Του Ι.Φ. Καζταρίδη, Φιλολόγου-Ιστορικού

 

Αφόρμηση

Το ψέμα στην πολιτική -και γενικά στη ζωή- έχει πάρει πρωτοφανείς διεθνείς διαστάσεις. Τόσο μεγάλες που πλέον χρησιμοποιείται ως ένα από τα βασικά εργαλεία των πολιτικών στην προσπάθειά τους να καταλάβουν την εξουσία, καθώς και για να την διατηρήσουν.

Τείνει να φτάσει, αν δεν έχει φτάσει ήδη, στο σημείο όπου η αλήθεια να μην διακρίνεται από το ψέμα, αλλά ακόμα κι αν διακρίνεται, να μην ενοχλεί πολλούς από τους αποδέκτες του.

Είναι σκόπιμο να νομοθετηθεί ποινική τιμωρία για τα ψέματα που λένε οι πολιτικοί κατά την προεκλογική, κι όχι μόνον, περίοδο; Σε μία τηλεοπτική συζήτηση, κατά το παρελθόν, όλοι οι προσκεκλημένοι πολιτικοί, απέρριψαν κατηγορηματικά την παραπάνω πρόταση που υπέβαλε κορυφαίος δημοσιογράφος[1]. Σύσσωμοι οι πολιτικοί, ακόμη και οι βαθειά θρησκευόμενοι, (οποία απογοήτευση), υπερασπίζονταν το δικαίωμα του πολιτικού ψεύδους.

 

Το πολιτικό ψεύδος κατά την αρχαιότητα

  1. Ο Πλούταρχος στο έργο του Ηθικά γράφει: «Εθίζειν τους παίδας ταληθή λέγειν· το γαρ ψεύδεσθαι δουλοπρεπές και πάσιν ανθρώποις άξιον μιμείσθαι». (Να μαθαίνουμε τα παιδιά να λένε την αλήθεια. Γιατί το να ψεύδεται κανείς είναι δουλοπρέπεια και πρέπει να τη μισούν οι άνθρωποι).
  2. Κατά τον ιστορικό Ηρόδοτο, ο θριαμβευτής της μάχης του Μαραθώνα, ο μεγάλος στρατηγός Μιλτιάδης, αντιμετώπισε λίγο αργότερα την ποινή του θανάτου, επειδή θεωρήθηκε ότι εξαπάτησε τους Αθηναίους, δηλ. ότι είπε ψέματα, όταν υποσχέθηκε ότι θα τιμωρήσει τους Πάριους για ασυνέπεια στην ηγεμονεύουσα Αθήνα. Η αποτυχία της εκστρατείας του Μιλτιάδη κατά των Πάριων θεωρήθηκε αποτέλεσμα ψευδούς υπόσχεσης, αδίκημα που επέσυρε την ποινή του θανάτου. Τελικά, στον ένδοξο νικητή της μάχης του Μαραθώνα, η θανατική ποινή δεν επεβλήθη, καθώς ήταν ετοιμοθάνατος από γάγγραινα, αλλά ποινή επιβλήθηκε, το πρόστιμο των πενήντα ταλάντων, βαρύ χρηματικό πρόστιμο κατά τα μέτρα της εποχής. Και επειδή ο Μιλτιάδης, λίγο μετά την καταδίκη του, απεβίωσε, το πρόστιμο υποχρεώθηκε να καταβάλει ο γιος του, ο επίσης διάσημος στρατηγός Κίμων.
  3. Ο δε ένδοξος στρατηγός Κίμων, υπεβλήθη, επιπλέον, στην ποινή της «ατιμίας», ιδιαιτέρως επαίσχυντη τιμωρία κατά τους αρχαίους (στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων), εξ αιτίας του πατέρα του.

 

Νεότερη εποχή

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος σε μια δήλωσή του για τα ψέματα των πολιτικών ανέφερε: «Οι μη τηρούμενες προεκλογικές υποσχέσεις συνιστούν μια μορφή δωροδοκίας του ελληνικού λαού».

 

Επιλογικά

Τόσο τιμούσαν, κατά την αρχαιότητα, οι άνθρωποι την αλήθεια και τοσούτον καταδίκαζαν το ψέμα. Άλλες εποχές, άλλα ήθη, …και άλλοι άνθρωποι. Όλα αυτά πέρασαν, φυσικά, ασχολίαστα και περιέπεσαν στη λήθη. Στην εποχή μας το προεκλογικό ψεύδος παραμένει το κυριότερο μέσο ψηφοθηρίας για τους περισσότερους.

Κατερίνη, παραμονές Χριστουγέννων, 2018.

 

[1] Γιάννης Μαρίνος, Εκμυστηρεύσεις τριών μεγάλων, σ. 36, Πατάκης, Αθήνα, 2018.