Τα οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά εφόδια της ΕΕ απέναντι στην πανδημία
Του Μιχάλη Παπαδόπουλου, Συμβούλου Επιχειρήσεων
Η κρίση που έφερε η εξάπλωση της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 δημιούργησε παγκόσμιους συνταρακτικούς κλυδωνισμούς σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπάθησε, μετά το πρώτο σοκ της απώλειας χιλιάδων ανθρώπινων ζωών στο πρώτο κύμα της πανδημίας, κυρίως στις χώρες του Νότου, Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία, και τις μεμονωμένες κινήσεις των κρατών να αντιμετωπίσουν αυτή τη νέα επικίνδυνη συνθήκη, να διασφαλίσει τη συνοχή της ένωσης και την αντιμετώπιση της πανδημίας με την ίδια δυναμική σε όλα τα κράτη-μέλη.
Και ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, οι επιπτώσεις είχαν διαφορετικό αντίκτυπο σε κάθε χώρα της ένωσης, καθώς είχαμε διαφορετικές δυνατότητες αντιμετώπισης της, παρόλο που μέσω της Πολιτικής Συνοχής έχουν εισρεύσει πόροι στα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών της ένωσης. Οι οικονομικοί πόροι που μπορούσαν να διαθέσουν τα οικονομικά ισχυρά κράτη-μέλη για τη στήριξη των συστημάτων υγείας, των επιχειρήσεων και των ευπαθών κοινωνικών ομάδων, ήταν σαφώς μεγαλύτεροι σε σχέση με δυνατότητες εύρεσης και διάθεσης πόρων των ασθενέστερα οικονομικά κρατών-μελών.
Οι περιορισμοί ή η αναστολή πολλών οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως το εμπόριο, οι μεταφορές, ο τουρισμός, η βιομηχανία, η εστίαση και η ψυχαγωγία, δημιούργησαν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, ελλείψεις ρευστότητας και καθυστερήσεις ή παύση κρίσιμων επενδύσεων σε όλα τα κράτη της ΕΕ. Επίσης δημιουργήθηκε η ανάγκη επιπλέον στήριξης του τομέα της υγείας και άλλων κρίσιμων τομέων της οικονομικής και κοινωνικής ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Αναπόφευκτα τα έκτακτα μέτρα που έλαβε έστω και με καθυστέρηση η ΕΕ για την αντιμετώπιση αυτής της πρωτόγνωρης κρίσης ήταν άκρως επιβεβλημένα.
Καθώς πρόκειται για μία τεράστια πολυεπίπεδη ένωση, η οποία αφορά 27 κράτη-μέλη, η ΕΕ ίσως άργησε να αντιδράσει γρήγορα και δυναμικά, στην προσπάθειά της να συντονίσει τις επιτροπές και τα επιμέρους αρμόδια όργανα για να αντιμετωπίσει αυτή την ισχυρή υγειονομική κρίση. Όμως η αντίδρασή της ήταν δυναμική και προστάτευσε το ευρωπαϊκό κεκτημένο της συνοχής μεταξύ των κρατών-μελών, διαμορφώνοντας σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, τους κανόνες που αφορούν τα διαρθρωτικά ταμεία, τα οποία στηρίζουν την Πολιτική Συνοχής της ΕΕ.
Η προσπάθεια αντιμετώπισης της έξαρση της νόσου COVID-19, στηρίχθηκε στο επικαιροποιημένο πλαίσιο συνοχής και στην ιστορική απόφαση της ΕΕ τον Ιούλιο του 2020 για τη δημιουργία Ταμείου Ανάκαμψης 672,5 δις ευρώ, και αποδείχθηκε καθοριστικής σημασίας για την ταχεία παροχή στήριξης στα κράτη-μέλη ώστε να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της πανδημίας αλλά και να προλάβουν διεύρυνση των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών της ένωσης. Με βάση αυτή την έκτακτη κατάσταση, εισήχθη μια νέα διάταξη που επιτρέπει τη λήψη προσωρινών μέτρων όσον αφορά τη χρήση των κονδυλίων από τα κράτη-μέλη και παρέχεται σε αυτά πλήρης ευελιξία κατανομής των πόρων μεταξύ ταμείων και περιφερειών, ώστε να αντιμετωπίσουν τις έκτακτες και ασυνήθιστες περιστάσεις, που προκλήθηκαν από την πανδημία.
Ειδικότερα για τη χώρα μας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την αποδέσμευση 72 επιπλέον εκατομμυρίων ευρώ για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού στην οικονομία και το σύστημα υγείας της χώρας, στα επόμενα χρόνια. Μέχρι στιγμής μέσω του ΕΣΠΑ έχουν ολοκληρωθεί, ήδη τρέχουν και πρόκειται να ξεκινήσουν διάφορα προγράμματα, τα οποία προσπαθούν να ενισχύσουν την επιχειρηματικότητα στη χώρα μας, που επλήγη σφοδρά, λόγω κυρίως των περιορισμών στον τουρισμό, ο οποίος αποτελεί ένα σημαντικό τομέα της ελληνικής οικονομίας. Ο στόχος των προγραμμάτων αυτών ήταν να επωφεληθούν από την ευελιξία της Πολιτικής Συνοχής εργαζόμενοι και επιχειρήσεις.
Η πανδημία έφερε στο προσκήνιο χρόνια προβλήματα στην αγορά εργασίας τα οποία χρήζουν άμεσης και ρηξικέλευθης αντιμετώπισης αλλά και κατέστησε σαφές πως πρέπει επίσης να ενισχυθούν και να στηριχθούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι θέσεις εργασίας σε αυτές. Τα προγράμματα που βρίσκονται σε εξέλιξη, αυτά που αναμένονται αλλά και όσα ολοκληρώθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας στοχεύουν να ενισχύσουν τις επιχειρήσεις ώστε να ξεπεράσουν την έλλειψη ρευστότητας και να συνεχίσουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα, διασφαλίζοντας την συνέχεια τους αλλά και τις θέσεις εργασίας. Οι δράσεις και τα προγράμματα που αναφέρονται ακολούθως μας δίνουν μία σαφή εικόνα για την προσπάθεια που γίνεται με σκοπό να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της πανδημίας στο χώρο της επιχειρηματικότητας, μέσω της Πολιτικής Συνοχής και των χρηματοδοτικών εργαλείων της. Το Υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων και οι Περιφέρειες αξιοποιώντας πόρους του ΕΣΠΑ 2014-2020, ώστε να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που προκλήθηκαν εξαιτίας των έκτακτων μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας της νόσου COVID-19, ενέκριναν δράσεις όπως:
- Η ενίσχυση μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων που επλήγησαν από την COVID-19 σε όλες τις Περιφέρειες με την παροχή Μη Επιστρεπτέου Κεφαλαίου Κίνησης σε μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις οι οποίες λειτουργούν νόμιμα.
- Η Επιδότηση Τόκων Υφιστάμενων Δανείων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων πληττόμενων από τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας του ιού COVID-19.
- Οι Επιστρεπτέες Προκαταβολές 1, 2, 3, 4, 5, 6 και 7, των οποίων ωφελούμενοι είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή, που νομίμως λειτουργούν στη χώρα.
- Το Κεφάλαιο Κίνησης με διετή επιδότηση επιτοκίου λόγω πανδημίας COVID-19 από το ΤΕΠΙΧ ΙΙ. Οι ωφελούμενοι είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε αναστολή ή περιορισμό λειτουργίας λόγω πανδημίας COVID-19 και η ενίσχυση αφορά 100% επιδότηση επιτοκίου για δύο χρόνια για δάνεια έως 500.000 ευρώ για κεφάλαιο κίνησης.
- Η Αποζημίωση Ειδικού Σκοπού 1 έως 5, για την ενίσχυση των επιχειρήσεων που επλήγησαν λόγω του κορωνοϊού COVID-19.
- Το «e-λιανικό», το οποίο αφορά επιχορήγηση υφιστάμενων ΜμΕ επιχειρήσεων του κλάδου του λιανεμπορίου, για την ανάπτυξη και διαχείριση ηλεκτρονικού καταστήματος ή η αναβάθμιση υφιστάμενου εφόσον η επιχείρηση το διέθετε ήδη.
- Η επιχορήγηση επιχειρήσεων εστίασης για την Προμήθεια Θερμαντικών Σωμάτων εξωτερικού χώρου όπου οι ωφελούμενοι είναι επιχειρήσεις εστίασης και επιχειρήσεις παροχής καταλυμάτων του τουριστικού κλάδου.
- Η Παροχή εγγυήσεων νέων δάνειων κεφαλαίων κίνησης για μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις. Το πρόγραμμα αφορά μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις και η ενίσχυση έχει τη μορφή εγγύησης 80% για το κάθε δάνειο κεφαλαίου κίνησης και επιδότηση της προμήθειας εγγύησης έως και 100%
Πρόκειται για δράσεις που έχουν ολοκληρωθεί ή βρίσκονται σε στάδιο ολοκλήρωσης, ενώ έχουν ανακοινωθεί και άλλες δράσεις για τις οποίες εκκρεμεί η έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αναμένεται να ξεκινήσουν στο επόμενο διάστημα. Παρόμοια προγράμματα και δράσεις στήριξης της επιχειρηματικότητας αναμένονται και στο ΕΣΠΑ 2021-2027, το οποίο εκτιμάται ότι θα ξεκινήσει το 2023, καθώς το ΕΣΠΑ 2014-2020 έχει παραταθεί έως το τέλος του 2022. Η Πολιτική Συνοχής μέσω αυτών των χρηματοδοτήσεων έδωσε στήριξη σε σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων και προστάτευσε θέσεις εργασίας, που σε διαφορετική περίπτωση θα είχαν χαθεί. Βέβαια η αποτίμηση έρχεται πάντα στο τέλος και η αποτίμηση αυτής της τεράστιας κρίσης και των μέτρων που ελήφθησαν θα γίνει με το πέρας των περιορισμών και την επαναφορά μίας ίσως διαφορετικής κανονικότητας.
Είναι σαφές πως η πανδημία έφερε μεγάλες αλλαγές και περιορισμούς στην οικονομία, και για την Ελλάδα, που προσπαθούσε να βγει από μία οδυνηρή δεκαετή κρίση, ήταν ένα τεράστιο πλήγμα. Όντας μέλος της ΕΕ δέχθηκε, όπως όλα τα κράτη μέλη της ένωσης σημαντική βοήθεια για να συγκρατήσει συνθήκες που θα οδηγούσαν σε μία ακόμη ακραία κρίση. Οι ανωτέρω δράσεις μπόρεσαν να χρηματοδοτηθούν από εισροές κεφαλαίων από τα ταμεία της ένωσης, με σκοπό να περιορίσουν και να ανακόψουν τις ανισότητες και να ενισχύσουν την πληγείσα οικονομία, μέσω της στήριξης των επιχειρήσεων, των θέσεων εργασίας και της αγοράς. Πράγματι σε αυτή την πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση η ΕΕ, αν και με καθυστέρηση, αντέδρασε δυναμικά και μέσω της Πολιτικής Συνοχής και των ταμείων της, στήριξε τα κράτη-μέλη.
Η Ελλάδα αξιοποιώντας αυτές τις ενισχύσεις ακολούθησε τις ανωτέρω δράσεις για να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση, στην οποία οδήγησαν αναπόφευκτα οι τρόποι αντιμετώπισης της πανδημίας και αναχαίτισε μέχρι στιγμής μία νέα οικονομική κατάρρευση. Το μέλλον προβλέπεται δύσκολο, όμως έχει καταστεί σαφές πως η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα και στην ΕΕ θα στηριχθούν για να μπορέσουν να διασφαλιστούν οι θέσεις εργασίας και να συγκρατηθεί μία κάποια οικονομική σταθερότητα.
Αυτό το άρθρο δημοσιεύεται στο πλαίσιο του έργου «Η Συνοχή δίπλα μας» με την οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα άρθρα των δημοσιογράφων στο πλαίσιο του έργου «Η Πολιτική Συνοχής δίπλα μας» είναι ανεξάρτητα από τις απόψεις της ΕΕ και το περιεχόμενο δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.