Ένας τρόπος για να ελαφρύνει το βαρύ αποτύπωμα άνθρακα της κατασκευαστικής βιομηχανίας είναι η επαναχρησιμοποίηση των οικοδομικών υλικών – μια προσέγγιση που αρχίζει διερευνάται από πολλούς επιστήμονες
Περίπου 17 εκατομμύρια τόνοι οικοδομικών υλικών (χωρίς το χώμα των εκσκαφών) πετιούνται για παράδειγμα, στην Ελβετία κάθε χρόνο.
«Αυτά τα υλικά είναι γενικά σε καλή κατάσταση και θα μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν, μειώνοντας την κατασκευή νέων, αλλά και τη ρύπανση, δεδομένου ότι οι διαδικασίες παραγωγής τους που περιλαμβάνουν την εξόρυξη φυσικών πόρων προκαλούν μεγάλη ρύπανση», επισημαίνει ο καθηγητής στην Πολυτεχνική Σχολή της Λοζάνης (EPFL) Corentin Fivet.
Ο Fivet είναι επικεφαλής του Structural Xploration Laboratory (SXL) στη Σχολή Αρχιτεκτονικής, Πολιτικών και Περιβαλλοντικών Μηχανικών (ENAC) της Πολυτεχνικής Σχολής της Λοζάνης (EPFL) και θα αναλάβει ως ακαδημαϊκός διευθυντής του Smart Living Lab στο Fribourg την 1η Απριλίου 2024.
Η επαναχρησιμοποίηση οικοδομικών υλικών είναι ένας από τους ερευνητικούς τομείς στους οποίους θα επικεντρωθεί.
Το Smart Living Lab είναι ένα ακαδημαϊκό κέντρο έρευνας και ανάπτυξης αφιερωμένο στη συμβολή του δομημένου περιβάλλοντος στο βιώσιμο μέλλον μας. Βρίσκεται στο Fribourg, στην περιοχή καινοτομίας Bluefactory και είναι συνδεδεμένο με το Switzerland Innovation Park Network West του EPFL.
«Η κοινή λογική επιτάσσει την επαναχρησιμοποίηση οικοδομικών υλικών», λέει ο καθηγητής. «Ήταν συνήθης πρακτική πριν από τη βιομηχανική επανάσταση, γιατί η κατασκευή υλικών από την αρχή κόστιζε πολύ περισσότερο.
Σήμερα αυτό δεν ισχύει πλέον. Στην πραγματικότητα είναι ακριβώς το αντίθετο, είναι πλέον πιο ακριβή η επαναχρησιμοποίηση υλικών, καθώς δεν αποτελεί μέρος της ρουτίνας.
Και για τους επενδυτές, οτιδήποτε συνοδεύεται από καινούργιο ρίσκο έχει επίσης υψηλότερο κόστος». Ωστόσο, ο κύριος μοχλός για την αλλαγή σήμερα δεν είναι τόσο οικονομικός, όσο περιβαλλοντικός.
Η επαναχρησιμοποίηση των υλικών κερδίζει έδαφος την τελευταία δεκαετία στη βάση της κυκλικής οικονομίας. Στην Ελβετία αναπτύσσονται διάφορες πρωτοβουλίες αλλαγής χρήσης υποδομών, όπως για παράδειγμα, η μετατροπή ενός πρώην εργοστασίου της Fiat στη Γενεύη σε μια συνδυασμένη οικιστική και εμπορική περιοχή.
Οι αρχιτέκτονες έχουν ήδη ανακτήσει πολλά στοιχεία από το παλιό εργοστάσιο, όπως έπιπλα και δομικά υλικά – συμπεριλαμβανομένων κάποιων πλακών από σκυρόδεμα, τα οποία αποτελούν πλέον μέρος του κτιρίου όπου στεγάζεται το Smart Living Lab.
«Είναι ακόμα μια εξειδικευμένη αγορά και πρέπει να αποκτήσουμε περισσότερη εμπειρία, να εφαρμόσουμε περισσότερες τεχνικές, να τρέξουμε οικονομικές μελέτες σκοπιμότητας και να συλλέξουμε περισσότερα στοιχεία για να αποδείξουμε ότι τα χρησιμοποιημένα δομικά υλικά εξακολουθούν να έχουν αξία και μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν στη θέση των καινούργιων», λέει ο Fivet.
«Αν θέλουμε να σοβαρευτούμε και να μειώσουμε τις εκπομπές ρύπων, δεν μπορούμε απλώς να περιοριστούμε στην επαναχρησιμοποίηση μόνο των γλαστρών και των χαλιών», λέει ο Fivet.
«Είναι πάντα πιο βιώσιμο να χρησιμοποιείται κάτι που υπάρχει ήδη, ακόμα κι αν η παραγωγή του δεν ήταν φιλική προς το περιβάλλον».
Σε μια πρόσφατη μελέτη τους οι ερευνητές στο εργαστήριο του Fivet διαπίστωσαν ότι η επαναχρησιμοποίηση πλακών σκυροδέματος παράγει έως και 90% λιγότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου συγκριτικά με την κατασκευή νέων.
Μια πολύπλευρη προσέγγιση
Πέρα από τα οφέλη για τον κατασκευαστικό κλάδο, η επαναχρησιμοποίηση οικοδομικών υλικών υποστηρίζει την τοπική οικονομία και δημιουργεί νέους τύπους θέσεων εργασίας σε όλα τα επίπεδα δεξιοτήτων.
«Οι εργαζόμενοι έχουν εκπαιδευτεί στο πώς να χτίζουν κτίρια, αλλά όχι πώς να ανακτούν και να ανακυκλώνουν υλικά», λέει ο Fivet.
«Αλλά για να επαναχρησιμοποιήσουμε τα οικοδομικά υλικά σωστά χρειαζόμαστε δεξιότητες σε μια σειρά από τομείς. Κάθε μήνα δημιουργούνται νέες εταιρείες και μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί με πολύ διαφορετικά επιχειρηματικά μοντέλα».
Για παράδειγμα, εμφανίζονται αρκετοί ιστότοποι για άτομα που θέλουν να αποκτήσουν δεξιότητες στην ανάκτηση υλικών όπως νεροχύτες, πόρτες, καλοριφέρ και έπιπλα.
Η τάση οδηγεί επίσης σε μια αλλαγή και στην εκπαίδευση.
«Οι προδιαγραφές αειφορίας έχουν γίνει τόσο απαιτητικές που δεν μπορούμε να διδάξουμε μεθόδους κατασκευής κτιρίων με τον ίδιο τρόπο που κάναμε μόλις πριν από δέκα χρόνια», λέει ο Fivet.
«Πρέπει να εισαγάγουμε εναλλακτικές προσεγγίσεις και να επανεξετάσουμε τον τρόπο που εφαρμόζουμε πρακτικές». Εκτός από το SXL, πολλά άλλα εργαστήρια της στη Σχολή Αρχιτεκτονικής, Πολιτικών και Περιβαλλοντικών Μηχανικών (ENAC) διερευνούν την επαναχρησιμοποίηση δομικών υλικών.
Ένα εργαστήριο εξετάζει πώς μπορούν να ενσωματωθούν στη διαδικασία σχεδιασμού, ένα άλλο μελετά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των υλικών αντλώντας διδάγματα από την ιστορία της κατασκευής, άλλο αξιολογεί πώς τα υλικά μπορούν να διανεμηθούν σε μια πόλη και κάποιο αναπτύσσει μια διαδικασία για την κατασκευή τοίχων από σκυρόδεμα.
Τέλος υπάρχει και κάποιο που εξετάζει πώς η ρομποτική μπορεί να αυτοματοποιήσει τις κατασκευαστικές διαδικασίες, μεταξύ άλλων μέσω της χρήσης ανακυκλωμένων υλικών, την ίδια στιγμή που ένα άλλο εργαστήριο αναλύει τις μηχανικές ιδιότητες του ανακτημένου χάλυβα.
Όχι πράσινο φως
Ωστόσο, ο Fivet τονίζει ότι η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης οικοδομικών υλικών δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως ‘πράσινο φως΄ για την ανέγερση κτιρίων κατά βούληση.
«Η έρευνά μας έχει αποδείξει ότι τα υλικά μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να δώσουμε λευκή κάρτα για την ασύδοτη χρήση τους στους κατασκευαστές ακινήτων.
Είναι παρόμοιο με το πρόβλημα που βλέπουμε με τα πλαστικά μπουκάλια, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι εφόσον μπορούν να τα ανακυκλώσουν, δεν βρίσκουν τίποτα κακό στο να τα χρησιμοποιούν όπως πριν».
Ο επιστήμονας λέει ότι το πρώτο βήμα για τη συρρίκνωση του αποτυπώματος άνθρακα της κατασκευαστικής βιομηχανίας είναι η διατήρηση των υφιστάμενων κτιρίων.
Εάν τα κτίρια πρέπει να κατεδαφιστούν, τότε οι αρχιτέκτονες θα πρέπει να προσπαθήσουν να επαναχρησιμοποιήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα από τα στοιχεία τους, προσπαθώντας να διατηρήσουν τις φυσικές ιδιότητες των υλικών.
Η ανακύκλωση θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη μόνο για τυχόν εναπομείναντα υλικά, καθώς οι διαδικασίες ανακύκλωσης απαιτούν γενικά πολλή ενέργεια και προκαλούν περισσότερη ρύπανση από την επαναχρησιμοποίηση.
Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν όρια στην επαναχρησιμοποίηση οικοδομικών υλικών. Στην Ελβετία, για παράδειγμα, κατασκευάζονται εξαπλάσια κτίρια από ό,τι κατεδαφίζονται.
Οι κατασκευαστές ακινήτων πρέπει να χτίζουν λιγότερα κτίρια και, ιδιαίτερα, να τα χτίζουν πιο υπεύθυνα.
Αυτό σημαίνει ότι υφιστάμενα κτίρια δεν θα πρέπει να αντικαθίστανται από κτίρια που είναι μεν πιο σύγχρονα αλλά ουσιαστικά ίδια ή μεγαλύτερα και που μπορούν να στεγάσουν τον ίδιο αριθμό ενοίκων.
«Τέτοιες αποφάσεις δεν έχουν νόημα υπό το φως των προσπαθειών που απαιτούνται για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη», λέει ο Fivet.
«Αυτό είναι ξεκάθαρο για τους επιστήμονες, αλλά πρέπει ακόμα να το καταστήσουμε σαφές στους κατασκευαστές ακινήτων και στο ευρύ κοινό».
Πηγή:dnews