Το διακύβευμα των ευρωεκλογών και η ελληνική οικονομία

Την Κυριακή έχουμε Ευρωεκλογές και πολλοί αναρωτιούνται γιατί και τι να ψηφίσουν. ‘‘Τι διακυβεύεται;’’ ρωτάνε, και τούτο προκειμένου να αποφασίσουν για τη ψήφο τους.

Επί του καίριου αυτού ερωτήματος λοιπόν, ο πρωθυπουργός έχει ήδη ισχυριστεί τα εξής: ‘‘Έχουμε μπροστά μας ευρωεκλογές που θα στείλουν πολιτικά μηνύματα, και επειδή ακούω διάφορους από την αντιπολίτευση να λένε ότι είναι ευκαιρία να στείλουμε μήνυμα δυσαρέσκειας, σηκώνουμε το γάντι της πρόκλησης, η πολιτική σταθερότητα είναι το διακύβευμα των εκλογών και θα αποδειχθεί ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα από την εμπιστοσύνη που μας έδειξαν οι πολίτες το 2023. Η δεύτερη 4ετία είναι η περίοδος των μεγάλων αλλαγών που θα φέρουν ακόμα πιο κοντά την Ελλάδα στην τροχιά της Ευρώπης’’   (https://www.kathimerini.gr/politics/563018629/mitsotakis-apo-chio-i-politiki-statherotita-einai-to-diakyveyma-ton-eyroeklogon/).

Όντως, πριν λίγες μόλις μέρες, σε φιλοκυβερνητικό ιστότοπο διάβαζα: ‘‘Με αιχμή την οικονομία… ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιχειρεί να επικοινωνήσει το περιεχόμενο της πολιτικής σταθερότητας που έχει θέσει ως διακύβευμα της κάλπης της 9^ης Ιουνίου και να αποσαφηνίσει τα διλήμματα προς τους πολίτες, συνδέοντας το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών με την ευρωπαϊκή θέση της χώρας’’ (https://www.liberal.gr/politiki/eyroekloges-i-statherotita-kai-diakybeyma-tis-kalpis).

Με βάση τα παραπάνω, συνεπώς, ως πολίτες αυτής της χώρας, οφείλουμε τουλάχιστον να είμαστε καλά πληροφορημένοι για την ουσία του διακυβεύματος των ευρωεκλογών και να δούμε με κριτήριο την οικονομία ποια είναι η ευρωπαϊκή θέση της χώρας και δη αν αυτή η θέση δίδει την εικόνα και ‘‘παράγει’’, έστω, την αίσθηση της ‘‘πολιτικής σταθερότητας’’, για την οποία ομιλεί και την οποία ‘‘εγγυάται’’ ο Πρωθυπουργός.

Έχω ως πάγια αρχή (και έτσι έχω συνηθίσει αυτούς που διαβάζουν τα κείμενά μου) όταν εκφράζομαι δημόσια να είμαι σοβαρός και τεκμηριωμένος. Υπό αυτό δε το δεδομένο και δη για ένα τόσο σπουδαίο θέμα, δηλαδή το διακύβευμα των ευρωεκλογών, όπως ακριβώς το έχει διακοινώσει ο Πρωθυπουργός, θα σταθώ εν προκειμένω σε όσα επισήμως καταγράφει σε πρόσφατο έγγραφό της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ελληνική οικονομία που αποτελεί ασφαλώς και προσδιοριστικό παράγοντα της θέσης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ( In depth Review 2024 Greece, Institutional Paper 281, April 2024 https://economy-finance.ec.europa.eu/document/download/ec8c0188-6d08-4b5c-bd7a-36f96ef4f962_en?filename=ip281_en.pdf).

Καταρχάς, ως προς το δημόσιο χρέος της χώρας, η αναλογία του προς το ΑΕΠ παραμένει η υψηλότερη σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση! Το 160,9 % για το 2023 σημαίνει ότι σε σύγκριση με τις χώρες τις ΕΕ έχουμε το πιο επαχθές δημόσιο χρέος στην Ένωση. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι το κρατικό μας χρέος στις 31-12-2012 ήταν 305,5 δισ. € ενώ στις 31-12-2023 εκτοξεύθηκε στα 406,5 δισ. €, γεγονός που σημαίνει πως αυξήθηκε έκτοτε, σε 11 χρόνια, κατά 101 δισ. € (όλοι οι αριθμοί προέρχονται από τα επίσημα δελτία χρέους του ΟΔΔΗΧ)! Στις 31-12-2019 ήταν 356 δισ. € ενώ στις 31-12-2023 έφτασε στα 406,5 δισ. €, οπότε μέσα σε τέσσερα μόλις χρόνια, και επί ΝΔ, αυξήθηκε κατά 50,5 δισ. € (όσο σε επτά προηγουμένως)!

Το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης αναμένεται για το 2023 να παραμείνει αμετάβλητο στο 2,3% και μετά να αποκλιμακωθεί. Το δε έλλειμμα των τρεχουσών συναλλαγών (current account deficit) το οποίο κορυφώθηκε το 2022 φτάνοντας στο 10,3% του ΑΕΠ(!), για το 2023 προσδιορίζεται στο επίσης υψηλό 6,4% επί του ΑΕΠ, 5 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τα επίπεδα του 2019, δηλαδή 5 μονάδες πάνω από τους προ πανδημίας δείκτες του.

Η καθαρή επενδυτική θέση της χώρας (Net International Investment Position –ΝΙΙΡ) είναι η χαμηλότερη στην ΕΕ! Η Κομισιόν λέει ότι η ΝΙΙP της Ελλάδας για το 2023 βρίσκεται στο -140% και παρότι ‘‘βελτιώθηκε’’ κατά 4% παραμένει πολύ κατώτερη των, σύμφωνα με το προφίλ της χώρας, θεμελιακών και λογικών οροσήμων (NIIP…remains well below the fundamental and prudential country specific NIIP benchmarks). Μάλιστα, οι Ευρωπαίοι τεχνοκράτες τονίζουν ότι η καθαρή επενδυτική θέση της χώρας μεσοπρόθεσμα θα χειροτερεύσει λόγω των σταθερά μεγάλων ελλειμμάτων των τρεχουσών συναλλαγών.

Ο δείκτης κατανάλωσης προς το ΑΕΠ είναι ο υψηλότερος στην Ευρώπη και ο δείκτης των καθαρών αποταμιεύσεων παραμένει αρνητικός. Εν προκειμένω, θυμίζω ότι ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας, έχει ήδη εξηγήσει: ‘‘Το έλλειμμα ή πιο συγκεκριμένα η ανεπάρκεια των εγχώριων αποταμιεύσεων για τη χρηματοδότηση επενδύσεων οδηγεί στην προσφυγή σε εξωτερικό δανεισμό και αντανακλάται στα επίσημα υψηλά ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ενώ υποδηλώνει ότι η Ελλάδα ξοδεύει πολύ περισσότερα από όσα παράγει ή, με άλλα λόγια, ότι δεν υπάρχουν επαρκείς εγχώριες αποταμιεύσεις για την χρηματοδότηση επενδύσεων’’. Η Ελλάδα, πράγματι, με τον αρνητικό δείκτη αποταμίευσης -8,9% στο 4^ο τρίμηνο του 2023 είναι η τελευταία χώρα στην ΕΕ. Σε αυτό συμβάλει καθοριστικά και η ακρίβεια βεβαίως (δεν μένει τίποτε στο τέλος του μήνα) παρότι η ζήτηση στην αγορά βαίνει διαρκώς μειούμενη.

Όντως, το 2022 η αναλογία επενδύσεων παρέμεινε σημαντικά κατώτερη από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης  (in 2022 the investment ratio remained well below the EU and euro area averages) ενώ η αύξηση της παραγωγικότητας, παρά τις ανοδικές τάσεις της, εκτιμάται από τις χαμηλότερες στην ΕΕ  (productivity growth… but remains one of the lowest in EU). Για αυτό και στην Κομισιόν λένε ότι η παραγωγικότητα θεάται ως πρόκληση για την ελληνική οικονομία (non-cost competitiveness and low productivity remain a challenge).

Η χώρα παραμένει στάσιμη στον δείκτη της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας (World Competitiveness Ranking, 2023) και αυτό προφανώς διότι δεν απαλείφει αγκυλώσεις από την οικονομία της που υποβαθμίζουν ή εμποδίζουν τον ανταγωνισμό. Όπως μας ενημερώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 2023 η Ελλάδα βγήκε… ‘‘πρωταθλήτρια’’ της ΕΕ στον δείκτη του ΟΟΣΑ για την περιοριστικότητα του εμπορίου (Services Trade Restrictiveness Index)!

Ο δε δείκτης ανεργίας παραμένει από τους υψηλότερους στην ΕΕ, όταν το εργατικό μας δυναμικό, της καλύτερης παραγωγικής ηλικίας, 25 έως 44 ετών, έχει μειωθεί κατά 748.000 άτομα, τα οποία έφυγαν στο εξωτερικό!

Στον τραπεζικό τομέα, η κεφαλαιακή θέση των τραπεζών παραμένει από τις χαμηλότερες στην ΕΕ (the capital position of banks among the lowest in EU) ενώ η ποσοστιαία αναλογία των μη εξυπηρετούμενων δανείων (Nonperforming loans –NPL) το 2023 έχει μεν κατέλθει στο 5,7%, προφανώς διότι οι ‘‘servicers’’ κατέχουν χαρτοφυλάκια κόκκινων δανείων ύψους 69,5 δισ. €, τα οποία αντιστοιχούν στο 32% του ελληνικού ΑΕΠ (!), αλλά, παρά ταύτα, η άνω αναλογία των NPL είναι η υψηλότερη στην ΕΕ (The ratio declined further but remains the highest in the EU). Περαιτέρω, η Κομισιόν επισημαίνει ότι σύμφωνα με τα πορίσματα έρευνας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, η πρόσβαση των επιχειρήσεων, και ειδικά των μικρoμεσαίων επιχειρήσεων, στην τραπεζική χρηματοδότηση γίνεται μετ’ εμποδίων (The EIB and ECB survey results suggest that… and access to financing remains a significant impediment to corporate investment, especially for small and medium-sized enterprises).

Γενικά, η ελληνική οικονομία είναι μικρότερη κατά 19% σε σχέση με το 2007, όταν η οικονομία της ΕΕ ήταν 17% μεγαλύτερη. Η Ελλάδα ‘‘κατάντησε’’ η δεύτερη φτωχότερη χώρα της ΕΕ και η φτωχότερη της Ευρωζώνης και αν και η κυβέρνηση  ‘‘υπερηφανεύεται’’  για ρυθμό ανάπτυξης περί το 2%, η πραγματικότητα είναι ότι η οικονομία μας ευρίσκεται 36% πίσω από τις άλλες! Οι δε πραγματικοί μισθοί (αφαιρουμένου του πληθωρισμού), έχουν ακολουθήσει την ίδια καθοδική πορεία, αφού είναι 40% (19% οι ονομαστικοί και 21% ο πληθωρισμός) χαμηλότεροι από το 2009.

Εν τέλει, όσον αφορά την «τροχιά σύγκλισης» με την ΕΕ που ανέφερε ο Πρωθυπουργός, από το 2018, παρά τη δήθεν (τότε) έξοδο από τα μνημόνια, η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να καλύψει παρά μόλις μία μονάδα απόστασης από τον μέσο Ευρωπαϊκό όρο: από 66% το 2018, κατάφερε να φτάσει το 67% πέρυσι. Αντίθετα, η Βουλγαρία κάλυψε 13 μονάδες και από το 51% το 2018 έφτασε στο 64% το 2023, αν και το 2000 ήταν στο 25% και εμείς πάνω από το 85%! Επομένως, στην πράξη, δεν συγκλίνουμε με την ΕΕ προς τα επάνω, αλλά με τη Βουλγαρία προς τα κάτω, η οποία (Βουλγαρία) σύντομα θα μας ξεπεράσει, δεδομένου ότι εμείς καλύψαμε μόλις 1 μονάδα, ενώ η Βουλγαρία 13 και λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι αυτή έχει το χρέος της μόλις στο 20% του ΑΕΠ της, ενώ εμείς στο 160% του δικού μας ΑΕΠ!

Όταν, λοιπόν, το εμπορικό μας έλλειμμα το πρώτο τρίμηνο του 2024 αυξήθηκε κατά σχεδόν 9%, οι άμεσες ξένες επενδύσεις μειώθηκαν κατά 40% το 2023, ο πληθωρισμός μας ήταν 1% πάνω από το μέσο της Ευρωζώνης, όταν έχουμε τεράστια δίδυμα ελλείμματα και χρέη, όταν η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής λέει ότι οι κίνδυνοι στη δημοσιονομική βιωσιμότητα της χώρας είναι μεσοπρόθεσμα υψηλοί  (Risks to fiscal sustainability are high in the medium term) και όταν η Ελλάδα, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, είναι η 4^η ακριβότερη χώρα στον Κόσμο στα τρόφιμα ( https://www.topontiki.gr/2024/04/12/tetarti-akrivoteri-pagkosmios-sta-trofima/), η κατάσταση ‘‘μιλάει’’ από μόνη της, διότι είναι, ούτως ή άλλως, η μόνιμη καθημερινότητα που ζουν οι Έλληνες πολίτες.

Έπειτα από τα παραπάνω όμως, ένας λογικός νους θα έθετε εύλογα το ερώτημα για το πώς είναι δυνατόν ο Κυριάκος Μητσοτάκης ‘‘με αιχμή την οικονομία’’, να θέτει την ‘‘πολιτική σταθερότητα’’ ως το διακύβευμα των ευρωεκλογών,  συνδέοντας μάλιστα το αποτέλεσμά τους με την ‘‘ευρωπαϊκή θέση της χώρας και την τροχιά σύγκλισής της με την Ευρώπη’’ (;).

Ένας λογικός, πάλι, νους θα μπορούσε να δώσει πιθανώς σε τούτο το βασικό ερώτημα δύο απαντήσεις.

Ή, πρώτον, ποντάρει, μέσω της ‘‘κυριαρχίας’’ του στο mainstream μιντιακό σύστημα της χώρας, στη δημιουργία στο ευρύ κοινό μιας ‘‘εικόνας’’ πολύ διαφορετικής έως και….. ‘‘μεταλλαγμένης’’ από την αμέσως παραπάνω. Άλλωστε, εδώ που τα λέμε, πόσοι και ποιοι από τους Έλληνες πολίτες έχουν διαβάσει την….  ‘‘In depth Review 2024, Greece’’ (δηλ. τη συγκεκριμένη έκθεση) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άρα έχουν σχηματίσει πολιτική γνώμη μέσω αυτής; Ή, έστω, πόσοι και ποιοι από τα στελέχη (μικρά ή μεγάλα) όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης έχουν ενημερωθεί για το περιεχόμενο της έκθεσης, έτσι ώστε να επιχειρηματολογούν τεκμηριωμένα και να ασκούν ουσιώδη κριτική  στην Κυβέρνηση;

Ή, δεύτερον, ο Πρωθυπουργός όντως πιστεύει ότι όλα βαίνουν καλώς και για αυτό έθεσε, εξάλλου, και το άνω, με το συγκεκριμένο περιεχόμενο, διακύβευμα των ευρωεκλογών. Σε μια τέτοια περίπτωση, και πώς να μην ‘‘πηγαίνουν καλά τα πράγματα’’ άλλωστε, όταν, κατά τον Πρωθυπουργό, στην Ελλάδα αγοράζουμε τη φέτα με 6,28 ευρώ το κιλό (https://www.youtube.com/watch?v=cKo5aqaO-1I). Για να μην μιλήσω και για κάποιες νοικοκυρές που τη βρίσκουν ακόμα και με 4,50 ευρώ το κιλό….

Ανεξαρτήτως, πάντως, από το ποια από τις δύο απαντήσεις, που θα μπορούσε να δώσει στο άνω κεντρικό ερώτημα ένας λογικός νους, ισχύει, αυτός που τελικά καλείται να απαντήσει στο διακύβευμα των (ευρω)εκλογών της Κυριακής, όπως ήδη το έχει θέσει ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, είναι ο Ελληνικός λαός, ο οποίος, κατ’ ευχήν, πρέπει να συμμετέχει και να εκφράσει δημοκρατικά τη γνώμη του, όποια κι αν είναι αυτή. Στη σύγχρονη Δημοκρατία, άλλωστε, τέτοιες, θεσμικές και επίσημες, ευκαιρίες ‘‘έκφρασης του λαού’’ δεν προκύπτουν κάθε μέρα…

Κατερίνη, 5/6/2024

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW

LLM IN EUROPEAN LAW

Cer. LSE in Business, International

Relations and the political science