Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το Ε.Π. «Μακεδονία-Θράκη 2007-2013»
Το Ρωμαϊκό Ωδείο Δίου ανήκει στο κτιριακό συγκρότημα των μεγάλων Θερμών, το οποίο κτίστηκε στα τέλη του 2ου μ.Χ. αιώνα, σε μια περίοδο που τα κτίρια αυτά, πέρα από την ειδική τους χρήση, αποτελούσαν για την αστική τάξη των αυτοκρατορικών χρόνων ένα νέο πυρήνα δημόσιας ζωής.
Το Ωδείο, από το 1977-78 που έγινε η ανασκαφή του, παρέμεινε σε κατάσταση ερειπίου, με ανοιχτές όλες τις κατασκευές των τοίχων του, εκτεθειμένες στα νερά της βροχής, με αποτέλεσμα την επιτάχυνση της φθοράς του. Η επέμβαση επομένως στο μνημείο θεωρήθηκε αναγκαία τόσο για λόγους προστασίας όσο και για λόγους αισθητικούς και διδακτικούς.
Ουσιαστικό ρόλο στο έργο της αποκατάστασής του έπαιξε η Πολιτική Συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς το Ρωμαϊκό Ωδείο απέκτησε τη σημερινή του μορφή χάρη σε χρηματοδότηση από Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Μακεδονία – Θράκη 2007-2013». Να σημειωθεί πως από το 2007 έως το 2013, η ΕΕ επένδυσε πάνω από 6 δισεκατομμύρια ευρώ στους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας.
Το Ωδείο των Μεγάλων Θερμών (γενική άποψη)
Τι είναι το Ρωμαϊκό Ωδείο Δίου
Το ωδείο ήταν μια στεγασμένη θεατρική αίθουσα πολλαπλών χρήσεων για 400 περίπου θεατές, ορθογωνική εξωτερικά, με ημικυκλική διάταξη καθισμάτων στο εσωτερικό και υποτυπώδες προσκήνιο, στην οποία μπορούσαν να πραγματοποιηθούν διάφορες εκδηλώσεις, όπως απαγγελία, μουσική, χορός, μικρές θεατρικές παραστάσεις, παντομίμα, διδασκαλία κ.α.
Ο καθηγητής Δημήτριος Παντερμαλής, στις δημοσιεύσεις του χρονολογεί το κτίριο των Θερμών, με βάση τα αρχιτεκτονικά μέλη και τα γλυπτά, στο τέλος του 2ου μ.Χ. αιώνα, αν και η τυπολογία του ωδείου συνηγορεί σε μια λίγο πρωïμότερη χρονολόγησή του.
Η προσπέλαση στο ωδείο γινόταν από πολλά σημεία. Ιδιαίτερα τονισμένη ήταν η είσοδος από την αγορά. Γι’ αυτόν που ερχόταν από την αγορά υπήρχε η δυνατότητα με δύο εξωτερικά κλιμακοστάσια να ανεβεί απευθείας στον περιμετρικό διάδρομο του κοίλου και από εκεί με μικρές ακτινωτές κλίμακες να οδηγηθεί στα καθίσματα. Επίσης υπήρχε η δυνατότητα, περνώντας ένα πρόπυλο, να οδηγηθεί στην είσοδο της δυτικής παρόδου, μέσω ενός ευρύχωρου χωλ, το οποίο οδηγούσε και στην αυλή των Θερμών. Άλλες τρεις είσοδοι, στο νότιο τοίχο, με τονισμένη την κεντρική, οδηγούσαν στο ωδείο απευθείας από την αυλή των Θερμών.
Το Ωδείο των Μεγάλων Θερμών (αεροφωτογραφία)
Η κατασκευή του κτιρίου του ωδείου και ο τρόπος στήριξής του, παρά την πολυπλοκότητα που φαίνεται να έχει με μια πρώτη ματιά, είναι αρκετά απλός. Ένας εξωτερικός πολύ ισχυρός τοίχος, ο οποίος δίνει την εξωτερική μορφή στο κτίριο, στήριζε την ξύλινη στέγη και παράλληλα έπαιζε το ρόλο τοίχου αντιστήριξης, στον οποίο μεταβιβάζονταν οι πλευρικές ωθήσεις της ημικυκλικής κατασκευής του κοίλου. Η μεταβίβαση των ωθήσεων γινόταν μέσω αντηρίδων σε ακτινωτή διάταξη, το πάχος των οποίων ποικίλει ανάλογα με το μήκος τους. Το κοίλο είναι κατασκευασμένο από δύο ισχυρούς ομόκεντρους ημικυκλικούς δακτυλίους. Οι δακτύλιοι αυτοί ενώνονται μεταξύ τους με τοίχους σε ακτινωτή διάταξη, επάνω στους οποίους στηρίζονται σφηνοειδείς καμάρες. Αυτές οι καμάρες δημιουργούσαν ένα κεκλιμένο επίπεδο επάνω στο οποίο στηρίζονταν οι κτιστές βαθμίδες των καθισμάτων.
Οι Ρωμαίοι για να κατασκευάσουν το κτίριο του ωδείου και ολόκληρο το συγκρότημα των Θερμών, κατεδάφισαν προϋπάρχοντα ελληνιστικά κτίρια και μέρος του ελληνιστικού τείχους της πόλης, το οποίο αυτήν την εποχή ήταν ήδη σε αχρηστία, και άρχισαν να κτίζουν τους τοίχους του θεμελίου, μπαζώνοντας συγχρόνως την περιοχή με φερτό χώμα. Έτσι δημιουργήθηκε ένα οριζόντιο πλάτωμα, από τη στάθμη του οποίου και επάνω άρχισε να κτίζεται η ανωδομή του συγκροτήματος, προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία σκαλοπατιών, τα οποία ήταν ανεπιθύμητα μέσα στις Θέρμες όπου κυκλοφορούσαν ξυπόλυτοι.
Άποψη του Ωδείου από δυτικά πριν την έναρξη των εργασιών
Το έργο της αποκατάστασης
Τον Απρίλιο του 2011 το έργο «Το Ωδείο των Μεγάλων Θερμών του Δίου, Προστασία, Συντήρηση, Αποκατάσταση» εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Μακεδονία – Θράκη 2007-2013», με χρηματοδότηση ύψους 770.200 ευρώ.
Στόχος των εργασιών ήταν η συντήρηση και αποκατάσταση του μνημείου για την καλύτερη κατανόηση της αρχιτεκτονικής δομής του και η ανάδειξή του. Η καταπολέμηση της βλάστησης επιτεύχθηκε με αποψιλώσεις και εφαρμογή βιοκτόνων.
Οι εργασίες συντήρησης και προστασίας περιελάμβαναν το επιμελημένο αρμολόγημα των τοιχοδομών και τη συμπλήρωση των τοίχων με τρεις τουλάχιστον σειρές λίθων ή πλίνθων. Οι σφηνοειδείς καμάρες ανακτήθηκαν μερικώς, έτσι ώστε να γίνει συμπλήρωση της τρίτης βαθμίδας του κοίλου. Στα τμήματα των τοιχοποιιών που είχαν γίνει παλαιότερα επεμβάσεις με τσιμεντοκονίαμα έγινε απομάκρυνση των συμπληρώσεων και ανάκτηση με νέο κονίαμα. Το πόδιο του προσκηνίου συμπληρώθηκε μέχρι το αρχικό ύψος και δύο κίονες αναστηλώθηκαν στην αρχική τους θέση μετά τον έλεγχο στατικής επάρκειας, σε βάσεις που κατασκευάσθηκαν από φυσικό λίθο.
Αρμολόγηση, συμπληρώσεις και ανάκτηση πλινθοδομής και λιθοδομής στην τοιχοποιία
Για τη διευθέτηση των ομβρίων υδάτων εκπονήθηκε μελέτη και όλοι οι χώροι καθαρίσθηκαν, έγινε απομάκρυνση όλων των φερτών και συσσωρευμένων υλικών και οι επιφάνειες των δαπέδων καλύφθηκαν με ξηρά υλικά.
Για την πρόσβαση επισκεπτών και ΑΜΕΑ στο μνημείο κατασκευάσθηκε διαδρομή, μετά την εκπόνηση μελέτης. Οργανώθηκε εκπαιδευτικό πρόγραμμα, εκδόθηκε τεύχος και ενημερωτικό φυλλάδιο (στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα) και τοποθετήθηκε δίγλωσση ενημερωτική πινακίδα και πληροφοριακό υλικό σε γραφή Braille.
Το έργο της αποκατάστασης του Ρωμαϊκού Ωδείου του Δίου ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2016.
Στην αρχική φωτογραφία: Το Ρωμαϊκό Ωδείο Δίου (γενική άποψη)
(Πηγή φωτογραφιών: diazoma.gr)
Αυτό το άρθρο δημοσιεύεται στο πλαίσιο του έργου «Η Συνοχή δίπλα μας» με την οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα άρθρα των δημοσιογράφων στο πλαίσιο του έργου «Η Πολιτική Συνοχής δίπλα μας» είναι ανεξάρτητα από τις απόψεις της ΕΕ και το περιεχόμενο δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.