Οι μηχανές αναζήτησης είναι μια από τις κύριες πύλες πληροφοριών αλλά και παραπληροφόρησης. Όπως και οι αλγόριθμοι των κοινωνικών δικτύων, οι μηχανές αναζήτησης μαθαίνουν να «σερβίρουν» αποτελέσματα στους χρήστες, βασισμένα στις προηγούμενες αναζητήσεις τους. Επειδή πολλοί χρήστες έλκονται από ειδήσεις που βασίζονται στον εντυπωσιασμό, αυτή η σχέση μεταξύ αλγορίθμων και ανθρώπινης επιρρέπειας μπορεί να βοηθήσει την εξάπλωση της παραπληροφόρησης.
Ο αλγόριθμος «μαθαίνει» από όλη αυτήν την αλληλεπίδραση των χρηστών με την μηχανή αναζήτησης και επηρεάζει την μελλοντική κατάταξη των ιστοσελίδων στην λίστα αποτελεσμάτων. Έτσι αν ο αλγόριθμος «βλέπει» ότι η επιλογή πολλών χρηστών μετά από αναζήτηση συγκεκριμένων λέξεων-κλειδιών, είναι μια ιστοσελίδα που εμφανίζεται σε χαμηλότερες θέσεις μέσα στην λίστα, τότε θα αρχίσει να την εμφανίζει πιο ψηλά στην λίστα.
Οι εταιρείες μηχανών αναζήτησης, όπως οι περισσότερες διαδικτυακές υπηρεσίες, κερδίζουν χρήματα όχι μόνο από την πώληση διαφημίσεων, αλλά και από την παρακολούθηση των χρηστών και την πώληση των δεδομένων τους μέσω υποβολής προσφορών σε πραγματικό χρόνο.
Οι άνθρωποι συχνά οδηγούνται στην παραπληροφόρηση γιατί τους έλκουν οι «κίτρινες» ή οι διασκεδαστικές ειδήσεις καθώς και οι πληροφορίες που είτε είναι αμφιλεγόμενες είτε επιβεβαιώνουν τις απόψεις τους. Σύμφωνα με μελέτη της Anjana Susarla, καθηγήτριας Πληροφοριακών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, τα πιο δημοφιλή βίντεο του YouTube σχετικά με τον διαβήτη είναι λιγότερο πιθανό να περιέχουν έγκυρες ιατρικές πληροφορίες από τα λιγότερο δημοφιλή.
Ο Chirag Shah καθηγητής Επιστήμης Πληροφοριών στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον ο οποίος υπογράφει και αυτό το άρθρο που δημοσιεύθηκε στο «Conversation», μελετά τα συστήματα αναζήτησης και προτάσεων και εκτιμά ότι αυτός ο επικίνδυνος συνδυασμός κινήτρου κέρδους και ατομικής επιρρέπειας είναι προβληματικός και δύσκολο να διορθωθεί.
Τι πάει στραβά στα αποτελέσματα αναζήτησης
Όταν κάνετε κλικ σε ένα αποτέλεσμα αναζήτησης, ο αλγόριθμος καταλαβαίνει ότι ο σύνδεσμος που επιλέξατε είναι σχετικός με το ερώτημά σας. Αυτό ονομάζεται ανατροφοδότηση σχετικότητας (relevance feedback). Αυτό βοηθά τη μηχανή αναζήτησης να δώσει μεγαλύτερο βάρος σε αυτόν τον σύνδεσμο για το σχετικό ερώτημα στο μέλλον. Εάν πολλά άτομα κάνουν κλικ σε αυτόν τον σύνδεσμο αρκετές φορές, ο ιστότοπος αρχίζει να εμφανίζεται ψηλότερα στα αποτελέσματα αναζήτησης για αυτό και για άλλα σχετικά ερωτήματα.
Οι χρήστες είναι πιο πιθανό να κάνουν κλικ σε συνδέσμους που εμφανίζονται ψηλότερα στη λίστα αποτελεσμάτων αναζήτησης. Αυτό δημιουργεί έναν «θετικό βρόχο ανατροφοδότησης», δηλαδή όσο υψηλότερα εμφανίζεται ένας ιστότοπος, τόσο περισσότερα κλικ έχει με αποτέλεσμα να ανεβαίνει στη λίστα των αποτελεσμάτων αναζήτησης. Οι τεχνικές βελτιστοποίησης μηχανών αναζήτησης χρησιμοποιούν αυτή την τακτική για να αυξήσουν την προβολή των ιστότοπων.
Εδώ τίθενται δύο ερωτήματα: πώς αξιολογείται ένας αλγόριθμος αναζήτησης και πώς αντιδρούν οι άνθρωποι σε τίτλους και ειδήσεις που έχουν αποδειχθεί ψευδείς. Οι μηχανές αναζήτησης, όπως και οι περισσότερες διαδικτυακές υπηρεσίες, αξιολογούνται βάσει μιας σειράς μετρήσεων όπως για παράδειγμα η αφοσίωση των χρηστών. Έτσι, ο στόχος των εταιρειών αυτών είναι να προτείνουν στους χρήστες τους ειδήσεις που θα θέλουν να διαβάσουν ή που να κάνουν κλικ. Επομένως, μια μηχανή αναζήτησης υπολογίζει την πιθανότητα να κάνετε κλικ σε έναν σύνδεσμο.
Παραδοσιακά, αυτό είχε ως στόχο να αναδείξει τις πιο σχετικές πληροφορίες. Ωστόσο, η έννοια της ακρίβειας των αποτελεσμάτων είναι πλέον ασαφής επειδή οι άνθρωποι συχνά αναζητούν όχι μόνο σχετικές πληροφορίες αλλά και διασκεδαστικές ειδήσεις.
Φανταστείτε για παράδειγμα ότι ψάχνετε για έναν χορδιστή πιάνου. Εάν κάποιος σας προτείνει ένα αστείο βίντεο με μια γάτα που παίζει πιάνο θα κάνετε κλικ για να το δείτε; Πολλοί θα έκαναν παρόλο που το συγκεκριμένο βίντεο δεν έχει καμία σχέση με το χόρδισμα του πιάνου. Έτσι ο αλγόριθμός θα θεωρήσει ότι το βίντεο αυτό είναι σχετικό με το ερώτημα του χρήστη που αναζητά χορδιστή πιάνου. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, είναι ακόμη καλύτερο από το τα σχετικά αποτελέσματα καθώς τα βίντεο με γάτες είναι πολύ δημοφιλή.
Αυτό μπορεί να φαίνεται ακίνδυνο, αλλά δεν είναι. Πολλοί χρήστες που έλκονται από συναρπαστικές εικόνες και εντυπωσιακούς τίτλους προτιμούν και τις ιστοσελίδες με θεωρίες συνωμοσίας από εκείνες που περιέχουν επιβεβαιωμένες ειδήσεις ή σχετικές πληροφορίες.
Διάσημες αλλά ψεύτικες αράχνες
Το 2018, οι αναζητήσεις σχετικά με μια «νέα θανατηφόρα αράχνη» αυξήθηκαν στο Google μετά από μια σχετική ανάρτηση στο Facebook, σύμφωνα με την οποία η αράχνη αυτή είχε σκοτώσει πολλά άτομα σε διάφορες πολιτείες. Ο Chirag Shah και η ομάδα του ανέλυσαν τα πρώτα 100 αποτελέσματα που εμφανίστηκαν την πρώτη εβδομάδα στην μηχανή αναζήτησης της Google, σχετικά με αυτή τη «νέα θανατηφόρα αράχνη».
Η είδηση αποδείχθηκε τελικά ψευδής, αλλά είχε ήδη διαδοθεί από πολλούς χρήστες. Καθώς περισσότεροι χρήστες συνέχισαν να μοιράζονται αυτήν την είδηση, η Google συνέχισε να προβάλλει τα σχετικά αποτελέσματα στην κορυφή των αποτελεσμάτων αναζήτησης.
Πώς να εντοπίσετε την παραπληροφόρηση
«Για να ελέγξουμε πώς διαχωρίζουν οι χρήστες τις σωστές κι επαληθευμένες πληροφορίες από τις ψευδείς, σχεδιάσαμε ένα απλό παιχνίδι που ονομάζεται «Google Or Not», λέει ο Shah στο άρθρο του. Αυτό το διαδικτυακό παιχνίδι εμφανίζει δύο σύνολα αποτελεσμάτων για το ίδιο ερώτημα. Ο στόχος είναι απλός – επιλέξτε το σετ που φαίνεται να είναι το πιο αξιόπιστο ή το πιο σχετικό. Ένα από αυτά τα δύο σύνολα έχει ένα ή δύο αποτελέσματα, τα οποία είτε επαληθεύονται είτε χαρακτηρίζονται ως αναληθή. Η επιστημονική ομάδα συνέλεξε 2.100 απαντήσεις από περισσότερες από 30 χώρες.
Όταν ανέλυσε τα αποτελέσματα αυτά διαπίστωσε ότι περίπου τις μισές φορές οι χρήστες επέλεξαν την ψευδή είδηση ως αξιόπιστη. Πειράματα με εκατοντάδες άλλους χρήστες έδωσαν παρόμοια αποτελέσματα. Με άλλα λόγια, τις μισές φορές οι χρήστες επέλεξαν αποτελέσματα που περιείχαν θεωρίες συνωμοσίας και ψευδείς ειδήσεις. Καθώς περισσότερα άτομα επιλέγουν αυτά τα ανακριβή και παραπλανητικά αποτελέσματα, οι μηχανές αναζήτησης θεωρούν ότι αυτό θέλουν οι άνθρωποι.
Είναι πολύ σημαντικό για τους χρήστες να κατανοήσουν πώς λειτουργούν αυτά τα συστήματα και πώς κερδίζουν χρήματα. Διαφορετικά, οι οικονομίες της αγοράς και η φυσική τάση των ανθρώπων να έλκονται από ειδήσεις που βασίζονται στον εντυπωσιασμό, θα συνεχίσουν να διαιωνίζουν αυτόν τον φαύλο κύκλο.
Πηγή: ertnews.gr, TheConversation