Η πρόσφατη σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και η ήττα της Αρμενίας, προκάλεσε κατά τεκμήριο συμπάθεια για τους Αρμένιους. Δεν πρόκειται για το είδος του ενδιαφέροντος που παλιότερα το συναντούσε κανείς-και ως αποτέλεσμα της αντιδυτικής κατά κανόνα προπαγάνδας- για κάθε λογής ‘αντιαποικιοκρατικές’ συγκρούσεις και αντάρτικα κατά δικτατορικών καθεστώτων. Τότε που γίνονταν ακόμα και διαδηλώσεις-κυρίως τη δεκαετία του ‘ 80- για το Ελ Σαλβαδόρ, τη Νικαράγουα και πολύ εντονότερα για την Παλαιστίνη και τους Παλαιστίνιους. Τότε που ήταν εύκαιρο στην Ελληνική κοινωνία ένα μοιρολόγι για κάθε ‘κατατρεγμένο’ του Κόσμου, ειδικά απέναντι στις ‘μεγάλες δυνάμεις και τα συμφέροντα’. Μια κατάσταση που αποτέλεσε ευκαιρία για ανέξοδη επαναστατική γυμναστική για κάθε λογής αργόσχολους αλλά και ‘πεδίο πολιτικής δόξης’ για τυχοδιώκτες.
Με τους Αρμένιους όμως τα πράγματα δεν είναι τα ίδια. Υπάρχει ένας βαθύς, έστω και υποσυνείδητος, δεσμός. Είναι το έθνος, που όπως και το δικό μας, βίωσε τη γενοκτόνο μανία των Νεότουρκων. Είναι μια όαση χριστιανική, με ανθρώπους ικανούς και πεισματάρηδες, κατά κανόνα ευφυείς και με εμπορικές αρετές, που τους επέτρεψαν να επιβιώσουν και να δημιουργήσουν μια ακμάζουσα και παρεμβατική διασπορά. Με τρόπο που κατάφεραν απέναντι στα μέσα και την πλημμυρίδα των Τούρκων, να πετύχουν την αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας, σε χώρες όπως η Γαλλία και να πετύχουν μια άνευ προηγουμένου κινητοποίηση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και να πετύχουν να στρατεύσουν με ζέση πατριωτική, ομογενείς τους, που κατά τα άλλα δεν έχουν ουδεμία οργανική σχέση με το σύγχρονο Αρμενικό Κράτος. Και το πέτυχαν αυτό σε όλες τις βαθμίδες. Από την πολιτική, με αντιπροσωπευτικότερες φυσιογνωμίες τον Ρώσο Υπουργό Άμυνας Λαβρόφ και στο παρελθόν τον Γάλλο Πρωθυπουργό Μπαλαντύρ μέχρι και τον χώρο της showbusiness, με πρώτη την Κιμ Καρντάσιαν.
Τι πήγε λοιπόν στραβά για ένα έθνος με οικουμενική παρουσία και γνώρισε την πολεμική ταπείνωση στο μέχρι προ ολίγων εβδομάδων, καύχημα της νέας Αρμενίας, το Ναγκόρνο Καραμπάχ; Γιατί ήταν η επιτυχία της να επικρατήσει το 1992 στο Καραμπάχ, απέναντι στο πλούσιο Αζερμπαϊτζάν, που της επέτρεψε να πιστεύει ότι μπορούσε να επιβιώσει και να διεκδικήσει. Σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον αφιλόξενο, με ισχνούς πόρους και περιτριγυρισμένη, με εξαίρεση τη Γεωργία, από όλες τις εκδοχές του Ισλάμ. Η νίκη της στο Καραμπάχ και η επικράτησή της σε επτά γειτονικές επαρχίες, που μέχρι την εποχή εκείνη ήταν Αζέρικα εδάφη, προσέδωσε αίγλη και κύρος στους πρωτεργάτες της επιτυχίας. Από τον θύλακα του Καραμπάχ ήταν και ο πρώην Πρόεδρος Σαργκισιάν -και μάλιστα Υπουργός Αμύνης του αυτόνομου θύλακα- τον οποίο διαδέχθηκε ο μόλις παραιτηθείς και ηττημένος Πασινιάν. Και επειδή στη Ιστορία, αρέσουν τα παιχνίδια, από έναν άλλο θύλακα, αυτόν του Ναχιτσεβάν μέσα στην Αρμενία, για τον οποίο πλέον οι Αρμένιοι προβλέπεται να παράσχουν διάδρομο επικοινωνίας του με το Αζερμπαϊτζάν, προέρχεται ο γενάρχης των Αλίγιεφ, Χαιντάρ Αλίγιεφ, πατέρας του σημερινού Αζέρου Προέδρου.
Ειπώθηκε ότι οι Αρμένιοι ηττήθηκαν λόγω της συντριπτικής υπεροχής των Αζέρων σε μέσα, περιλαμβανομένων και τωνdrones, που τους παρείχαν οι Τούρκοι. Όπως και συμβούλους αλλά και εμπειροπόλεμους μισθοφόρους. Λεφτά άλλωστε οι Αζέροι διαθέτουν. Δεν φαίνεται όμως να είναι μόνο αυτή η αιτία. Και σε μια άλλη σύγκρουση που σοβεί εδώ και χρόνια στην Υεμένη, ο καθεστωτικός στρατός που στηρίζεται από μια συμμαχία κρατών, που διαθέτουν και χρήμα και μέσα, με πρώτη τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, δεν έχει καταφέρει να τιθασεύσει τους αντάρτες Χούτι.
Το είπε εξάλλου και ο Πρόεδρος του Καραμπάχ. Οι Αρμένιοι έχασαν γιατί δεν πολέμησαν, όλοι τουλάχιστον, όπως έπρεπε και όπως αναμένονταν. Είπε μάλιστα ότι το κρίσιμο διήμερο που προηγήθηκε της συνθηκολόγησης, τμήματα κυρίως των εθελοντών, αλλά και ειδικές δυνάμεις που είχαν έρθει από την Αρμενία, εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και αρνήθηκαν να εκτελέσουν διαταγές. Το αποτέλεσμα μετά από αυτό ήταν προδιαγεγραμμένο.
Η οδυνηρή εξέλιξη της συνθηκολόγησης, ήταν η κορυφή του παγόβουνου. Προηγήθηκε η αδράνεια τριάντα ετών. Η Αρμενία φάνηκε να επαναπαύεται στην επιτυχία του 1992. Να αναλαμβάνει ρίσκα, χωρίς να μπορεί να τα υποστηρίξει. Αντίστοιχα πίστεψε πως είχε την αύρα του νικητή. Μόνο που αυτό μπορεί και να υπνωτίσει. Και να οδηγήσει ή να δικαιολογήσει την αδιαφορία και την ολιγωρία. Φάνηκε ότι δεν υπήρχαν πρωτόκολλα δράσης και γραμμές αμύνης. Ή κι αν υπήρχαν δε λειτούργησαν. Ούτε τα κατάλληλα οπλικά συστήματα. Ούτε και οι εγγυήσεις από συμμάχους και συμμαχίες. Στα δύσκολα είσαι μόνος. Αλλά ούτε και η Αρμενική διασπορά δραστηριοποιήθηκε. Με τρόπο τουλάχιστον λειτουργικό και στοχευμένο. Για όλα αυτά η ευθύνη των κυβερνώντων είναι αποκλειστική και τεράστια. Ούτε επιμερίζεται, ούτε εκχωρείται. Ούτε και αμνηστεύεται. Στα υπόψη.