(Σημείωση: Το παρόν κείμενο είναι το δεύτερο μέρος μιας σειράς τριών άρθρων της κας Νένας Μεϊμάρη, τα οποία έχουν ως θέμα το μεταναστευτικό. Θα ακολουθήσει αύριο Πέμπτη 25 Μαρτίου το τρίτο μέρος. Μπορείτε να διαβάσετε το πρώτο μέρος ΕΔΩ).
Της Νένας Μεϊμάρη
Το Ford Foundation μας εξηγεί: «Η έλευση των προσφύγων δεν επιφέρει μόνο προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες». Για να το κατανοήσουμε αυτό, καλό θα είναι να το κοιτάξουμε από όλες τις πλευρές. Τι σημαίνει ακριβώς και τι περιλαμβάνει;
Αρχικά είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τις βασικές έννοιες που χαρακτηρίζουν την εμπειρία της μετανάστευσης.
Πρόσφυγες (refugees) είναι άτομα που αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή λόγω πολέμου, βίας, θρησκευτικών ή πολιτικών διωγμών και διαμάχης. Ως αποτέλεσμα, διέσχισαν διεθνή σύνορα για την ασφάλειά τους. Ανιθαγενής (stateless)είναι ο άνθρωπος που δεν έχει υπηκοότητα κανενός κράτους. Σύμφωνα με την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Universal Declaration of Human Rights) «Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα ιθαγένειας». Ο αιτών άσυλο (asylum seeker) είναι ο άνθρωπος που έφυγε από τη χώρα του και αναζητά καταφύγιο σε μια άλλη χώρα εξαιτίας κάποιας μορφής διωγμού.
Η Σύμβαση του 1951 σχετικά με το Καθεστώς των Προσφύγων υπαγόρευσε ρητά τη νομική προστασία προσφύγων από την Ευρώπηπροσφέροντάς τους την ευκαιρία να λάβουν βοήθεια και κοινωνικά δικαιώματα στη χώρα που τους φιλοξενεί. Το 1967 το πρωτόκολλο διευρύνθηκε και σε άλλες εθνικότητες. Η Ελλάδα έγινε η «ανοιχτή πόρτα» καθώς άλλες ευρωπαϊκές χώρες έκλεισαν τα σύνορά τους. Η χώρα μας βιώνει τεράστιο πρόβλημα και εμπόδια στην προσπάθειά της να επιφέρει μια δίκαιη λύση. Το ζήτημα αυτό είναι τόσο περίπλοκο και τόσο πολύπλευρο που απαιτεί συνδυασμό ισχυρών πολιτικών (policies), εξαιρετικής ηγεσίας, ισορροπία στην κάλυψη αναγκών των ντόπιων και των προσφύγων, σεβασμό στους νόμους περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βελτίωση των υπηρεσιών, χώρο σε υγιείς ΜΚΟ για να ρυθμίσουν και να βοηθήσουν την κατάσταση και τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, την αύξηση χρηματοδότησης.
Πρόκειται φυσικά για μια προβληματική κατάσταση την οποία δεν μπορούμε να αποφύγουμε. Τι κάνουμε, λοιπόν; «Πώς καταβροχθίζεις έναν τόσο μεγάλο ελέφαντα»; Η γνωστή σε όλους μας απάντηση, «Λίγο-λίγο, μπουκιά-μπουκιά», πρακτικά σημαίνει ότι πρώτα λύνεις τα προφανή και επείγοντα προβλήματα και στη συνέχεια προχωράς σε όσα είναι πιο περίπλοκα, με συνεργασίες σε τοπικό και σε παγκόσμιο επίπεδο με διάφορους φορείς όπως η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), το Συμβούλιο της Ευρώπης και άλλους, έχοντας πάντοτε κατά νου το European Framework(Ευρωπαϊκό Πλαίσιο) που προϋποθέτει και στηρίζει την επανεγκατάσταση. Αυτό το τελευταίο είναι και το σημαντικότερο που δεν ξεχνάμε ως μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας. Υπάρχει το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο και η Οδηγία 2011/51/ΕΕ με την οποία πρέπει ως μέλη της ΕΕ να συμμορφωθούμε.
Με όλα αυτά για background, πώς μπορούμε να χτίσουμε γέφυρες και να δημιουργήσουμε ένα υγιές κλίμα μέσα στο οποίο θα κινούμαστε ελεύθερα ως πλουραλιστική και σύγχρονη κοινωνία;
O Philippe Fargues, ιδρυτικό μέλος και διευθυντής του Migration Policy Center, αποκαλεί τη μετανάστευση «μια πραγματικότητα παντός χρόνου και καιρού», μια πραγματικότητα που φέρνει την ανθρωπότητα μπροστά «σε μια ευκαιρία ταυτόχρονα με προκλήσεις» (The Ford Foundation).
Θα μείνουμε στις λέξεις ευκαιρία και πραγματικότητα παντός καιρού. Συγκεκριμένα, ένα ξένο άτομο, άσχετα με ποιον τίτλο μπαίνει στη χώρα μας, μπορεί να είναι εκπαιδευτικός, επιχειρηματίας, καλλιτέχνης, μηχανικός, γιατρός, γεωργός, πλανόδιος μικροπωλητής ή νοικοκυρά. Αυτό είναι που τον κάνει να ξεχωρίζει και όχι η λέξη refugee. Μπορεί να είναι οικογενειάρχης, με παιδιά ή χωρίς παιδιά, να πιστεύει σε έναν θεό ή όχι. Παραμένει άνθρωπος με τις ίδιες ανάγκες λίγο ή πολύ, με όνειρα για μια καλύτερη ζωή, με ελπίδα για το μέλλον. Κάτι που έκανα κι εγώ αντίστοιχα στην χώρα που με φιλοξένησε για 30 χρόνια. Στήνοντας την καινούρια τους ζωή, προσφέρουν ταυτόχρονα στη νέα τους κοινότητα. Σε γενικές γραμμές, θα εργαστούν σε θέσεις χαμηλά αμειβόμενες, με τις οποίες οι ντόπιοι δεν θα ασχοληθούν, μέχρι να βρουν τρόπο να κάνουν κάτι καλύτερο.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ το θέαμα των απέραντων χωραφιών της Καλιφόρνια και τους Μεξικάνους μετανάστες και λαθρομετανάστες να μαζεύουν λαχανικά για τα τραπέζια όλης της χώρας, αψηφώντας τον ανελέητο καλιφορνέζικο ήλιο και τους δυνατούς Santa Ana ανέμους. Για πολύ καιρό θυμόμουν το θέαμα κάθε φορά που έτρωγα τη σαλάτα μου. Σκεφτόμουν ότι εάν ήμουν μητέρα, θα ήθελα το παιδί μου να πάει στο Harvard και όχι να μαζεύει λαχανικά κάτω από τον ήλιο.
Γι’ αυτό και απαιτείται προσαρμογή και μια κάποια κατανόηση της κατάστασης και από τις δύο πλευρές που θα καταστήσει πιο εύκολη την προσαρμογή αυτή. Οι νεοεισερχόμενοι πρέπει να σέβονται και να τηρούν τους εδώ νόμους. Από την άλλη πλευρά, εμείς, πρέπει να έχουμε στον νου μας την πνευματική αβεβαιότητα και την ανασφάλεια αυτών των ανθρώπων.
Επίσης καλό είναι να θυμόμαστε ότι αυτοί οι άνθρωποι φέρνουν μαζί τους τον δικό τους πολιτισμό, κουλτούρα και μόρφωση, η οποία μπορεί να έχει επισκιαστεί αρχικά από τις κακουχίες του ταξιδιού, το τραύμα του ξεριζωμού και την πραγματικότητα της πολιτισμικής ασυνέχειας (cultural discontinuity). Γι’ αυτό το τελευταίο αξίζει να γραφτεί ένα ολόκληρο άρθρο, είναι τόσο έντονο και τόσο καταστροφικό πολλές φορές!
Όσον αφορά το θέμα της εκπαίδευσης, δίνεται μεγάλη έμφαση σε βιβλιογραφία, παιδαγωγική, αξιολόγηση και προτάσεις για το θέμα της εκπαίδευσης προσφύγων. Να τονίσω ότι η Δημοτική Βιβλιοθήκη Κατερίνης θα φιλοξενεί από το καλοκαίρι βιβλιογραφία στην ελληνική και αγγλική γλώσσα με τη φιλοσοφία της εκπαίδευσης των προσφύγων και άλλους τίτλους επί του θέματος ώστε ο οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος να μπορεί να λαμβάνει τις πληροφορίες που επιθυμεί.
Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι υπάρχει μια δημιουργική ευρωπαϊκή πρωτοβουλία στην πόλη της Αθήνας που βοηθάει τους πρόσφυγες στην ένταξή τους. Πρόκειται για ένα νέο και καινοτόμο μοντέλο ένταξης. Θα βρείτε πληροφορίες στο πολύ ενδιαφέρον website Curing the limbo.