Με τον Ν. 4738/2020 «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας» (νέος Πτωχευτικός Νόμος) επέρχονται μεγάλες αλλαγές στη ρύθμιση οφειλών φυσικών και νομικών προσώπων. Από την 1.6.2021 (κατόπιν σχετικής παράτασης, διότι η αρχική ημερομηνία έναρξης ισχύος ήταν η 1.1.2021) ουσιαστικά θα αποτελέσει το μοναδικό νομικό εργαλείο ρύθμισης των οφειλετών και θα ισχύσει για τα επόμενα έτη, καθώς δεν αναφέρεται καταληκτική ημερομηνία ισχύος και προθεσμία υποβολής αιτήσεων. Στην πράξη, όμως, υφίσταται «δεύτερη ευκαιρία» για τον οφειλέτη είτε φυσικό πρόσωπο είτε εταιρία; Για την συντριπτική πλειοψηφία αυτών η δεύτερη ευκαιρία επιτυγχάνεται μέσω της προγενέστερης αναγκαστικής απώλειας – ρευστοποίησης των περιουσιακών τους στοιχείων. Εξαιρούνται οι μη έχοντες περιουσιακά στοιχεία – οφειλέτες. Κατωτέρω επισημαίνονται περιληπτικά μόνον τα σημαντικότερα σημεία του Νόμου. Διευκρινίζεται ότι το νέο νομικό πλαίσιο είναι σύνθετο και αναμένονται οι αναγκαίες προς εφαρμογή του υπουργικές αποφάσεις πριν την ισχύ του.
Με το νέο Νόμο πλην των νομικών προσώπων – που ήδη είχαν πτωχευτική ικανότητα – πτωχευτική ικανότητα αποκτούν και όλα τα φυσικά πρόσωπα, που βρίσκονται σε παύση πληρωμών για περίοδο τουλάχιστον 6 μηνών.
Εύλογο ερώτημα γεννάται αναφορικά με την προστασία της πρώτης κατοικίας των οφειλετών, που θα συμμετάσχουν στην διαδικασία του Πτωχευτικού Νόμου. Είναι αναγκαία η διευκρίνιση ότι από την έναρξη ισχύος δεν θα προστατεύεται από την αναγκαστική ρευστοποίηση ούτε η πρώτη κατοικία του οφειλέτη με εξαίρεση την κατηγορία των ευάλωτων (όπως ορίζεται στο Νόμο) δανειοληπτών, οι οποίοι εφόσον πληρούν συγκεκριμένα – αυστηρά – εισοδηματικά κριτήρια, δύνανται κατόπιν της σχετικής μεταβίβασης σε φορέα απόκτησης και επαναμίσθωσης της κατοικίας τους να την μισθώσουν για 12 έτη με δικαίωμα επαναγοράς της μετά την παρέλευση του ανωτέρω διαστήματος. Μέρος των μισθωμάτων θα επιδοτείται από το κράτος. Επισημαίνεται ότι, σε περίπτωση που ο οφειλέτης – μισθωτής προβεί μετά το πέρας της 12ετίας σε αγορά της κατοικίας του, το τίμημα που θα καταβάλει θα είναι αντίστοιχο της εμπορικής αξίας της και σε αυτό δεν θα συνυπολογίζονται τα έως τότε καταβληθέντα μισθώματα.
Αίτηση κήρυξης σε πτώχευση δύναται εκτός του οφειλέτη να καταθέσει και ο πιστωτής του. Επομένως, μπορεί να συμμετάσχει στη διαδικασία ένας οφειλέτης χωρίς να κινήσει τη διαδικασία ο ίδιος.
Της πτωχευτικής διαδικασίας προηγείται το στάδιο υποβολής αίτησης του οφειλέτη (φυσικού ή νομικού προσώπου) για εξωδικαστική ρύθμιση των οφειλών του προς όλους τους πιστωτές του. Επισημαίνεται ότι δεν μπορεί να υποβληθεί αίτηση, αν οι οφειλές προς έναν πιστωτή υπερβαίνουν το 90% των συνολικών του οφειλών. Εφόσον επέλθει ρύθμιση των οφειλών του δεν θα προχωρήσει η διαδικασία της πτώχευσης.
Ο οφειλέτης απαλλάσσεται από τα χρέη μετά από 3 έτη ή μετά από 1 έτος, αν έχει χαθεί ακίνητη περιουσία του. Με την πάροδο των προαναφερθέντων διαστημάτων θα μπορεί πλέον με «καθαρό από οφειλές» Α.Φ.Μ. να κάνει «επανεκκίνηση».
Συμπερασματικά, στις δυσχερείς οικονομικές συνθήκες που βιώνει η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας, με συνεχιζόμενα επί 11 και πλέον μήνες lockdowns κι ενώ οι ληξιπρόθεσμες οφειλές (κυρίως των ελεύθερων επαγγελματιών και των επιχειρηματιών) αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, είναι αναγκαίες οι καίριες παρεμβάσεις βελτίωσης του Νόμου. Ειδικότερα, θα πρέπει να αμβλυνθούν τα όρια των αυστηρών προϋποθέσεων υπαγωγής στην κατηγορία των ευάλωτων δανειοληπτών ούτως, ώστε να μπορεί να υπαχθεί η πλειοψηφία των οφειλετών (μεγαλύτερο βάρος στην εξωδικαστική ρύθμιση των οφειλών). Με τον τρόπο αυτόν θα ασκηθεί επί πλέον πίεση στους πιστωτές προκειμένου κατά το στάδιο αυτό (πριν, δηλαδή, την δικαστική οδό της αίτησης κήρυξης σε πτώχευση).
Αθανάσιος-Αλέξανδρος Τζαμακλής, Δικηγόρος – Διαπιστευμένος Διαμεσολαβητής