Στη μεγαλύτερη μάστιγα των ελληνικών ακτών έχουν εξελιχθεί τα φίλτρα των τσιγάρων, τα οποία είναι κατασκευασμένα από πλαστικό, το υλικό που απειλεί όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια τα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Αυτό προκύπτει από τη συλλογή και αξιολόγηση των δεδομένων, τα οποία συλλέχθηκαν κατά τις 134 δράσεις παράκτιων καθαρισμών που πραγματοποίησε σε όλη την Ελλάδα η οργάνωση iSea σε συνεργασία με εθελοντές, το διάστημα από το 2016 έως το 2019.
Στόχος των δράσεων ήταν η άμεση απομάκρυνση σημαντικού όγκου απορριμμάτων από τα παράκτια οικοσυστήματα, η ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών για το ζήτημα και τις επιπτώσεις των υδάτινων απορριμμάτων στα οικοσυστήματα, τη θαλάσσια ζωή και την ανθρώπινη υγεία και η συλλογή δεδομένων για την ποσότητα και την κατανομή τους σύμφωνα με την Οδηγία Θαλάσσιου Στρατηγικού Σχεδιασμού.
Οι κυριότεροι ρύποι
Όπως έδειξε η ανάλυση των δεδομένων το 85% των απορριμμάτων που συλλέχθηκαν στους καθαρισμούς ήταν από πλαστικό, με το 61% να είναι πλαστικά μίας χρήσης, ενώ ακολουθούν γυαλί, μέταλλο, χαρτί και ύφασμα.
Στον νούμερο ένα της «μαύρης λίστας» είναι τα αποτσίγαρα και ακολουθούν τα κομμάτια πλαστικών και τα δίχτυα ψαρέματος.
Σχολιάζοντας τα ευρήματα, η υπεύθυνη του προγράμματος, Αναστασία Χαρίτου, ανέφερε στο GRTimes.gr πως πάρα πολλοί δεν γνωρίζουν ότι το αποτσίγαρο είναι πλαστικό. «Σε ενημερώσεις που έχουμε κάνει σε σχολεία, όταν ρωτάμε τα παιδιά από τι νομίζουν ότι είναι φτιαγμένα τα φίλτρα, οι απαντήσεις τους είναι από χαρτί ή ύφασμα. Δεν τα αντιλαμβάνονται ως πλαστικό και ως απόρριμμα, το οποίο έχει επιπτώσεις και στον υδροφόρο ορίζοντα με τις χημικές ουσίες που έχει κρατήσει», τόνισε.
Οι πηγές ρύπανσης
Πέντε είναι οι βασικές κατηγορίες δραστηριοτήτων που «ενοχοποιούνται» για τη ρύπανση στις ακτές και συγκεκριμένα.
- Η αλιεία: δίχτυα ψαρέματος, πετονιές και σημαδούρες, κουτιά αλιευμάτων, φελιζόλ, παγίδες και διχτάκια μυδοκαλλιεργειών.
- Η διατροφή: συσκευασίες τροφίμων, καλαμάκια και μπουκάλια νερού, που αποδίδονται στην αυξημένη τουριστική κίνηση της Μεσογείου.
- Η αναψυχή: συσκευασίες αντηλιακών, σαγιονάρες, περιοδικά και σακούλες.
- Η υγιεινή: προφυλακτικά και μπατονέτες, που αποδίδονται επίσης στην τουριστική κίνηση αλλά και σε υπερχειλίσεις εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων
- Το κάπνισμα: φίλτρα τσιγάρου και ό,τι άλλο σχετίζεται με το κάπνισμα, όπως αναπτήρες.
Υπάρχουν επίσης και αντικείμενα που δεν μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με βάση την προέλευσή τους, όπως ξύλα, χαρτιά και κομμάτια πλαστικού.
Οι επιβαρυμένες περιοχές
Η μεγαλύτερη πυκνότητα απορριμμάτων βρέθηκε στην παραλία Ανισσαράς στο Ηράκλειο Κρήτης, ενώ η πιο καθαρή παραλία ήταν επίσης στην Κρήτη, στην Κυανή Ακτή Χανίων, όπου όμως μετά την τουριστική περίοδο η πυκνότητα ήταν αυξημένη.
Μόλις το 13% των παραλιών βρέθηκαν πολύ καθαρές ή καθαρές και όλες τους ήταν σε περιοχές με οργανωμένη τουριστική δραστηριότητα στην Κρήτη, στην Κεφαλονιά, στη Ζάκυνθο και στην Αλεξανδρούπολη. Και αυτές όμως ήταν πιο επιβαρυμένες στις περιόδους εκτός τουριστικής σεζόν.
Είναι χαρακτηριστικό, εξάλλου, ότι στις δράσεις που πραγματοποιήθηκαν από τον Οκτώβριο έως και τον Μάρτιο, καμία από τις παραλίες δεν εντοπίστηκε να είναι καθαρή ή πολύ καθαρή.
Η περίπτωση του Θερμαϊκού
Ιδιαίτερα επιβαρυμένη αποδείχτηκε η παράκτια ζώνη του Θερμαϊκού, όπου οι περισσότερες περιοχές από την ανατολική ακτή μέχρι τις αλυκές Κίτρους, ήταν από βρόμικες έως πολύ βρόμικες.
«Ο Θερμαϊκός είναι μία ιδιαίτερη περίπτωση. Είναι μία κλειστή θάλασσα γύρω από την οποία αναπτύσσονται διαφορετικές δραστηριότητες. Έχουμε καλλιέργειες και περισσότερα από ένα αστικά κέντρα, εκ των οποίων το ένα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ελλάδα, οπότε η επιβάρυνση είναι μεγάλη», εξήγησε η κ. Χαρίτου.
Υπ’ αριθμόν ένα ρύπος είναι τα πλαστικά κομμάτια και ακολουθούν τα δίχτυα ψαρέματος, ενώ μόλις στην πέμπτη θέση είναι τα αποτσίγαρα.
Η διαφοροποίηση αυτή του Θερμαϊκού σε σχέση με τις υπόλοιπες θαλάσσιες περιοχές οφείλεται στο γεγονός ότι στον κόλπο της Θεσσαλονίκης βρίσκεται το μεγαλύτερο κέντρο μυδοκαλλιέργειας στην Ελλάδα και το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ευρώπη.
«Αυτά τα πλαστικά διχτάκια που χρησιμοποιούνται στις μυδοκαλλιέργειες χρησιμοποιούνται σε τεράστιες ποσότητες. Μιλάμε για τόνους ειδικά την καλοκαιρινή περίοδο. Οπότε σε όλες τις περιοχές που έχουμε επισκεφτεί κι έχουμε κάνει καταγραφή το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι τα διχτάκια αλλά και τα σκοινάκια με τα οποία τα δένουν, που είναι επίσης πλαστικά με διάμετρο ενός εκατοστού. Σε κάθε εκατό μέτρα περιοχής που καταγράφουμε βρίσκουμε κατά μέσο όρο 300 σχοινιά και 200 κομμάτια από δίχτυα μυδοκαλλιέργειας», ανέφερε η κ. Χαρίτου.
Σε αντίθεση με τον Δυτικό Θερμαϊκό, στην ανατολική πλευρά του κόλπου εντοπίστηκαν αυξημένες ποσότητες από πλαστικά μπουκάλια και σακούλες, πιθανότατα λόγω της τουριστικής δραστηριότητας. Τους καλοκαιρινούς μήνες, εξάλλου, στον Κελάριο Όρμο που είναι κοντά στο κέντρο και στην παραλία της Περαίας, όπου υπάρχει τουριστική δραστηριότητα, η μεγαλύτερη ποσότητα απορριμμάτων ήταν τα αποτσίγαρα.
Το πρόβλημα των πλαστικών απορριμμάτων
Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο 8 εκ. τόνοι πλαστικών απορριμμάτων εισέρχονται στους ωκεανούς ετησίως. Συνολικά 700 διαφορετικά είδη οργανισμών επηρεάζονται αποκλειστικά από τη ρύπανση από πλαστικά, καθώς οι επιπτώσεις των υδάτινων απορριμμάτων περιλαμβάνουν τον εγκλωβισμό και την κατάποσή τους από οργανισμούς, αλλά και τον σοβαρό τραυματισμό τους που μπορεί να επιφέρει και θάνατο.
Ειδικότερα στη Μεσόγειο εκτιμάται ότι κάθε μέρα καταλήγουν 1.600 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων. Στην Ελλάδα τα πλαστικά που καταλήγουν στα υδάτινα οικοσυστήματα ξεπερνούν το 50% του συνόλου του όγκου των απορριμμάτων. Σημαντικό μέρος του φορτίου των πλαστικών ανήκει στην κατηγορία των μικροπλαστικών, που έχουν επιπτώσεις τόσο στους θαλάσσιους οργανισμούς, όσο και στον άνθρωπο ως τελικό αποδέκτη της τροφικής αλυσίδας.
«Η εκστρατεία γίνεται αφενός για να απομακρύνουμε τα απορρίμματα που υπάρχουν, αλλά κυρίως για να ευαισθητοποιηθεί ο κόσμος ότι το πρόβλημα υφίσταται, γιατί δεν ήταν τόσο αποδεκτό τα προηγούμενα χρόνια κυρίως σε ό,τι αφορά τη ρύπανση από τα πλαστικά. Και πρωτίστως για να είναι ευαισθητοποιημένος για τις επιπτώσεις των καθημερινών του επιλογών, ώστε να συμβάλει στο να μειώνει το αποτύπωμά του«, τόνισε η κ. Χαρίτου.
Κομβικό σημείο αποτελεί η μείωση των πλαστικών μίας χρήσης. «Τώρα πρέπει να ενσωματωθεί στη χώρα μας η ευρωπαϊκή οδηγία και έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση για το σχέδιο νόμου. Λαμβάνονται μέτρα για τη μείωση των πλαστικών μίας χρήσης. Σκοπός όμως είναι να υιοθετηθούν από το ευρύ κοινό», επισήμανε η κ. Χαρίτου.
Η δράση του iSea σε αριθμούς
Συνολικά το διάστημα από το 2016 έως το 2019 πραγματοποιήθηκαν 134 παράκτιοι και 31 υποβρύχιοι καθαρισμοί κατά τους οποίους:
- 222 κιλά απορριμμάτων απομακρύνθηκαν
- 804 κιλά ανακυκλώθηκαν
- 505 μέτρα παραλίας καθαρίστηκαν
- 100 ομάδες εθελοντών συμμετείχαν
- 502 εθελοντές συμμετείχαν
Μάλιστα, από το 2017 έγινε η πρώτη zero waste εκστρατεία με χρήση επαναχρησιμοποιούμενων υλικών (σάκους και γάντια εργασίας φυτικής προέλευσης).