Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας βρίσκεται σε αναζήτηση της «χρυσής τομής» μετά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) για την οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, η οποία μετουσιώθηκε σε Προεδρικό Διάταγμα. Η εφαρμογή του ΠΔ έχει προκαλέσει «τσουνάμι» αντιδράσεων, καθώς χιλιάδες ιδιοκτήτες ακίνητης περιουσίας είδαν εν μία νυκτί τα οικόπεδά τους να μετατρέπονται σε …χωράφια, χάνοντας τη δυνατότητα οικοδόμησης.
Το ζήτημα αφορά την αυστηροποίηση των ορίων των οικισμών, αφαιρώντας από τον οικοδομικό χάρτη όλα τα γεωτεμάχια κάτω των 2 στρεμμάτων που βρίσκονταν στην περιφέρεια των οικισμών. Ιδιοκτησίες που μέχρι πρότινος θεωρούνταν εντός ή σε άμεση γειτνίαση με τον οικισμό και είχαν ευνοϊκότερες απαιτήσεις δόμησης, πλέον υπάγονται στο καθεστώς της εκτός σχεδίου δόμησης, με τις πολύ αυστηρότερες προϋποθέσεις.
Η αιτία αυτής της ανατροπής βρίσκεται στην «κόκκινη κάρτα» που έδειξε το ΣτΕ στο υπουργείο. Το αρχικό σχέδιο ΠΔ επιχείρησε να ενσωματώσει τα όρια των οικισμών όπως είχαν οριοθετηθεί από τους παλιούς Νομάρχες, οι οποίοι συχνά «ξεχείλωναν» τα όρια ήδη από τη δεκαετία του 1980. Το ΣτΕ επέστρεψε το σχέδιο ως μη νόμιμο, κρίνοντας ότι οι Νομάρχες δεν είχαν την αρμοδιότητα να ενεργήσουν με αυτόν τον τρόπο.
Το υπουργείο επανήλθε με νέο ΠΔ, το οποίο και δημοσιεύτηκε, αφήνοντας όμως εκτεθειμένους χιλιάδες ιδιοκτήτες. Πολλοί από αυτούς πλήρωναν ΕΝΦΙΑ ως «εντός οικισμού», για ιδιοκτησίες που πλέον θεωρούνται αγροτεμάχια. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί ουσιαστικά ιδιοκτήτες δύο ταχυτήτων: όσοι πρόλαβαν να χτίσουν δεν έχουν πρόβλημα, ενώ οι υπόλοιποι χάνουν οριστικά το δικαίωμα δόμησης. Το επιχείρημα του υπουργείου στο ΣτΕ περί δημιουργίας εμπράγματων δικαιωμάτων επί δεκαετίες δεν έγινε δεκτό, καθώς το δικαστήριο έκρινε τις ενέργειες των Νομαρχών αναρμόδιες και τα όρια αδικαιολόγητα διευρυμένα.
Τι προβλέπει το νέο ΠΔ και η λύση των ΠΕΧ
Το νέο ΠΔ ορίζει τρεις ζώνες με βάση αεροφωτογραφίες συγκεκριμένων χρονολογιών: την πρώτη ζώνη (πυρήνας πριν το 1923, με φωτογραφίες π.χ. του 1939 ή 1945), τη ζώνη Β (συνεκτικός πυρήνας 1923-1983) και τη ζώνη Β1 (πιο διάσπαρτος πυρήνας της ίδιας περιόδου). Το μεγάλο πρόβλημα εντοπίζεται στις ιδιοκτησίες που αναπτύχθηκαν από το 1983 και μετά, οι οποίες βρέθηκαν σε μια «γκρίζα ζώνη».
Για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες, το υπουργείο εξετάζει μια λύση για αυτές τις περιοικιστικές ζώνες, προτείνοντας την οργάνωσή τους σε Περιοχές Ελέγχου Χρήσεων (ΠΕΧ). Σε αυτές τις περιοχές θα μπορούν να καθοριστούν χρήσεις γης και να οριστεί νέα αρτιότητα για την οικοδομησιμότητα. Η αρτιότητα αυτή εξετάζεται να κυμαίνεται μεταξύ 2 και 4 στρεμμάτων, δηλαδή μεγαλύτερη από την τυπική εντός οικισμού (300-500 τ.μ.) αλλά μικρότερη από την εκτός σχεδίου (4 στρέμματα), υπό την προϋπόθεση ύπαρξης προσώπου σε δρόμο.
Ωστόσο, αυτή η λύση αφορά μόνο ιδιοκτησίες άνω των 2 στρεμμάτων. Για τα οικόπεδα κάτω των 2 στρεμμάτων, η οικοδομησιμότητα φαίνεται να χάνεται οριστικά.
Σε παράλληλο επίπεδο, το υπουργείο έχει ολοκληρώσει τη μελέτη καταγραφής του οδικού δικτύου στα νησιά (με βάση φωτογραφίες του 1977) προκειμένου να προσδιοριστούν τα κριτήρια οικοδομησιμότητας (τα οποία αναμένεται να σταλούν και αυτά στο ΣτΕ για έλεγχο). Η αντίστοιχη μελέτη για την ηπειρωτική Ελλάδα καθυστερεί.
Σφοδρές αντιδράσεις από φορείς
Η δημοσίευση του ΠΔ προκάλεσε κύμα αντιδράσεων από φορείς. Ο πρόεδρος του ΤΕΕ Δυτ. Κρήτης, Βασίλης Κοντεζάκης, επεσήμανε ότι ό,τι είναι μικρότερο από 2 στρέμματα γίνεται μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο. Η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) είχε ζητήσει το πάγωμα της διαδικασίας.
Ο δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας, Βασίλης Κεγκέρογλου, έκανε λόγο για «Προκρούστεια κλίνη» που αγνοεί την αναπτυξιακή προοπτική των οικισμών και πλήττει τη μικρομεσαία ιδιοκτησία. Ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Μιχάλης Κατρίνης, κατέθεσε ερώτηση στη Βουλή, τονίζοντας ότι το ΠΔ αγνοεί τις σύγχρονες ανάγκες και οδηγεί σε δραστική συρρίκνωση των ορίων και απαξίωση της μικρομεσαίας ιδιοκτησίας.
Το μέλλον χιλιάδων ιδιοκτησιών παραμένει αβέβαιο, με τις αντιδράσεις να κλιμακώνονται και το υπουργείο να αναζητά τρόπους να άμβλυνε τις επιπτώσεις μιας απόφασης που, αν και επιβλήθηκε από το ΣτΕ, μετατρέπει εν μια νυκτί περιουσίες σε μη οικοδομήσιμες εκτάσεις.
Πληροφορίες από ethnos.gr