις η Google έχει απειλήσει και σε κάποιες εξ αυτών έχει προχωρήσει στην απόκρυψη των ενημερωτικών ιστοσελίδων από τα αποτελέσματα της μηχανής αναζήτησης.

Ο διευθυντής του ΟΣΔΕΛ Γιωργανδρέας Ζάννος στην ομιλία του παρουσίασε τις εξελίξεις στην Ελλάδα αναφορικά με το νέο δικαίωμα του εκδότη Τύπου. Έδωσε έμφαση στον καταλυτικό ρόλο της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (E.E.T.T.) στην όλη διαδικασία και παρουσίασε τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν, τα οποία επιγραμματικά είναι: α) υπογραφή σύμβασης ανάθεσης των εκδοτικών επιχειρήσεων με τον ΟΣΔΕΛ, β) διεξαγωγή έρευνας σχετικά με την αξία του ελληνικού δημοσιογραφικού περιεχομένου για τις πλατφόρμες, γ) έκδοση κανονισμού από την Ε.Ε.Τ.Τ., και δ) έναρξη συλλογικών διαπραγματεύσεων. Ο κ. Ζάννος αναφέρθηκε επίσης στις ενέργειες του ΟΣΔΕΛ που στοχεύουν στην αξιοποίηση του νέου δικαιώματος σε ό,τι αφορά άλλους χρήστες. Όπως είπε, ο Οργανισμός έχει ήδη εντάξει στην αδειοδότηση των εταιριών αποδελτίωσης και των πελατών τους το ηλεκτρονικό περιεχόμενο, δημοσίευσε σχετικό αμοιβολόγιο και είναι σε διαπραγματεύσεις με τις εταιρίες αποδελτίωσης. Παράλληλα, προχωρά σε χαρτογράφηση του χώρου ώστε να εντοπισθούν και όσες εταιρίες, πέρα από τις πλατφόρμες, αξιοποιούν ηλεκτρονικό ειδησεογραφικό περιεχόμενο. Πρόκειται κυρίως για εταιρίες που συλλέγουν ειδήσεις (aggregators), αλλά και διεθνείς εταιρίες που παρέχουν υπηρεσίες αποδελτίωσης ηλεκτρονικού Τύπου και από τα κοινωνικά δίκτυα, όπως Brandwatch, Talkwalker κ.α. Κλείνοντας, δεν παρέλειψε να αναφερθεί στο γεγονός ότι ο ΟΣΔΕΛ παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και προετοιμάζεται για την επόμενη μεγάλη πρόκληση που δεν είναι άλλη από την προστασία του ειδησεογραφικού περιεχομένου από τις εταιρίες τεχνητής νοημοσύνης.

Στο στρογγυλό τραπέζι που ακολούθησε, ο Φίλων Φίλωνος, υπεύθυνος αδειοδότησης του ΟΣΔΕΛ, συνέδεσε τα όσα πολύ ενδιαφέροντα παρουσιάστηκαν από τη διεθνή εμπειρία με την ελληνική πραγματικότητα και ζήτησε τις απόψεις των συμμετεχόντων, επιμερίζοντας τα ερωτήματα σε τέσσερις θεματικούς άξονες: α) Google: Πώς εκμεταλλεύεται διαχρονικά το ενημερωτικό περιεχόμενο και ποια η στρατηγική αντίδραση στο νέο δικαίωμα στην Ελλάδα, β) Θεσμικά: Επαρκεί το νομοθετικό πλαίσιο; Ποιες πρωτοβουλίες πρέπει να αναλάβει η Ε.Ε.Τ.Τ., γ) Οικονομικά: Πώς οριοθετείται η συγκεκριμένη αγορά στην Ελλάδα, ποιο το μέγεθός της και ποια η προσέγγιση του νέου δικαιώματος σε αυτό το πλαίσιο, δ) Έλληνες εκδότες: Ποια πρέπει να είναι η στάση των ελληνικών εκδοτικών επιχειρήσεων, κίνδυνοι και ευκαιρίες.

Ο Γιώργος Δήμας, αντιπρόεδρος της Ε.Ι.Η.Ε.Α., ανέφερε τις ενέργειες προώθησης του Google News Showcase (GNS) στην Ελλάδα, καθώς επίσης και τις εξαιρετικά χαμηλές αμοιβές που,  σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, προτείνει η εταιρία για το πρόγραμμα Extended News Preview (ENP), με το οποίο καλύπτει το νέο δικαίωμα. Ο Δημήτρης Ηλιόπουλος, αντιπρόεδρος της ΕΝ.Ε.Δ., τόνισε την περιορισμένη χρονική διάρκεια των συμβάσεων για το GNS, το οποίο δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί σταθερό έσοδο, ενώ η όποια συμφωνία που αφορά το νέο δικαίωμα, ακόμη και η ατομική, θα ακολουθεί τον ευρύτερο κλάδο για πάντα. Ο Κώστας Κιμπουρόπουλος, γενικός διευθυντής της Ε.Ι.ΤΗ.Σ.Ε.Ε., υπερθεμάτισε την ανάγκη ενότητας του κλάδου για να αντιμετωπιστούν η δεσπόζουσα θέση και η συντριπτικά ισχυρότερη διαπραγματευτική ισχύ της Google, ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί στις αρμοδιότητες έλεγχου του ανταγωνισμού που έχει η Ε.Ε.Τ.Τ. στη συγκεκριμένη αγορά.

Ο Γιώργος Δήμας δευτερολογώντας αναφέρθηκε στις προσδοκίες του κλάδου από την Ε.Ε.Τ.Τ., οι οποίες συνοψίζονται στα εξής: α) να δράσει με ταχύτητα, β) να εξισορροπήσει τη διαπραγματευτική ισχύ, και γ) να λάβει υπόψη τη δεσπόζουσα θέση της Google. Ο Δημήτρης Ηλιόπουλος επικεντρώθηκε στο γεγονός η  Google επί σειρά ετών εκμεταλλεύεται συστηματικά το ενημερωτικό περιεχόμενο. Το περιεχόμενο αυτό έχει συμβάλει καθοριστικά στη γιγάντωσή της, καθώς τα οργανικά αποτελέσματα, τα οποία βασίζονται σε καθοριστικό βαθμό στο δημοσιογραφικό περιεχόμενο, αποτελούν το βασικό σημείο αναγνώρισης των ενδιαφερόντων των χρηστών, στοιχείο που εκμεταλλεύεται η Google σε όλες τις υπηρεσίες της.  Ο Κώστας Κιμπουρόπουλος οριοθέτησε την ελληνική αγορά, σημειώνοντας ότι η συντριπτική πλειονότητα των αναζητήσεων στην Google σχετίζεται έμμεσα ή άμεσα με ενημερωτικό περιεχόμενο, αντίθετα με τους ισχυρισμούς της ίδιας της εταιρίας. Παράλληλα, εκτίμησε το μέγεθος του τζίρου της Google για το 2022 στην ευρωπαϊκή αγορά περίπου στα 80 δισ. ευρώ, στη γερμανική περίπου στα 12 δισ. ευρώ και συμφώνησε με την προσέγγιση του Oliver Schmidt για την ελληνική αγορά, περίπου 600 εκ. ευρώ. Επίσης, σημείωσε πως ο τζίρος δεν μπορεί να υπολογίζεται αποκλειστικά βάσει των άμεσων διαφημιστικών εσόδων, αλλά πρέπει να ληφθεί υπόψη και η περαιτέρω εκμετάλλευση των “big data” των χρηστών, τα οποία συλλέγει η Google μέσω της πρόσβασης και της κατανάλωσης ενημερωτικού περιεχομένου. Ο κ. Κιμπουρόπουλος, συνεχίζοντας στο ύφος της αναφοράς του Oliver Schmidt στο ομηρικό έπος, υπενθύμισε ότι στην «Ιλιάδα» υπήρξε προειδοποίηση προς τους Τρώες, το περίφημο «Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας», να μη δεχθούν τον Δούρειο Ίππο ως δώρο, καθώς, σύμφωνα με τον ιερέα Λαοκόοντα, επρόκειτο για «θανάσιμη απάτη», όπως και αποδείχθηκε στη συνέχεια -είναι προφανής ο παραλληλισμός με τις δελεαστικές προσφορές τύπου GNS.

Σχετικά με τη στάση των ελληνικών εκδοτικών επιχειρήσεων, ο Γιώργος Δήμας είπε ότι προφανώς κάθε εκδότης είναι ελεύθερος να αποφασίσει, ωστόσο είναι σκόπιμο να λάβει υπόψη του ότι μέσω της συλλογικής διαχείρισης: α) ενισχύεται η διαπραγματευτική θέση τόσο η δική του όσο και του κλάδου στο σύνολό του, και β) μπορεί να επιτευχθεί καλύτερη συμφωνία, τόσο σε διάρκεια όσο και σε όρους. Όπως είπε, αυτήν τη στιγμή, ο ΟΣΔΕΛ είναι ο μόνος υφιστάμενος Οργανισμός, ο οποίος και με τη συνεργασία της Επιτροπής Τύπου, θα αποφασίσει να συγκροτήσει την πρόταση του κλάδου και θα μπορέσει να διαχειριστεί τις διαπραγματεύσεις για λογαριασμό όσων επιλέξουν να συμβληθούν μαζί του. Ανέφερε μάλιστα ότι η θέση του κάθε εκδότη-μέλους της Ε.Ι.Η.Ε.Α. αναμένεται συντομότατα, μετά την ενημέρωση για τις εξελίξεις, τα δεδομένα, τις πρόνοιες για τη λήψη των σχετικών αποφάσεων στα ζητήματα του Τύπου, τη σύμβαση και τις επιβαλλόμενες ενέργειες. Σύμφωνα με τον κ. Δήμα, οι μικρότερες επιχειρήσεις, όπως είναι αναμενόμενο, βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση έναντι της Google και εκτίμησε πως η συλλογική διεκδίκηση θα έχει ως αποτέλεσμα την επίτευξη συνολικά υψηλότερης αμοιβής σε σχέση με τις διμερείς ή τις μεμονωμένες διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, η διατήρηση της ενότητας στο στάδιο του καταμερισμού της αμοιβής μεταξύ των εκδοτικών επιχειρήσεων απαιτεί προσπάθεια. Ο Δημήτρης Ηλιόπουλος σημείωσε πως μοιραία τη διαπραγμάτευση θα «σηκώσουν» οι μεγάλοι εκδοτικοί όμιλοι και αυτό γεννά για λογαριασμό τους ηθική υποχρέωση. Το νέο δικαίωμα αφορά τον πυρήνα της δουλειάς όλων των εκδοτών και υπάρχει υποχρέωση των μεγαλύτερων επιχειρήσεων να προστατεύσουν συνολικά τον κλάδο. Ο Κώστας Κιμπουρόπουλος επιχείρησε την εκτίμηση του οικονομικού αποτυπώματος του νέου δικαιώματος για τις ελληνικές εκδοτικές επιχειρήσεις, συγκρίνοντας τα στοιχεία και τα δεδομένα που υπάρχουν από άλλες αγορές είτε πραγματικά είτε σε επίπεδο διεκδίκησης. Τόνισε ότι συγκεκριμένο ποσό δεν μπορεί να προσδιοριστεί ούτε κατά προσέγγιση στον παρόντα χρόνο, ωστόσο υπάρχουν θετικά και αρνητικά παραδείγματα από τις χώρες που έχουν προηγηθεί.

Η κ. Πέννυ Καλύβα, πρόεδρος της Ε.Δ.Ι.Π.Τ., παίρνοντας τον λόγο, δήλωσε ότι η Ένωση Δημοσιογράφων Ιδιοκτητών Περιοδικού Τύπου είναι στην κατεύθυνση της συλλογικής διαπραγμάτευσης. Η εκτίμησή τους είναι ότι αυτός είναι ο μοναδικός δρόμος για να αποκομίσουν οφέλη και τα περιοδικά, καθώς και οι μικρότεροι εκδότες από το νέο δικαίωμα.

Ο κ. Δημήτρης Πλεμμένος, αντιπρόεδρος του Σ.Η.Π.Ε., ανέφερε ότι ο Σύνδεσμος Ημερήσιων Περιφερειακών Εφημερίδων έχει ήδη ενημερώσει τα μέλη του και έχει επιστήσει την προσοχή τους σε ενδεχόμενες προτάσεις από πλευράς Google, ενώ επιβεβαίωσε και τη δέσμευση του Σ.Η.Π.Ε. στην ενότητα και τη συλλογική δράση.

Στην παρέμβασή της η κ. Ξανθή Γ. Μπιτζίδου, δικηγόρος-στέλεχος της Διεύθυνσης Νομικών Υπηρεσιών της Ε.Ε.Τ.Τ, ενημέρωσε κοινό και ομιλητές ότι η μελέτη για τη σύνταξη του Κανονισμού έχει ήδη ξεκινήσει από την Ε.Ε.Τ.Τ., σε συνέχεια ανάθεσης σε σύμβουλο. Όπως διευκρίνισε, το Σχέδιο του Κανονισμού θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, με δυνατότητα όλων των εμπλεκομένων μερών να υποβάλουν τις θέσεις τους. Έμφαση έδωσε δε στο γεγονός ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες μεγάλης ισχύος δεν είναι ανεξέλεγκτες, αλλά βρίσκονται ήδη στο στόχαστρο των ελεγκτικών μηχανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βάσει της αντι-μονοπωλιακής νομοθεσίας. Ομοίως, ανέφερε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε ρυθμιστικό επίπεδο, έχει ήδη δημοσιεύσει δύο σημαντικούς Κανονισμούς για τον έλεγχο των πρακτικών των ψηφιακών πλατφορμών, ήτοι την Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές (DMA Regulation), αλλά και την Πράξη για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA Regulation), βάσει των οποίων προβλέπεται η τήρηση σειράς σημαντικών υποχρεώσεων (και περιορισμών) για τις ψηφιακές πλατφόρμες μεγάλης ισχύος.