Η κατάσταση της βιομηχανίας της μόδας τον Δεκέμβριο του 2020 περιγράφεται εύκολα με ένα κοινό meme που σχετίζεται με τον Τζον Τραβόλτα από την ταινία «Pulp Fiction» ο οποίος στριφογύριζε αμήχανα.
Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορείτε να βρείτε διάφορες απόψεις και προβλέψεις ειδικών της μόδας για το τι θα συμβεί με τα ρούχα μας και με την παραγωγή τους μετά το τέλος της πανδημίας.
Θα μπορέσουμε να βγούμε από τις φόρμες; Θα δημιουργηθεί ένα δεύτερο new look για να καλύψει τις ελλείψεις της καθημερινής ζωής κατά τη διάρκεια της πανδημίας; Σύμφωνα με την ιστορία της ανθρωπότητας, δεν υπάρχουν σαφείς απαντήσεις.
Το μόνο προφανές spoiler είναι ότι η μόδα, όπως ένα παράσιτο, είναι σε θέση να σπείρει τους σπόρους της σε ένα δυσμενές περιβάλλον και να δώσει αισθητική στις πιο αντιαισθητικές παρουσιάσεις της ανθρώπινης φυσιολογίας.
Οι τάσεις της μόδας που ανακαλύφθηκαν για να «κρύψουν» ατέλειες που προκαλούσαν οι ασθένειες
Ας ξεκινήσουμε με το προφανές… Οι πιο γελοίες και αποθαρρυντικές τάσεις της μόδας εμφανίστηκαν για να καλυφθούν τα «ελαττώματα» των ασθενειών. Τα σπασουάρ ως κομμάτι της ανδρικής ενδυμασίας που μπορούμε να παρατηρήσουμε στα πορτρέτα από τη Δυτική Ευρώπη του 16ου αιώνα, δεν είναι καθόλου σύμβολο αρρενωπότητας.
Η αιτία της «διακόσμησης» σε ασυνήθιστα μέρη ήταν η επιδημία της σύφιλης που όργωσε την Ευρώπη μετά την ανακάλυψη της Αμερικής (εκτός από την πιο διάσημη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία η άγνωστη -τότε- αφροδίσια ασθένεια προήλθε από ναυτικούς που γύρισαν από το ταξίδι του Κολόμβου, υπάρχουν πολλές ακόμη εκδοχές για την προέλευσή της) ή καλύτερα κάποιοι μέθοδοι θεραπείας που συνέβαλαν στις αλλαγές των αρσενικών γεννητικών οργάνων, ακόμη και στη συρρίκνωσή τους.
Η μόδα με τις περούκες εμφανίστηκε εξαιτίας της τριχόπτωσης, πάλι λόγω της σύφιλης. Δεν είναι βέβαια γνωστό αν ο Λουδοβίκος ΙΔ’ της Γαλλίας νόσησε, σίγουρο όμως είναι ότι ο «Βασιλιάς του Ήλιου» ο οποίος ξεκίνησε να χάνει τα μαλλιά του σε ηλικία 17 ετών και δεν ήθελε το όνομά του να συσχετιστεί με την άσεμνη ασθένεια, δημιούργησε τη συγκεκριμένη μόδα.
Ταυτόχρονα όμως ξέσπασαν και οι επιδημίες της ευλογιάς -μιας ασθένειας που άφηνε σημάδια στα πρόσωπα εκείνων που είχαν αναρρώσει- και οδήγησε στην επινόηση ενός ειδικού μακιγιάζ από τη Βασίλισσα Ελισάβετ Α’ της Αγγλίας: έκρυβε τις συνέπειες της νόσου κάτω από ένα παχύ στρώμα τοξικού ψιμυθίου.
Το συμβολικό χτένισμα που οδήγησε στον εμβολιασμό και την εξαφάνιση της ευλογιάς
Ας επιστρέψουμε όμως πίσω στην αυλή του Λουδοβίκου ΙΔ’. Έναν μήνα μετά τον βασανιστικό θάνατο του προκατόχου του από την ευλογιά, ο νέος μονάρχης τόλμησε να λάβει δραστικά μέτρα: αυτός και οι δύο νεότεροι αδελφοί του εμβολιάστηκαν κατά της νόσου (ο εμβολιασμός εκείνη την εποχή πραγματοποιούνταν μέσω τριψίματος εξανθημάτων ζώων σε μια τομή που γινόταν στο ανθρώπινο δέρμα).
Για να γιορτάσουν την επιτυχή έκβαση της, αμφισβητήσιμης για εκείνη την εποχή, διαδικασίας από τον Λουδοβίκο, οι κομμωτές του Παρισιού δημιούργησαν ένα ειδικό χτένισμα «pouf à l’inoculation» με συμβολικά στοιχεία: ένα φίδι που αντιπροσώπευε το φάρμακο, ένα ρόπαλο που συμβόλιζε τη νίκη επί της νόσου, τον ανατέλλοντα ήλιο που ήταν μια αλληγορική εικόνα του βασιλιά και ένα κλαδί ελιάς, που απεικόνιζε τη σωτηρία.
Οι διστακτικοί απέναντι στον εμβολιασμό ντροπιάστηκαν, το νέο στιλ μπήκε αμέσως στη μόδα, ο εμβολιασμός συνεχίστηκε και η επιδημία της ευλογιάς στη Γαλλία σταμάτησε.
Όταν η μόδα προκαλούσε… την επιδημία
Ωστόσο, κάποιες φορές η μόδα γινόταν μία από τις αιτίες των μεγάλων επιδημιών. Η αυξημένη ζήτηση για μετάξι μεταξύ των Ευρωπαίων τους έκανε να αναζητούν πυρετωδώς νέους εμπορικούς δρόμους, γεγονός που προκάλεσε την εξάπλωση της πανώλης.
Μια θανατηφόρα επιδημία, η οποία αραίωσε αρκετά τον πληθυσμό της Ευρώπης, αναδιένειμε τον πλούτο και, με τη σειρά της, προκάλεσε μια μόδα που λειτουργούσε συμβολικά για την πρόληψη.
Αρκεί να θυμηθούμε τις δυσοίωνες μάσκες και τις ρόμπες των θεραπευτών καθώς και τα κουδούνια στα ρούχα των ασθενών, που χτυπούσαν καθώς περπατούσαν.
Πώς η φυματίωση ανέδειξε το μαύρο, τις κοντές φούστες και το αξύριστο λουκ στους άντρες
Όταν η ασθένεια δεν παραμόρφωνε τους ασθενείς, έμπαιναν τα συμπτώματά της στη μόδα. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι η Βικτοριανή εποχή, με τον ρομαντισμό της φυματίωσης (σαράκι), η οποία οδηγούσε σε απώλεια βάρους.
Η μόδα εκείνης της εποχής έθεσε ως συμβατικό πρότυπο το απίστευτα αδύνατο γυναικείο κορμί, πράγμα που σήμαινε ότι οι κορσέδες έπρεπε να σφίγγονται όλο και περισσότερο. Η ανάγκη της συχνής παρακολούθησης τελετών κηδείας και τήρησης πένθους έκανε το μαύρο το πιο επίκαιρο χρώμα.
Η μόδα άλλαξε με αστραπιαία ταχύτητα μετά την ανακάλυψη των βακτηρίων φυματίωσης από τον Ρόμπερτ Κοχ τον Μάρτιο του 1882: οι κορσέδες χαλάρωσαν αρκετά, το μήκος των φουστών μειώθηκε αισθητά στο όνομα της τήρησης των μέτρων υγιεινής ενώ τα γένια στα ανδρικά πρόσωπα έπρεπε να ξυριστούν άμεσα καθώς θεωρούνταν ως γόνιμο έδαφος για λοιμώξεις.
Στη συνέχεια όταν έγιναν διαθέσιμα νέα στοιχεία για τη φυματίωση -συγκεκριμένα, οι πληροφορίες σχετικά με τα οφέλη της βιταμίνης D για την πρόληψη και τη θεραπεία- έγινε της μόδας το μαύρισμα.
Ο ιδιαίτερος ρόλος της μόδας στο social distance και η χρήση μάσκας
Συχνά, τα ρούχα με προειδοποιητικά σήματα και εργαλεία κοινωνικής απόστασης ήταν στη μόδα. Καπέλα με φαρδύ χείλος, κρινολίνες, τεράστια περιλαίμια κατά των επιδημιών, εκτός από την κοινωνική συνιστώσα -όσο πιο περίπλοκα και άχρηστα ρούχα φορούσε κάποιος, τόσο υψηλότερη ήταν η θέση του- έγιναν και σύμβολα που μετέδιδαν εύγλωττα σε όλους γύρω το μήνυμα ότι έπρεπε να μείνουν μακριά.
Ας κοιτάξουμε υπό αυτήν την έννοια την ιστορία σχετικά με τη συνειδητή ιαπωνική προσέγγιση για τη χρήση μάσκας. Μετά το τέλος της πανδημίας της ισπανικής γρίπης, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού συνέχισε να φορά τις μάσκες ως προστατευτικό μέτρο έναντι της ρύπανσης που προκαλούσε η ταχεία βιομηχανοποίηση της χώρας.
Η Φουκουσίμα και τρεις πανδημίες «έδωσαν» στη μάσκα έναν ξε-αγχωτικό ρόλο
Τη δεκαετία του ’90, σύμφωνα με τις μελέτες των κοινωνιολόγων Άνταμ Μπέρτζες και Μιτσουτόσι Χόριγια, οι μάσκες έγιναν απαραίτητο κομμάτι της καθημερινής ένδυσης, όχι για ιατρικούς λόγους, αλλά ως αντιμετώπιση στις οικονομικές αναταραχές: πίσω από αυτές ήταν βολικό να κρυφτεί μια ξινή έκφραση προσώπου που θεωρούνταν άσεμνη στον ιαπωνικό πολιτισμό.
Τα ξεσπάσματα της επιδημίας του SARS (2003), της γρίπης των πτηνών (2004), της γρίπης των χοίρων (2009) και η πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα (2011) σφράγισε τη χρήση μάσκας ως ένα τελετουργικό που βοηθούσε στην αντιμετώπιση του άγχους και στη δημιουργία της αίσθησης μύησης σε κάτι κοινωνικά σημαντικό εν μέσω μιας απίστευτης καταστροφής.
Πηγή: sputniknews.gr