της Νένας Μεϊμάρη
Γιορτή της Γυναίκας σήμερα και θα διαβάσουμε με θαυμασμό τα επιτεύγματα των γυναικών στη σύγχρονη κοινωνία. Δεν θα ξεχάσουμε να αναφερθούμε στα διάφορα κατορθώματά της μέσα και έξω από το σπίτι της. Εξάλλου, τι δεν μπορεί να επιτύχει ένα άτομο που κουβαλάει στο σώμα της για 9 μήνες έναν άνθρωπο, τον φέρνει στον κόσμο και για το υπόλοιπο της ζωής της τον παρακολουθεί και τον φροντίζει μέσα από τα μάτια της ψυχής της;
Σήμερα, όμως, θα αναφερθούμε και στην γυναίκα στον ρόλο της ως χήρα. Έναν ρόλο δύσκολο, σκοτεινό, άκρως ατυχή και καθόλου γοητευτικό. Σ’ αυτόν τον ρόλο βρίσκομαι για 2 χρόνια και 3 μήνες τώρα και σας βεβαιώνω ότι δεν γνωρίζω πιο πολύπλοκη, κουραστική και αποκαρδιωτική θέση που μπορεί να βρει τον εαυτό της μια γυναίκα.
Οι χήρες παρουσιάζουν μία πολύ σημαντική δημογραφική στατιστική ανά τον κόσμο: αριθμούν πάνω από 258 εκατομμύρια με δεκάδες χιλιάδες να έχουν μείνει μόνες εξαιτίας της πανδημίας. Σύμφωνα με το US Census Bureau (Γραφείο Απογραφής των ΗΠΑ), περισσότερες από ένα εκατομμύριο γυναίκες μόνο το 2019. Το 2020, στις ΗΠΑ οι χήρες αριθμούσαν περισσότερες από 11 εκατομμύρια. Στην Ελλάδα κυμαίνονται περίπου στις 300.000 σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Είμαι βέβαιη ότι το νούμερο αυτό είναι πολύ μεγαλύτερο σήμερα.
Σύμφωνα με το Loomba Foundation (φροντίδα για χήρες ανά τον κόσμο) οι 49 πιο φτωχές ή πιο υπανάπτυκτες χώρες έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό από χήρες σε ηλικία τεκνοποίησης.
Από το άρθρο What you should know about widowhood (= όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τη χηρεία), δημοσιευμένο την 21η Ιουνίου 2021 στο UNWomen διαβάζουμε το εξής: «Για πολλές γυναίκες ανά τον κόσμο, η καταστροφική απώλεια του συζύγου γιγαντώνεται από τη συνεχή μάχη για τα βασικά δικαιώματα και την αξιοπρέπειά τους. Ιστορικά, οι γυναίκες μένουν αφανείς, δίχως στήριξη και χωρίς να τις υπολογίζουν στην κοινωνία».
Τι αντιμετωπίζουμε εμείς, οι χήρες, αμέσως μετά τον χαμό των συζύγων μας; Πένθος, απώλεια, τραύμα, σοκ, οικονομική αστάθεια, διακρίσεις, στιγματισμό, στερούμαστε πρόσβαση από τη σύνταξη των συζύγων μας. Υποκείμενες σε στερεότυπα, προκαταλήψεις και σε κάποιες χώρες, σεξ με εξαναγκασμό, έξωση από το σπίτι, στέρηση πρόσβασης στους τραπεζικούς λογαριασμούς. Οι βίαιες και επιβλαβείς παραδοσιακές συνήθειες της χηρείας (τήρηση του πένθους με μαύρα ρούχα και δίχως οικογένεια για το υπόλοιπο της ζωής τους, απαγόρευση νέου γάμου) αποτελούν κοινό τόπο. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες ακραίων περιπτώσεων σε συγκεκριμένες χώρες όπου οι χήρες δεν επιτρέπεται να παραβρίσκονται σε κοινωνικές συγκεντρώσεις, υποχρεούνται σε χορτοφαγική διατροφή, κατηγορούνται για τον θάνατο του συζύγου τους, εξαναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα παιδιά τους, υφίστανται μόνιμα βιασμό με αποτέλεσμα την εγκυμοσύνη, φέρνοντας στον κόσμο παιδιά δίχως υποστήριξη.
Αυτή είναι η σημερινή εικόνα της χηρείας ανά τον κόσμο. Η ωμή πραγματικότητα. Πρέπει, όμως, να το παραδεχτώ. Είναι η πραγματικότητα μιας χήρας.
Η χηρεία είναι ένα μεγάλο ταξίδι. Βλέπουμε τον εαυτό μας να πλέει μακριά από την παλιά μας ρουτίνα, να τα βγάζει πέρα με δουλειές, παιδιά, οικογένεια, φίλους, κοινωνία, με νέα μάτια, ραγισμένη καρδιά, περιορισμένη υπομονή και ένα βαθύτατο αίσθημα εγκατάλειψης. Με μεγάλη ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τον νέο μας εαυτό, προσπαθούμε να βγάλουμε νόημα από τον νέο αυτό κόσμο, προσπαθώντας ταυτόχρονα να συμβαδίσουμε με τους σκληρούς κανόνες της κοινωνίας (προσδοκίες από την οικογένεια, τους γείτονες, στερεότυπα και χαρακτηρισμοί που επιβάλλονται σε εμάς με μεγάλη ευκολία, όπως «εύθυμη χήρα» και παρόμοια ειρωνικά σχόλια, την απώλεια του ονόματός μας, για παράδειγμα «η χήρα του …….»). Στο σημείο αυτό να κάνω μια παρέμβαση και να θυμίσω ότι μια χήρα είναι ελεύθερη από τον νόμο και τη θρησκεία να αποφασίσει να συνεχίσει τη ζωή της όπως αυτή επιθυμεί. Οι νόμοι που τις επιβάλλει η κοινωνία είναι άτοποι και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, άρα είναι περιττοί από κάθε άποψη.
Η Margaret Owen είναι δικηγόρος με εξειδίκευση στα ανθρώπινα δικαιώματα και υπέρμαχος των δικαιωμάτων μιας χήρας. Πιστεύει ότι υπάρχει τεράστια έλλειψη γνώσης στο εν λόγω θέμα, ακόμη και στον κύκλο των φεμινιστριών. Ίδρυσε τον οργανισμό Widows for Peace Through Democracy, με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο που δραστηριοποιείται για να διασφαλίσει ότι όλες οι χήρες έχουν προστασία από διακρίσεις και βία και μπορούν να απολαμβάνουν ολοκληρωτικά τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Η γνώμη μου είναι ότι χρειαζόμαστε περισσότερους τέτοιους οργανισμούς ανά τον κόσμο.
Όσοι φτιάχνουν τους νόμους (policy makers), οι κυβερνήσεις και οι ηγέτες παγκοσμίως θα πρέπει να εξετάσουν αυτή τη νέα δημογραφική πραγματικότητα με σκοπό και με στόχο να υιοθετήσουν κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις και νόμους σχετικούς με τις διακρίσεις και τα αναχρονιστικά πατριαρχικά συστήματα. Συνολικά, να βοηθήσουν τις γυναίκες να ενδυναμώσουν τον εαυτό τους ώστε να ζήσουν και να στηρίξουν τα παιδιά τους με αξιοπρέπεια. Θα πρέπει οι ιθύνοντες να διαθέσουν χρήματα για να ανανεώσουν τους παλιούς νόμους σχετικά με οικονομικά ζητήματα που αποδεικνύεται ότι δεν έχουν εφαρμογή και δεν λειτουργούν στη σημερινή οικονομία, να βελτιώσουν την ασφάλεια υγείας εκσυγχρονίζοντας το παρόν σύστημα και να επιτρέψουν στις χήρες να αποτελέσουν μια πληθυσμιακή ομάδα που θα αποτελεί αξιοθαύμαστο παράδειγμα επιρροής.
Οι γυναίκες έχει αποδειχθεί ότι είναι ανθεκτικές, έξυπνες, προσαρμόζονται γρήγορα σε νέες καταστάσεις, είναι δημιουργικές και είναι αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να επιβιώνουν μέσα στο χάος. Θα ξαναχτίσουν τη ζωή τους και θα δείξουν πόσο ηρωικές μπορούν να γίνουν. Θα γίνουν ξανά μέλη της κοινωνίας, δημιουργώντας, βοηθώντας, χτίζοντας με τρόπο ζωτικό. Μπορεί το παρελθόν τους να έχει γίνει μία άλλη ζωή του κάποτε, αλλά αυτές δεν θα δειλιάσουν να ονειρευτούν μια καινούρια ζωή μετά που συνέλθουν από την τραγωδία τους.
Σύμφωνα με την Dr. Alejandra Vasquez, JD, CT, πιστοποιημένη σύμβουλο σε θέματα πένθους, το τελευταίο στάδιο αυτού του τραγικού ταξιδιού είναι η Αποδοχή και η Ελπίδα. Οι χήρες, όμως, χρειάζονται την κατανόηση, τη συμπόνοια και τη στήριξή μας. Κι αυτό δεν θα συμβεί χωρίς τη γνώση, την ενημέρωση, και την ευαισθησία από την κοινωνία και την άμεση συμμετοχή και εμπλοκή της ηγεσίας σε απαραίτητες αλλαγές και προσαρμογές.
Στην προσπάθειά μου να συμβάλλω στην προσέγγιση αυτού του τόσο σημαντικού θέματος με έναν πιο δημιουργικό και έξω απ’ το κατεστημένο τρόπο, έχω δημιουργήσει μια πλατφόρμα, ένα blog ουσιαστικά, που θα παρουσιάζει τα θέματα που ενδιαφέρουν τις χήρες γυναίκες.
Το blog ονομάζεται Είμαι Χήρα – Έχω Φωνή και δίνει σε όλες αυτές τις πονεμένες γυναίκες μια ευκαιρία να εκφραστούν χωρίς προκαταλήψεις και φόβο ενώ συγχρόνως θα ενημερώνονται σχετικά με θέματα που τις αφορούν άμεσα. Το blog θα λειτουργεί στην ελληνική γλώσσα. Σύντομα θα αναφερθώ σε αυτό με λεπτομέρειες.
Κλείνοντας, ζήτησα από γυναίκες που έμειναν μόνες και είχαν αυτή την πικρή εμπειρία να εκφραστούν μέσα από τα δικά τους λόγια. Η κάθε μία έχει τη δική της ιστορία.
“Μετά από δεκαέξι τραγικούς μήνες από τη φρικτή εκείνη μέρα, μπορώ πλέον να είμαι σίγουρη ότι τίποτα δεν απαλύνει τον πόνο”.
“Συναισθηματικά, μου λείπει η ζωή μου με τον άνδρα μου, αλλά ρεαλιστικά ξέρω, αυτή είναι η κατάσταση και προχωρώ”.
“Ραντεβού – Καφές – Κουβέντες – Βλέμματα – Ομορφιές – Μυρωδιές – Γεύση – Αισθήματα – Πλάνα με όνειρα!! Αυτά ήταν!! Με την Αγάπη μου!!”
“Προσπαθώ πάρα πολύ!! Κάποιες φορές το καταφέρνω…κάποιες άλλες, πάλι, όχι!!! Δεν τα παρατάω όμως! Γιατί πρέπει να συνεχίσει η ζωή μου…για μένα…για τα παιδιά μου…”
“Πώς μπορεί να δεχτεί κανείς και να συνεχίσει να ζει με τέτοια απώλεια; Αυτός που με κράτησε και συνεχίζει να το κάνει είναι ο Θεός!!”
“Έφυγες πολύ νωρίς και άφησες τα πάντα μισά. Ζω για τα παιδάκια μας που είναι κι αυτά υπέροχα σαν και εσένα αφού εσύ τα γαλούχησες.”
Μετάφραση από την αγγλική γλώσσα: Χαρούλα Κωνσταντινίδου