Δρ Βαΐα Αγγέλη
Σύμβουλος Εκπαίδευσης Φιλολόγων Πιερίας
Με μεγάλο ενδιαφέρον την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου προσήλθαμε πολλοί/ές φιλόλογοι της Πιερίας στο θέατρο COMMEDIA-Θανάση Μαργαρίτη, για να παρακολουθήσουμε την παράσταση “Ποιος έδωσε το κώνειο στον Νικόστρατο”, σε κείμενο της συναδέλφου μας φιλολόγου Βάλιας Βατζόλα και σκηνοθεσία Θανάση Μαργαρίτη.
Υπόθεση (μύθος) της παράστασης είναι μία αστεία αστυνομική ιστορία. Μέσω μιας χρονοκάψουλας ένας μαθητής, ο Χαράλαμπος ή Χάρης, που μισεί το μάθημα των αρχαίων και τη διδάσκουσα φιλόλογο («αίγα» την αποκαλεί!), μεταφέρεται στην εποχή της Αρχαίας Αθήνας. Εκεί γίνεται μάρτυρας μιας δολοφονίας και εμπλέκεται άθελά του σε μια περιπέτεια. Προκειμένου να λύσει αυτό το αστυνομικό μυστήριο θα περπατήσει στην αρχαία αγορά, θα πάρει μέρος στην εκκλησία του Δήμου, θα παρακολουθήσει μία πρόβα της «Ελένης» του Ευριπίδη, θα συμμετάσχει σε ένα συμπόσιο, θα φιλοσοφήσει, θα εκτιμήσει την έννοια της φιλίας και τελικά θα αγαπήσει…. το μάθημα των αρχαίων ελληνικών! Ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι καλός μῦθος είναι αυτός που στηρίζεται στο εἰκὸς καὶ τὸ ἀναγκαῖον, δηλαδή στη φυσική και ομαλή διαδοχή των συμβάντων, από τα οποία το ένα προκαλεί το άλλο και, επίσης, περιλαμβάνουν κάποια περιπέτεια, δηλαδή μια δραματική μεταβολὴν ἐς τὸ ἐναντίον, όπως θα συμβεί στην περίπτωση του μαθητή Χαράλαμπου. Θεατρικά ευρηματική η χρονοκάψουλα αλλά και σύμφωνη με τους νεανικούς κώδικες ανάγνωσης έργων επιστημονικής ή μη φαντασίας, με στοιχεία θρίλερ που τόσο αρέσουν στους/στις εφήβους, θα συνεισφέρει στη βιωματική προσέγγιση του αρχαίου κόσμου από τον πρωταγωνιστή μαθητή.
Εκτός από τον μύθο, ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ήθος του έργου, οι χαρακτήρες των προσώπων και οι ενέργειες που αποκαλύπτουν το γιατί πράττουν όπως πράττουν. Ο σύγχρονος μαθητής Χαράλαμπος/Χάρης, κωμικός στην υπερβολή του, ανέλαβε με επιτυχία το δύσκολο έργο να μας πάρει μαζί του από το σύγχρονο ελληνικό σχολείο των επιδόσεων και των αρχαίων ελληνικών που τον τυραννούν, στο ταξίδι του στην κλασική αρχαία Αθήνα. Συνταξιδιώτες και συνομιλητές του, σημαντικές μορφές της κλασικής αρχαιότητας που κάτι «πήρε το αυτί του» γι΄αυτούς : ο Σωκράτης, ο Ξενοφών, ο Λυσίας, ο Ισοκράτης και η Ασπασία. Τους ρόλους τους υποδύθηκαν νέα παιδιά της θεατρικής ομάδας του κ. Αθ. Μαργαρίτη, του οποίου η σκηνοθεσία με τρόπο λιτό και ευρηματικό μας μετέφερε από το εδώ της φιλόξενης θεατρικής σκηνής COMMEDIA στην Κατερίνη στο άλλοτε και το αλλού της αρχαίας Αθήνας. Το λεξιλόγιο και το ύφος του έργου (λέξις) υπηρέτησε τους δύο κόσμους που ζωντάνευε: τον λόγο της παρέας των σύγχρονων νέων του 2024 (δεν χρειαστήκαμε υπομνηματισμό) και τον λόγο της αττικής διαλέκτου (σε νεοελληνική απόδοση). Στο καλό θεατρικό αποτέλεσμα συνεισέφεραν τα σκηνικά, τα κοστούμια και η
μουσική επιμέλεια της θεατρικής παράστασης (όψις και μέλος του έργου). Όλα τα παραπάνω θεατρικά στοιχεία ανέδειξαν με τρόπο ζωντανό, σκέψεις, ιδέες και απόψεις (Διάνοια).
Η κειμενογράφος, φιλόλογος που κάθε χρόνο διδάσκει τα Αρχαία Ελληνικά σε πολλά παιδιά, προδήλως, επιχειρεί να βρει πειστικές απαντήσεις στο σύνθετο ερώτημα: μπορούμε να διδάξουμε τη διαχρονία της ελληνικής γλώσσας χωρίς να «βασανίζουμε» τα παιδιά; χωρίς να απαντάμε πειστικά στο γιατί διδάσκουμε τα αρχαία ελληνικά; Γιατί αν για τους/τις φιλολόγους και τους σχεδιαστές των Προγραμμάτων Σπουδών η απάντηση είναι προφανής και πανθομολογούμενη, για τις τους/τις περισσότερους/ες των μαθητών/τριών
μας, εδώ και πολλά σχολικά έτη, είναι βάρος ασήκωτο και, κυρίως, αναπάντητο. Μήπως η βιωματική μάθηση είναι ένας τρόπος/μία διδακτική μέθοδος;
Ως προς το συγκεκριμένο θέμα, τα τρέχοντα εκπαιδευτικά πράγματα δείχνουν ευοίωνα. Ειδικότερα, το νέο Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας των Α’, Β’ και Γ’ τάξεων Γυμνασίου (ΦΕΚ 2052 Β΄/ 31 -03-2023) υπόσχεται να συμβάλει στην ανανέωση και αναπλαισίωση του περιεχομένου με ζητούμενα την εύχρηστη και λειτουργική διαχείρισή του από τον/την εκπαιδευτικό, ώστε να μην αντιμετωπίζεται ως «ξένη» γλώσσα η αρχαία ελληνική. Διαβάζουμε σχετικά: «….Το μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας έχει τη δική του σημαντικότητα σε μια εποχή τεχνοκρατική, όπου οι ανθρωπιστικές επιστήμες μοιάζουν να μην έχουν πρακτικές εφαρμογές και άμεση ανταποδοτικότητα. Η σημαντικότητά του έγκειται στην υποστήριξη της ελληνικής γλώσσας στην ενιαία της μορφή, στην ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμού ως ενός διακριτού συνόλου αρχών, στάσεων και συμπεριφορών, στην προβολή ανθρώπινων συμπεριφορών και δράσεων σε ποικίλες, ευχάριστες και δυσάρεστες, καταστάσεις, οι οποίες μπορεί να λειτουργήσουν παραδειγματικά για το παρόν και το μέλλον των μαθητών/-τριών….». Η ενιαία θεώρηση της ελληνικής γλώσσας, η επικαιροποίηση της μεθοδολογίας της διδασκαλίας του μαθήματος με τις σύγχρονες αρχές της διδασκαλίας και της μάθησης και της αξιολόγησης των μαθητών/τριών αποτελούν στοιχεία της αναπλαισίωσης.
Πάντως, ο ταλανισμένος από τη διδασκαλία και την αξιολόγηση των Αρχαίων Ελληνικών Χαράλαμπος, χάρη στη χρονοκάψουλα της μαθητοκεντρικής, ενεργητικής και βιωματικής προσέγγισης του αρχαίου κόσμου που επινόησε η φιλόλογος και θεατρική συγγραφέας, κ. Βάλια Βατζόλα, και μέσα από τη μεταφορά του στο άλλοτε και αλλού, διαλέγεται, δρα, εμπλέκεται ενεργά, βρίσκει τις απαντήσεις του βιωματικά, αναθεωρεί και, τελικά, εκτιμά την αξία των Αρχαίων Ελληνικών! Έστω κι αν ήταν στο όνειρό του…
Οι υπόλοιποι, μαθητές, μαθήτριες, φιλόλογοι και γονείς, αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον το νέο εκπαιδευτικό υλικό που θα εξειδικεύσει τον λόγο του νέου Προγράμματος Σπουδών της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας και το οποίο προσδοκούμε να απαντήσει πειστικά στην αναγκαιότητα της διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας στη διαχρονία της, με βάση τις αρχές της επικαιρότητας και της βιωματικότητας, οι οποίες, μεταξύ άλλων, θα αναδείξουν και τη χρηστικότητα του μαθήματος σήμερα.