της Νένας Μεϊμάρη

 

Σε καθημερινή πλέον βάση διαβάζουμε:

«Τα ιπτάμενα αυτοκίνητα θα είναι πραγματικότητα σε πόλεις σε όλο τον κόσμο μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας».
Επιχειρώ

«Χώρο για 20 εταιρείες στον διαστημικό τουρισμό βλέπει ο Richard Branson (Virgin Group)».
Επιχειρώ

«Οι αγρότισσες οδηγούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό σε αγροτικές περιοχές».
Ο Ντελάλης

Και άλλα θέματα όπως:
• Διδάσκοντας Άλγεβρα στο TikTok
• Gene-editing
• Νέες τεχνολογίες αντιμετωπίζουν τη ρύπανση από πλαστικά
• Ηλεκτρικά αμάξια
• Γρήγορο και άμεσο online shopping
• Investing in cybersecurity firms
• Blockchain – Bitcoin – 5G

Μια καινούρια γλώσσα, μια νέα και καινοτόμα νοοτροπία, ένας πρωτότυπος και φρέσκος τρόπος του σκέπτεσθαι έχει ήδη μπει σιγά σιγά στη ζωή μας.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Πώς θα αλλάξει τη ζωή μας και, συγκεκριμένα, την καθημερινότητά μας; Τι οφείλουμε να γνωρίζουμε για να εναρμονιστούμε με τα νέα μας δεδομένα;

Ο Δημήτρης Λακασάς έχει ήδη προνοήσει γι’ αυτό και έχει ασχοληθεί με το συγκεκριμένο project με έναν τρόπο που επιτυγχάνει την αρμονία μεταξύ του ανθρώπου και της τεχνολογίας. Θα προσθέσω ότι το έχει καταφέρει με έναν τρόπο αυθεντικό, ανθρώπινο και very brilliant.

Καινοτόμος ο ίδιος, ηγείται μιας επιτυχημένης και προοδευτικής επιχείρησης που εδρεύει στην περιοχή μας αλλά με παρουσία σε πολλές χώρες του κόσμου. Είχα την ευκαιρία να συναναστραφώ με τους εκπροσώπους του όταν πραγματοποιήσαμε την επιχειρηματική αποστολή του Επιμελητηρίου στην Αμερική (Νοέμβριος 2007).

Παρόλη τη λαμπρή σταδιοδρομία του, ο Δημήτρης Λακασάς επιμένει στην έννοια «άνθρωπος» και δίνει μεγάλη έμφαση σε διαχρονικές αξίες έτσι ώστε να μην αλλοιωθεί η ανθρωπιά μας. Πραγματικά, μια υπέροχη ισορροπία.

Όταν ο Ιγνάτιος επέστρεψε στο σπίτι μας μετά από ένα event του Επιμελητηρίου όπου βραβεύτηκε ο Δ. Λακασάς και τον ρώτησα να μου πει το highlight της βραδιάς, μου απάντησε: «Όταν ο Δημήτρης παρέλαβε το βραβείο του και το αφιέρωσε στην οικογένειά του». Βλέπετε, κυρίες και κύριοι, κάποιες απαντήσεις μένουν στον νου μας όσα χρόνια κι αν περάσουν.

Προσωπικά τον ευχαριστώ δημόσια για την άμεση ανταπόκρισή του στις ερωτήσεις μου και του εύχομαι από καρδιάς πολλές επιτυχίες τόσο στην επαγγελματική του ζωή όσο και στο εύστοχο και αξιόλογο βιβλίο του.

 

Κύριε Λακασά, ας ξεκινήσουμε από την ακαδημαϊκή σας εμπειρία. Κάντε μας μια σύντομη αναφορά στις σπουδές σας και πώς αυτές έχουν επηρεάσει το ταπεραμέντο σας και εν γένει την ταυτότητά σας ως επιτυχημένο επιχειρηματία;

Το γνωστικό αντικείμενο των σπουδών μου είναι τα οικονομικά και το μάρκετινγκ, ενώ έχω και μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στη διοίκηση επιχειρήσεων (ΜΒΑ). Δίχως αμφιβολία, οι σπουδές είναι η βάση για μία επιτυχημένη επαγγελματική καριέρα και συνιστούν απαραίτητο συστατικό για να πορευτείς στο σύγχρονο και ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ωστόσο, προσωπικά είμαι θιασώτης της αέναης μάθησης. Θεωρώ ότι στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, το κλασικό υπόδειγμα σπουδών κατά το οποίο σπουδάζαμε μέχρι τα 27-28 μας χρόνια και έκτοτε εφαρμόζαμε το αντικείμενο των σπουδών μας, είναι παρωχημένο. Πλέον οδεύουμε σε μία νέα πραγματικότητα, η οποία ορίζεται από την επανεκπαίδευση, όχι με τη κλασική μορφή της δια βίου μάθησης, αλλά της εργασιακής δια βίου εκπαίδευσης σε νέες τεχνολογίες και ψηφιακά εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να καλυτερεύσουμε τη ζωή μας σε όλο το φάσμα της. Πιστεύω ακράδαντα ότι αυτή η νοοτροπία σε συνδυασμό με τις σπουδές μου με έχει ωφελήσει σημαντικά στη ζωή μου και στη δουλειά μου.

Η εταιρεία σας, Olympia Electronics Α.Ε., ηγέτιδα σε καινοτόμα συστήματα ασφαλείας, εδρεύει στην περιοχή μας με έντονη παρουσία και στο εξωτερικό. Μιλήστε μας λίγο για το πότε ξεκίνησε, πόσα άτομα απασχολεί και ποια είναι η φιλοσοφία ύπαρξής της το 2021.

H Olympia Electronics ιδρύθηκε το 1979 από δύο ανθρώπους με όραμα, τον Νικόλαο Λακασά και τον Παναγιώτη Αρβανιτίδη, και είναι η ηγέτιδα εταιρεία στην ελληνική βιομηχανία συστημάτων ασφάλειας. Η εταιρεία δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων ασφάλειας χρησιμοποιώντας τεχνολογία αιχμής. Αυτή τη στιγμή απασχολούμε περισσότερα από 200 άτομα προσωπικό, το οποίο αποτελεί την πραγματική μας δύναμη καθώς οι εργαζόμενοί μας είναι επαγγελματίες, εργάζονται ομαδικά, κατέχουν ισχυρά κίνητρα για την ολοκλήρωση της δουλειάς τους και είναι προσηλωμένοι στην εκπλήρωση της εταιρικής αποστολής. Παράλληλα, εστιάζουμε ιδιαίτερα στην καινοτομία και στην εξωστρέφεια. Από τη μία επενδύουμε σημαντικά στην έρευνα και ανάπτυξη με το R&D τμήμα μας να απασχολεί 8 εξειδικευμένα άτομα, ενώ στο κομμάτι της εξωστρέφειας δίνουμε πολύ μεγάλη έμφαση και αυτή τη στιγμή εξάγουμε σε 72 χώρες του κόσμου.

Ως CEO μιας τόσο διακεκριμένης επιχείρησης, ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζετε σήμερα; Ποιο θεωρείτε και το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο επίτευγμα;

Η αποστολή της εταιρείας μας είναι να είμαστε η καλύτερη ελληνική εταιρεία και να ανήκουμε μέσα στις πιο αναπτυσσόμενες ευρωπαϊκές εταιρείες στον τομέα της βιομηχανίας Ηλεκτρονικών Συστημάτων Ασφαλείας. Τα τελευταία χρόνια έχουμε καταφέρει να αυξήσουμε σημαντικά το προσωπικό μας, για το οποίο είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι, και ταυτόχρονα να αυξήσουμε τον τζίρο και τις εξαγωγές μας, διατηρώντας πάντα ως βασικούς πυλώνες την καινοτομία και την εξωστρέφεια.

Το βιβλίο σας «ΑΝΘΡΩΠΟΣ 4.0», ένα εξαιρετικό project, με απλά λόγια προετοιμάζει τον αναγνώστη για το μέλλον. Ενημερώστε μας σύντομα για τον οραματισμό του βιβλίου, πώς ξεκίνησε, περιγράψτε μας την εμπειρία σας καθώς το δουλεύατε και ποιο θεωρείτε το σπουδαιότερο μάθημα που έχετε διδαχθεί μετά το τέλος αυτής της προσπάθειας.

Αρχικά, σας ευχαριστώ θερμά για τα καλά σας λόγια. Το θέμα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης και της ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών αποτελεί το επίκεντρο των συζητήσεων σε διεθνές επίπεδο τα τελευταία χρόνια. Αντίθετα, στην Ελλάδα ο δημόσιος διάλογος για τις αλλαγές που θα επιφέρει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση βρίσκεται ακόμη σε νηπιακό στάδιο. Οι αλλαγές αυτές όμως δεν θα επηρεάσουν αποκλειστικά και μόνο τη βιομηχανία και τον τρόπο που λειτουργούν οι επιχειρήσεις, αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος πρέπει να γίνει κοινωνός των τεχνολογικών εξελίξεων. Ταυτόχρονα, οι εξελίξεις αυτές μπορεί να έχουν και μία αρνητική πλευρά την οποία πρέπει να αποτρέψουμε. Επομένως στόχος του «Άνθρωπος 4.0» είναι να αφυπνίσει τους αναγνώστες για όλα τα θέματα που άπτονται της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, να τους προετοιμάσει και να τους βοηθήσει να δουν τη φωτεινή πλευρά της τεχνολογικής προόδου. Αφορμή για να ξεκινήσω να γράφω το βιβλίο στάθηκε η εξάπλωση του κορωνοϊού και η υποχρεωτική καραντίνα, αλλά ταυτόχρονα και η τεχνολογική έξαρση που βιώσαμε, δηλαδή οι τηλεσυνεδρίες, οι ψηφιακές εκθέσεις και η τηλεργασία. Φυσικά, η σκέψη προϋπήρχε καθώς είχα αρκετά βιώματα λόγω της Olympia Electronics, αλλά τα παραπάνω ήταν η αφορμή για να μεταφέρω τις σκέψεις μου στο χαρτί. Ήταν ένα πολύ όμορφο ταξίδι, διότι έμαθα πολλά κατά τη διάρκεια της συγγραφής και συνεργάστηκα με πολλούς ανθρώπους, όπως ο Δημήτρης Γούλιας, ο οποίος επιμελήθηκε το βιβλίο και αποτέλεσε πολύτιμο συνεργάτη, αλλά και άλλους εξειδικευμένους επιστήμονες, τους οποίους έχω τη χαρά και την τιμή να αποκαλώ φίλους και συνεργάτες. Το ταξίδι όμως δεν έχει σταματήσει, διότι έπεται συνέχεια.

Κάντε μας μια σύντομη εξιστόρηση της 1ης, 2ης, 3ης και 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Ομολογώ ότι με τόσα βιβλία που έχω διαβάσει ποτέ δεν είδα την ιδέα αυτή τόσο ρεαλιστική και άμεσα συνδεδεμένη με τη ζωή μας σήμερα.

Η 1η Βιομηχανική Επανάσταση εκτυλίχθηκε μεταξύ 1760 και 1840 και είχε επίκεντρο τη Βρετανία. Την περίοδο αυτή συνέβη η εκμηχάνιση της βρετανικής κλωστοϋφαντουργίας, μία αλλαγή που πήρε διαστάσεις επανάστασης καθώς άλλαξε άρδην τον τρόπο που λειτουργούσαν έκτοτε τα εργοστάσια. Ταυτόχρονα εφευρέθηκε η ατμομηχανή, η οποία ήταν καθοριστική στον τομέα των μεταφορών, καθώς δημιουργήθηκαν οι σιδηρόδρομοι και χρησιμοποιήθηκαν τα τρένα. Η 2η Βιομηχανική Επανάσταση χρονολογείται μεταξύ 1870 και 1930 και βασικά χαρακτηριστικά της ήταν η βιομηχανοποίηση και ο εξηλεκτρισμός, αποτέλεσμα των οποίων ήταν η επέκταση των βιομηχανιών, η αύξηση του μεγέθους των πόλεων και κυρίως η βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, γι’ αυτό θεωρείται η πιο σημαντική μέχρι σήμερα. Από το 1970 μέχρι και σήμερα βιώνουμε την 3η Βιομηχανική Επανάσταση. Αρκεί να σκεφτούμε το πόσο αναπτύχθηκε το διαδίκτυο και πόσα πράγματα άλλαξαν τα τελευταία πενήντα χρόνια, για να αντιληφθούμε γιατί όλο αυτό θεωρήθηκε επανάσταση. Η μετάβαση σε ψηφιακή ηλεκτρονική αυτοματοποίηση και η εκθετική ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών είναι αποτελέσματα της 3ης Βιομηχανικής Επανάστασης που μας οδηγούν στην τέταρτη. Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση είναι με απλά λόγια η βελτιστοποίηση της ψηφιοποίησης της 3ης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Τι σημαίνει καινοτομία στις μέρες μας; Τι ακριβώς συμπεριλαμβάνει; Πόσο απαραίτητη είναι στη ζωή μας σήμερα; Ποιο είναι το σημαντικότερο πράγμα που πρέπει να γνωρίζουμε για να σκεφτόμαστε και να πράττουμε καινοτόμα;

Η καινοτομία είναι μία βασική έννοια της οικονομικής προόδου για κάθε σύγχρονο κράτος. Αφορά πρωτοποριακές ιδέες, μεθόδους και τεχνολογίες που στόχο έχουν την ανάπτυξη ή και τη βελτίωση αγαθών και υπηρεσιών και την βελτιστοποίηση της παραγωγής τους. Κάθε κερδοφόρα επιχειρηματική ιδέα στηρίζεται στην καινοτομία, γι’ αυτό και αποτελεί κρίσιμη παράμετρο για κάθε οικονομικό υπόδειγμα και βασικό πυλώνα αναπτυξιακής πολιτικής. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Σίλικον Βάλει στις ΗΠΑ, η οποία θεωρείται η γενέτειρα της καινοτομίας και μέσω αυτής έχουν αναπτυχθεί επιχειρήσεις-κολοσσοί, όπως η Facebook, η Google και η PayPal. Φυσικά, το να δημιουργηθεί μία δεύτερη Σίλικον Βάλεϊ είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο, αλλά πρέπει να αποτελεί τη βάση για τη δική μας στρατηγική ως χώρα. Προσωπικά, πιστεύω ότι πρέπει να ενισχύσουμε τον τριπλό έλικα της καινοτομίας. Πρόκειται για ένα μοντέλο διασύνδεσης και συνεργασίας των επιχειρήσεων, της ακαδημαϊκής κοινότητας και των κυβερνητικών φορέων, με σκοπό την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη.

Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε εν συντομία τη διαδρομή της τεχνολογίας μέχρι σήμερα και με ποιον τρόπο άλλαξε τη ζωή μας; Ποια θα είναι η μελλοντική εξέλιξη και πόσο διαφορετική θα είναι η ζωή μας στο μέλλον;

Τα οφέλη της τεχνολογίας στη ζωή του ανθρώπου είναι αναρίθμητα, αλλά θα εστιάσω στο πιο σημαντικό• την υγεία. Η πρόοδος της τεχνολογίας βοήθησε σημαντικά την ιατρική επιστήμη, καθώς από τη θεραπεία των συμπτωμάτων των ασθενειών καταφέραμε να εντοπίσουμε τις αιτίες που τις προκαλούν προτού προσβάλουν το ανθρώπινο σώμα, αναπτύξαμε την πρόληψη και δημιουργήσαμε ανθρώπινα όργανα και οστά. Άλλωστε, το υπέρτατο αγαθό της ανθρωπότητας είναι η υγεία, και η βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών οφείλεται στην πρόοδο που έχει σημειώσει η ιατρική επιστήμη. Η τεχνολογία μας έδωσε τη δυνατότητα να μπορούμε να εξειδικεύουμε συνταγές και θεραπείες με βάση τα ατομικά και μοναδικά χαρακτηριστικά του ασθενούς, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους που δύνανται να επηρεάσουν την αγωγή του. Πλέον μπορούμε να προχωρήσουμε ένα βήμα πιο πέρα. Η συνδεσιμότητα δίνει τη δυνατότητα σε ανθρώπους που ζουν σε πιο απομακρυσμένα μέρη με μειωμένη πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη να εξετάζονται και να τους παρέχεται θεραπεία. Το ίδιο συνέβη και στην περίπτωση του COVID-19, καθώς η τεχνολογία ήταν αρωγός στον εντοπισμό του κορωνοϊού και στην σταδιακή αντιμετώπισή του, με την ανάπτυξη των εμβολίων. Είναι σαφές ότι υπάρχουν και αρνητικές πτυχές της τεχνολογίας, αλλά η συμβολή της στην πρόοδο της ανθρωπότητας είναι τεράστια. Αν την αξιοποιήσουμε με σοφία και σύνεση, τότε το μέλλον προβλέπεται λαμπρό.

Παρόλη την εξέλιξη της τεχνολογίας και την καινοτόμα στάση ζωής που καλούμαστε να υιοθετήσουμε, ο άνθρωπος πρέπει να παραμείνει άνθρωπος. Κατά τη γνώμη μου σ’ αυτήν την ισορροπία που καταφέρατε να μας μεταφέρετε με έναν τρόπο όχι μόνο υπέροχο αλλά και brilliant βασίζεται η «θέση» του βιβλίου σας. Μιλήστε μας γι’ αυτό σας παρακαλώ.

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η τεχνολογία έχει μία φωτεινή και μία σκοτεινή πλευρά, όπως το φεγγάρι. Η φωτεινή είναι η θετική και εποικοδομητική πλευρά, ενώ η σκοτεινή είναι η αρνητική και καταστροφική πλευρά. Ο άνθρωπος θα πρέπει να διαχειριστεί ορθά και με σοφία τις δυνατότητες που του παρέχουν οι ψηφιακές τεχνολογίες και να τις αξιοποιήσει προς όφελός του. Ζούμε σε μία εποχή στην οποία η τεχνολογία τρέχει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και ο άνθρωπος πρέπει να βρίσκεται ένα βήμα μπροστά από τις εξελίξεις αυτές ώστε να μπορεί να τις εκμεταλλευτεί. Αυτή είναι και η βασική τοποθέτηση του βιβλίου μου• πρέπει να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τις νέες τεχνολογίες, αλλά ταυτόχρονα να παραμείνουμε άνθρωποι. Ο πρωταγωνιστής του Άνθρωπος 4.0 είναι ο Προμηθέας 4.0, ο οποίος παρότι έχει μία ζωή στην οποία η τεχνολογία είναι βασικό συστατικό της, ερωτεύεται, μαλώνει, συμφιλιώνεται, στεναχωριέται, χαίρεται, κάνει λάθη, δηλαδή συμπεριφέρεται και πράττει με βάση τα μοναδικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Ξέρετε, υπάρχουν θιασώτες των τεχνολογιών που βλέπουν μόνο τη θετική τους πλευρά και θεωρούν πώς μέσω αυτής θα καταφέρουμε να γίνουμε κάτι παραπάνω από άνθρωποι. Δεν είναι ο στόχος αυτός όμως. Ο στόχος μας είναι να «ανθρωπέψουμε» και πάλι. Τις θεωρίες αυτές ευαγγελίζονται οι λεγόμενοι μετανθρωπιστές, οι οποίοι εντάσσονται αναμφίβολα στην σκοτεινή πλευρά της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Προσωπικά, πιστεύω ακράδαντα ότι με τη σοφή διαχείριση της γνώσης η 4η Βιομηχανική Επανάσταση μπορεί να αποτελέσει μία τεράστια ευκαιρία για τον άνθρωπο, ώστε στο μέλλον να μετονομαστεί σε Ανθρωπιστική Επανάσταση.

Πού βρίσκεται η χώρα μας μέσα σε όλες αυτές τις τρανταχτές και γιγαντιαίες αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας; Τι βλέπετε εσείς ως προτεραιότητα; Τι είδους ηγέτες θα μπορέσουν να φέρουν την Ελλάδα στη θέση που επιθυμεί και έχει τη δυνατότητα να βρίσκεται σήμερα;

Οι δείκτες που αφορούν στην ενσωμάτωση της τεχνολογίας, στην έρευνα και καινοτομία και στο επίπεδο ετοιμότητας για την 4η Βιομηχανική Επανάσταση μας φέρνουν στις τελευταίες θέσεις. Για παράδειγμα στον «Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήμασταν στην 27η θέση από τις 28 χώρες. Αντίστοιχα, σύμφωνα με τη Eurostat, είμαστε η τελευταία χώρα σε ό,τι αφορά στο ποσοστό του εργατικού δυναμικού που απασχολείται στον κλάδο των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών με μόλις 2%. Αυτές είναι αναμφίβολα κακές ενδείξεις και αποδεικνύουν ότι έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας για να θεωρούμαστε χώρα-πρωταγωνίστρια της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Ωστόσο, η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να αλλάξει τον ρου της σύγχρονης ιστορίας της αποκτώντας ψηφιακή στρατηγική. Απαραίτητη κρίνεται η προσαρμογή της εθνικής ψηφιακής στρατηγικής σε όλους τους εμπλεκόμενους που απαρτίζουν τον τριπλό έλικα της καινοτομίας με σκοπό την ουσιαστική διασύνδεσή τους και την από κοινού υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών. Θεωρώ ιδιαίτερα βασικό το να δημιουργήσουμε νέα πανεπιστημιακά τμήματα που να σχετίζονται με αναπτυσσόμενες τεχνολογίες και να ενσωματώσουμε μαθήματα τεχνολογίας σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Παράλληλα, η εκπαίδευση και επανεκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού σε νέες τεχνολογίες θα αποτελέσει σημείο-κλειδί προς αυτήν την κατεύθυνση. Η Ελλάδα πρέπει να αντιμετωπίσει τις παθογένειες του παρελθόντος και να αποκτήσει μία ψηφιακή στρατηγική.

Κύριε Λακασά, είμαι βέβαιη ότι το βιβλίο σας θα επηρεάσει έντονα τον χώρο μας και όχι μόνο. Έχει ήδη επηρεάσει εμένα προσωπικά. Πάρτε λίγο χρόνο και δώστε μας την πιο σπουδαία συμβουλή που θα μπορούσατε να μας δώσετε με σκοπό να μας βοηθήσει και να καλυτερεύσει το αύριο που όλοι θα υποδεχθούμε.

Ο στόχος κάθε ανακάλυψης, κάθε καινοτομίας, κάθε εφεύρεσης πρέπει να είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. Αυτό περιλαμβάνει την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων, τη μείωση του χάσματος μεταξύ του ανεπτυγμένου και του υπανάπτυκτου κόσμου, την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, τη βελτίωση της παγκόσμιας υγείας, την προστασία του περιβάλλοντος. Η τεχνολογία αποτελεί αρωγό για να τα πετύχουμε όλα αυτά και στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης και της τεχνολογικής προόδου, έχουμε την ευκαιρία να τα κάνουμε πράξη. Ωστόσο, η 4η Βιομηχανική Επανάσταση θα είναι απόλυτα αποτυχημένη, αν σταματήσουμε να είμαστε και να νιώθουμε άνθρωποι και θεωρήσουμε ότι η τεχνολογία θα μας κάνει παντοδύναμους. Οι δυνατότητες των νέων τεχνολογιών είναι πράγματι εντυπωσιακές, αλλά δεν μπορούν να συγκριθούν σε καμία περίπτωση με τις δυνατότητες που έχει ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος ήταν, είναι και θα είναι ο πρωταγωνιστής σε κάθε εξέλιξη.