Την ώρα που η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών ανακοίνωνε ότι το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 1963 απονέμεται στον Γεώργιο Σεφέρη, ο 63χρονος καταξιωμένος Έλληνας ποιητής, συγγραφέας και διπλωμάτης μάθαινε τα ευχάριστα νέα ξαπλωμένος στο κρεβάτι εξαιτίας της κρίσης έλκους που τον ταλαιπωρούσε.

Είναι μεσημέρι της Πέμπτης 24 Οκτωβρίου, όταν χτυπάει το τηλέφωνο στο σπίτι της οδού Άγρας 24, στο Παγκράτι, που απέχει λίγα μόλις μέτρα από το Καλλιμάρμαρο Στάδιο. Στην άλλη άκρη της γραμμής βρίσκεται ο ανταποκριτής του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων, που τον πληροφορεί ανεπίσημα ότι σύμφωνα με τις πληροφορίες του είναι ο νικητής.

Σε λίγη ώρα έξω από την πόρτα του σπιτιού βρίσκεται ο πρέσβης της Σουηδίας στην Αθήνα, ο οποίος τον ενημερώνει επισήμως πλέον για το γεγονός. Τιμάστε «για το υπέροχο λυρικό ύφος, που είναι εμπνευσμένο από ένα βαθύ αίσθημα για το ελληνικό πολιτιστικό ιδεώδες», του λέει. Το ίδιο θα αναφέρει και η κριτική επιτροπή. Εκείνος θα μείνει για λίγο σιωπηλός, θα βουρκώσει και θα αγκαλιάσει τη σύζυγό του Μάρω.

«Δεν κοιμήθηκα όλο το βράδυ»

Στους εκπροσώπους του Τύπου που θα σπεύσουν, ο Σεφεριάδης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, θα εξομολογηθεί ότι οι πληροφορίες που είχε από τη Σουηδία περί πιθανής βράβευσής του δεν τον άφησαν να κοιμηθεί όλο το βράδυ. Στη μία το πρωί, του είχαν τηλεφωνήσει από το Λονδίνο ζητώντας τα βιογραφικά του στοιχεία προκειμένου να φτιαχτούν αφιερώματα, ενώ θα ακολουθήσει σύμφωνα με τις
εφημερίδες της εποχής ο εξής διάλογος:

Δημοσιογράφος: Πώς ακούσατε το μεγάλο νέο;

Σεφέρης: Μα, φυσικά, με χαρά.

Δημ.: Και το περιμένατε;

Σεφ.: Ομολογώ πως όχι. Είχα πολλούς αντιπάλους. Συγκεκριμένα, διάβασα προ ημερών στη Figaro (σ.σ. μια από τις μεγαλύτερες εφημερίδες της Γαλλίας) ότι το φετινό Νόμπελ το διεκδικούσαν 80 υποψήφιοι.

Δημ.: Η Σουηδική Ακαδημία για την απονομή του Νόμπελ είχε υπ’ όψιν της κάποιο συγκεκριμένο έργο σας;

Σεφ.: Όχι. Το βραβείο μού δόθηκε για ολόκληρο το έργο μου, όπως μου διευκρίνισε ο Σουηδός πρεσβευτής, που μου ανήγγειλε σήμερα την απονομή.

Ο μεγάλος Έλληνας ποιητής και συγγραφέας θα τονίσει επίσης ότι η Ακαδημία της σκανδιναβικής χώρας «διαλέγοντας έναν Έλληνα ποιητή για το βραβείο θέλησε να εκδηλώσει την αλληλεγγύη της με τη ζωντανή πνευματική Ελλάδα, για την οποία τόσες γενεές αγωνίστηκαν, προσπαθώντας να κρατήσουν οτιδήποτε ζωντανό από τη μακρά παράδοσή της. Νομίζω ακόμη ότι η Σουηδική Ακαδημία θέλησε να δείξει πως η σημερινή ανθρωπότητα χρειάζεται και την ποίηση κάθε λαού και το ελληνικό πνεύμα». Το ίδιο κείμενο θα επαναλάβει και στις επτά το απόγευμα από το κρατικό ραδιόφωνο, κλείνοντας μάλιστα με την απαγγελία του ποιήματος Ελένη, που γράφτηκε κατά δήλωσή του το 1953, όταν ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Κύπρο.

Επελέγη ανάμεσα σε 80 υποψηφίους

Η ανάδειξή του μόνο εύκολη δεν ήταν. Διεκδικούσε για τρίτη φορά το Νόμπελ, αφού ήταν και πάλι υποψήφιος το 1955 και το 1961, προτεινόμενος από τον διάσημο Άγγλο ποιητή Τόμας Στερνς Έλιοτ. Όντως επελέγη μεταξύ 80 υποψηφίων απ’ όλο τον κόσμο και, σύμφωνα με τα πρακτικά που έγιναν γνωστά μόλις το 2013, στην τελική ψηφοφορία επικράτησε ανάμεσα στον Άγγλο δοκιμιογράφο Ουίσταν Όντεν και τον Χιλιανό ποιητή Πάμπλο Νερούδα, που θα λάβει το επίζηλο βραβείο οκτώ χρόνια αργότερα.

Η τελετή βράβευσης θα πραγματοποιηθεί στις 10 Δεκεμβρίου του 1963 στη Στοκχόλμη και ο Έλληνας ποιητής, αφού παραλάβει το Νόμπελ από τον βασιλιά της Σουηδίας Γουσταύο ΣΤ΄ Αδόλφο, θα αξιοποιήσει το γεγονός για να απευθύνει ένα οικουμενικό μήνυμα για τις πανανθρώπινες αξίες και την αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Θα εκφωνήσει έναν σύντομο λόγο το ίδιο βράδυ στο δείπνο που παρατίθεται προς τιμήν του στο δημαρχείο της Στοκχόλμης και την επόμενη μέρα θα δώσει διάλεξη στη Σουηδική Ακαδημία.

 

Ο ύμνος στο ελληνικό πνεύμα

Μεταξύ άλλων, θα πει: «Τούτη την ώρα αισθάνομαι πως είμαι ο ίδιος μια αντίφαση. Αλήθεια, η Σουηδική Ακαδημία έκρινε πως η προσπάθειά μου σε μια γλώσσα περιλάλητη επί αιώνες, αλλά στην παρούσα μορφή της περιορισμένη, άξιζε αυτή την υψηλή διάκριση. Θέλησε να
τιμήσει τη γλώσσα μου και να – εκφράζω τώρα τις ευχαριστίες μου σε ξένη γλώσσα (σ.σ. η ομιλία δόθηκε στα γαλλικά, τη γλώσσα των διπλωματών).

Σας παρακαλώ, να μου δώσετε τη συγγνώμη που ζητώ πρώτα-πρώτα από τον εαυτό μου. Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια, και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Άλλο χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά· κανόνας της είναι η δικαιοσύνη».

Αναφερόμενος στην ποίηση, θα επισημάνει πως «είναι για μένα σημαντικό το γεγονός ότι η Σουηδία θέλησε να τιμήσει και τούτη την ποίηση και όλη την ποίηση γενικά, ακόμη και όταν αναβρύζει ανάμεσα σ’ έναν λαό περιορισμένο. Γιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από τον φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα – και τι θα γινόμασταν, αν η πνοή μας λιγόστευε; Είναι μια πράξη εμπιστοσύνης – κι ένας Θεός το ξέρει αν τα δεινά μας δεν τα χρωστάμε στη στέρηση εμπιστοσύνης.

Παρατήρησαν, τον περασμένο χρόνο, γύρω από τούτο το τραπέζι, την πολύ μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις ανακαλύψεις της σύγχρονης επιστήμης και στη λογοτεχνία· παρατήρησαν πως ανάμεσα σ’ ένα αρχαίο ελληνικό δράμα και ένα σημερινό η διαφορά είναι λίγη. Ναι, η συμπεριφορά του ανθρώπου δεν μοιάζει να έχει αλλάξει βασικά. Και πρέπει να προσθέσω πως νιώθει πάντα την ανάγκη ν’ ακούει τούτη την ανθρώπινη φωνή που ονομάζουμε ποίηση. Αυτή τη φωνή που κινδυνεύει να σβήσει κάθε στιγμή από στέρηση αγάπης και ολοένα ξαναγεννιέται».

 

Δεν τον υποδέχθηκε κανένας από την Πολιτεία

Δυστυχώς, παρά τον αρχικό ενθουσιασμό στην Ελλάδα για την κατάκτηση του Νόμπελ Λογοτεχνίας, το γεγονός δεν έτυχε ιδιαίτερης σημασίας. Ο πολιτικός κόσμος και οι πολίτες ασχολούνταν περισσότερο με τις εκλογές που είχαν διεξαχθεί αρχές Νοεμβρίου, αναδεικνύοντας πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Στην υποδοχή του Σεφέρη από τη Στοκχόλμη στο αεροδρόμιο του Ελληνικού δεν θα βρεθεί κανείς από το επίσημο κράτος.

 

Πηγή: ethnos.gr