Συνέντευξη με τη μουσικό συγγραφέα Δέσποινα Μπογδάνη-Σουγιούλ

Γράφει η Δομνίκη Καράντζιου, συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας

Ο Ίκαρος Ποντίκαρος και η Ρίνα Ποντικαρίνα στάθηκαν στο κατώφλι της εξώπορτας της κατοικίας της Δέσποινας Μπογδάνη-Σουγιούλ. Η μαμά τους, η Ποντικομαμή, τους είχε δασκαλέψει. «Τεντώστε τα αυτάκια σας να ακούσετε τις μελωδίες του σπιτιού της» τους είπε με ένα φιλί αποχαιρετιστήριο. Έτσι και έκαναν λοιπόν τα δύο ποντικάκια. Τέντωσαν τόσο πολύ τα αυτιά τους, που αυτά μεγάλωσαν κι έγιναν σχεδόν όσο και το μπόι τους. Χτύπησαν το κουδούνι και μια γλυκιά μελωδία ήχησε στα αυτιά τους.

-Μέχρι και το κουδούνι είναι μελωδικό, Ίκαρε! Θαύμασε η Ρίνα.

Η Δέσποινα τους άνοιξε και το καλωσόρισμα έμοιαζε με ένα θέαμα μοναδικό. Νότες ξεχύθηκαν από την πόρτα, σαν κάτασπρες πεταλούδες. Ο Ίκαρος και η Ρίνα έπιασαν μια θέση στο πιάνο με ουρά. Μια κοιτούσαν τα ασπρόμαυρα πλήκτρα, μια την ουρά του πιάνο.

-Σας έφερα τυράκια κατακίτρινα, τυράκια τριγωνάκια, τυράκια στρογγυλά, τυράκια όλο νοστιμιά, τους είπε τραγουδιστά η Δέσποινα.

Η αλήθεια είναι πως πρώτη φορά θα έδινε συνέντευξη σε δύο ποντικάκια. Την κυρίευσε για λίγο μια μικρή αμηχανία.

-Ευχαριστούμε πολύ για την πιατέλα. Μπορώ να πω πως τόσο όμορφα τυριά πρώτη φορά βλέπω. Τραγουδοτυράκια θα τα αποκαλούσα, είπε ο Ίκαρος και ξέσπασαν και οι τρεις σε γέλια.

-Πάμε λοιπόν! Έδωσε το σύνθημα η Δέσποινα και οι ερωτήσεις έπεσαν βροχή.

-Έχεις συναντήσει έναν αληθινό γίγαντα; 

Ο καθένας μας έχει συναντήσει, Ρίνα, τουλάχιστον μία φορά, έναν γίγαντα. Μπορεί να είναι κάποιος σπουδαίος καλλιτέχνης ή επιστήμονας που τον έκανε να σκεφτεί τις σπουδαίες ανακαλύψεις ή τα σπουδαία έργα που έχει φτιάξει. Μπορεί να είναι ένα πρόσωπο από την οικογένειά του που με θάρρος και τόλμη υποστήριξε όσους ή όσα πίστευε και αγαπούσε. Πάντα υπάρχουν εποχές που ξεφυτρώνουν γίγαντες. Για μένα ο δικός μου γίγαντας ήρθε πριν λίγα χρόνια για να μου δώσει μια γερή σπρωξιά και να με κάνει να αδειάσω τις τσέπες μου που ήταν γεμάτες λέξεις και να τις απλώσω στα άσπρα μου χαρτιά και να γίνουν μια μικρή, τρυφερή ιστορία. Η ιστορία του Μίκη Θεοδωράκ, ενός σπουδαίου καλλιτέχνη, τολμηρού ανθρώπου που τα έβαλε με ότι τον ενοχλούσε. Ενός γίγαντα που με τα ίδια του τα χέρια φύτεψε ένα δέντρο που έδινε καρπούς από αυτούς που δεν μαραίνονται ποτέ, όπως η αγάπη, η ελευθερία, η φιλία, η ισότητα, η δικαιοσύνη. Ενός παππού γίγαντα.

-Ο μπαμπάς μου πάντα τραγουδούσε στη μαμά μας το τραγούδι: άστα τα μαλλάκια σου ανακατεμένα! Κι αυτή έκλαιγε για τη ρομαντική του αγάπη του προς αυτήν αλλά και γιατί μαλλιά δεν είχε. Αν ξέραμε ποιος έγραψε αυτό το τραγούδι, θα του στέλναμε την αγάπη μας. Μήπως τον γνωρίζεις;

Όσο κι αν φανεί σε κάποιον παράξενο, Ίκαρε, τα μαλλιά μας είναι στοιχείο που στιγματίζει τα νιάτα μας και την ανεμελιά που τα συνοδεύει. Είμαστε νέοι, χωρίς έννοιες στο κεφάλι μας και πάντα με το βλέμμα μας στο μέλλον είμαστε έτοιμοι να κατακτήσουμε τον κόσμο ολόκληρο. Δε μας νοιάζει το χρώμα τους, δε μας νοιάζει αν είναι μακριά ή κοντά και αν ανεμίζουν μπούκλες ή μοιάζουν ολόισια σα στάχυα. Τα χρόνια όμως περνούν, τα μαλλιά πια αντικατοπτρίζουν τη σοφία και τα γεγονότα που κουβαλάμε πια και παίρνουν άλλο σχήμα και μορφή. Κάτι τέτοιο λοιπόν σκεφτόταν ο Αλέκος Σακελλάριος αδελφικός φίλος και στενός συνεργάτης του Μιχάλη Σουγιούλ, του παππού μου, καθώς έγραφε τους στίχους του πολύ γνωστού αυτού τραγουδιού που δεκαετίες τώρα μας συνοδεύει σε κάθε μας γλέντι, σε κάθε ανάμνηση και χαρά. Ο Μιχάλης Σουγιούλ έψαχνε ένα χαριτωμένο βαλσάκι, ο Αλέκος Σακελλάριος έψαχνε να δώσει σάρκα και οστά διαμέσου της μουσικής του Σουγιούλ σε μια τρυφερή κουβέντα που κάποτε ειπώθηκε σε μια όμορφη κοπέλα που είδε τα μαλλιά της να ανεμίζουνε στην τρελή νοτιά. Κι όλα ανακατεύτηκαν μαγικά.

-Η Μούσικατ είναι ένα τέρας πραγματικό; 

Δεν είναι λίγες οι φορές, Ρίνα, που μεταξύ τους τα παιδιά πλάθουν με την φαντασία τους τέρατα και μύθους που τα ακολουθούν στις μικρές ηλικίες και δημιουργούν εντυπώσεις που μένουν χαραγμένες με υπερβολικό τρόπο στο μυαλό τους. Ένα τέτοιο πλάσμα είναι και η Μούσικατ είναι ένα «τέρας» αλλιώτικο από όλα τα άλλα όπως λέει το παραμύθι που έγραψα, που τραβά τα παιδιά στο χορό και στο τραγούδι, στις φούρλες και στις μουσικές και τελικά καταφέρνει να το λατρέψουν όλα τα παιδιά αφού τους δείχνει τον τρόπο να δημιουργούν και να χαίρονται μέσα από την τέχνη της μουσικής.

-Ποια μουσική άκουγες στο μικρό πικ απ σου όταν ήσουν μικρή; 

Ίκαρε, δεν υπήρχε μέρα που κάποιος καλλιτέχνης να μην ερχόταν στο σπίτι μας. Άλλοτε για τα γυρίσματα μιας εκπομπής που ως θέμα της είχε τον Μιχάλη Σουγιούλ, άλλοτε για να πάρει παρτιτούρες και να διασκευάσει τις μουσικές του, άλλοτε για να οργανώσει μια συναυλία και να τον τιμήσει. Τι σημαίνει αυτό; Ότι είδα στην πόρτα μου να στέκεται ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Διονύσης Σαββόπουλος, η Άννα Καλουτά, ο  η Ρένα Βλαχοπούλου, ο Σταμάτης Κραουνάκης…και τόσοι άλλοι! Κάθε φορά ο καθένας τους στιγμάτιζε και τα μουσικά μας ακούσματα και έτσι η ζωή μας στο σπίτι ήταν από το πρωί έως το βράδυ μουσικές και τραγούδια από κάθε εποχή και κάθε στυλ, το καθένα με τη χάρη του.

-Αν σου πρότεινε ο Ποντικοαρχηγός του Ποντικοφυλακείου να διδάξεις μουσική σε ποντικάκια, τι ιδιαίτερο θα έβρισκες σε εμάς; 

Ρίνα, θα σας μάθαινα ένα καταπληκτικό πακέτο τραγουδιών που έχει τον τίτλο: «Έξι τραγούδια για ποντίκια». Ένα έργο που έγραψε τη μουσική του ο σπουδαίος συνθέτης Γιώργος Κουρουπός, αδελφικός φίλος του Μάνου Χατζιδάκι και τους στίχους του έγραψε ο σπουδαίος λογοτέχνης και διανοούμενος Περικλής Κοροβέσης. Θα άξιζε πραγματικά τον κόπο να μάθετε τη σειρά αυτή των τραγουδιών που με τόση γλυκύτητα και απλότητα πλησιάζουν τα παιδιά-ποντίκια!

-Δέσποινα, θα ήθελες να ζεις στη γειτονιά της Μαρίας Κάλλας και να ξυπνάς με τις άριές της; 

Ίκαρε, και ποιος είναι αυτός που δε θα ήθελε να είναι γείτονας της Μαρίας Κάλλας, ποιος δε θα ήθελε έστω και μόνο την βλέπει να περνάει με τον αέρα της μεγάλης ντίβας, ποιος δε θα ήθελε να στήνει αυτί για να ακούσει τις πρόβες τις για μια όπερα ή να την ακούσει να ζεσταίνει τη φωνή της με φωνητικές ασκήσεις;

-Αν το φεγγαράκι ήταν χάρτινο, σε ποιους κόσμους θα ήθελες να σε ταξιδέψει; 

Με ένα χάρτινο φεγγαράκι να ξέρετε πας παντού, σε όποιον κόσμο κι αν ονειρευτείς, σε όποιον κόσμο κι αν θελήσεις. Κι εκεί φτάνοντας θα συναντήσεις τον Μάνο Χατζιδάκι που με τα χέρια του απλωμένα πασπαλίζει με μουσικές και τραγούδια τους ανθρώπους, γιατί ο Μάνος τα τραγούδια του και τις μουσικές τους τα έφτιαξε για να τα χαρίζει πάντα απλόχερα στους ανθρώπους.

-Όταν ακούω τα τραγούδια του τριγωνοψαρούλη, μου έρχεται να πάρω την αδερφή μου να χορέψουμε. Εσύ χορεύεις με τα τραγούδια σου; 

Πόσο χαίρομαι, Ίκαρε, που μου το λες αυτό. Φυσικά και χορεύω και μάλιστα με μουσικές και τραγούδια που φτιάχνω η ίδια. Η μουσική είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και από αρχαιοτάτων χρόνων με τη μουσική άρα είναι αυτονόητο ότι πάντα στα μάτια μου είναι δεμένες και βαδίζουν παρέα και οι δύο, η μουσική και η κίνηση. Ότι είδους κίνηση εννοεί κανείς. Είναι στοιχείο έκφρασης και επικοινωνίας και για μένα αλλά θαρρώ και για πολλούς άλλους. Άσε που επειδή με ρωτάς για τα τραγούδια του Τριγωνοψαρούλη μου έρχεται στο μυαλό μου ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος όταν για πρώτη φορά του έπαιξα το πρώτο τραγούδι που συνέθεσα από τα τραγούδια του Τριγωνοψαρούλη και άρχισε να χορεύει γύρω από το πιάνο με μια απίστευτη παιδικότητα και χαρά!

-Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος σας, αν όλοι ξυπνούσαν με μουσική το πρωί και κοιμόντουσαν πάλι με μουσική; 

Η μουσική, Ρίνα, σώζει ζωές και δεν είναι μια υπερβολή αυτό. Σκέψου από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι και σήμερα πόσες είναι εκείνες οι στιγμές που η μουσική ακολουθεί τους ρυθμούς της ζωής μας, ακολουθεί δύσκολες ή χαρούμενες στιγμές μας, σε κάθε πόνο, λύπη αλλά και χαρά, σκέψου τα μοιρολόγια, τα τραγούδια του γάμου, τα δημοτικά μας τραγούδια που ακολουθούν τις εποχές και την καθημερινότητά μας, τα νανουρίσματα, τις οπερέτες, το ρεμπέτικο…η μουσική σπάει τα σύνορα, σπάει τα όρια και μας συνοδεύει σε κάθε έκφανση της ζωής μας!

-Μια φορά βρήκαμε μια φλογέρα πεταμένη στα σκουπίδια. Η μαμά μάς λέει να την πετάξουμε, εμείς όμως την αγαπάμε. Τι προτείνεις να κάνουμε; 

Η φλογέρα, Ίκαρε, είναι ένα πραγματικό μουσικό όργανο που μπορεί να σε οδηγήσει στην αληθινή χαρά της μουσικής δημιουργίας. Πάει παντού, στοιχίζει ελάχιστα χρήματα και με αυτή μπορείς πολύ γρήγορα και εύκολα και μόνος σου να μάθεις να παίζεις  μουσική. Δεν είναι εξαιρετικό αυτό;

-Ο παππούς μας μια φορά μάς πήγε σε ένα κοντσέρτο. Η μουσική εκεί ήταν μια μαγεία. Τελικά οι μουσικοί είναι μάγοι; 

Οι μουσικοί και η μουσική τους είναι στοιχεία μαγικά, Ρίνα, στοιχεία που αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπεις τα πράγματα γύρω σου, στοιχεία που σε διαμορφώνουν ως άνθρωπο με άλλη στόφα, άλλα υλικά. Και δε θα φανταζόμουν ποτέ τη ζωή μου χωρίς να περιλαμβάνει τη μουσική, χωρίς να είμαι μουσικός γιατί όπως έλεγε και η μαμά μου όταν διηγούταν στους άλλους πώς ήρθα στον κόσμο αυτό…» εγώ γεννήθηκα μέσα σε ένα πιάνο».

-Πες μας, Δέσποινα, θα μπορούσες να ζήσεις μια ζωή διαφορετική χωρίς μουσική; 

Ίκαρε και Ρίνα, σκεφτείτε, θα μπορούσα να είμαι κάτι άλλο εκτός από μουσικός; Αποκλείεται!

-Αποκλείεται! Είπαν μ’ ένα στόμα μια φωνή ο Ίκαρος και η Ρίνα και έκαναν βουτιά στα αγαπημένα τους τυριά.

Η Δέσποινα έπαιζε στο πιάνο, τραγουδούσε και ζήτησε από τα δύο ποντικάκια να την συνοδεύσουν. Πρώτη τους φορά ένιωσαν τη μουσική βαθιά στην ψυχή τους. Οι νότες άγγιξαν κυριολεκτικά τις πιο ευαίσθητες χορδές τους. Συγκινήθηκαν.

-Μπορούμε να τρυπώνουμε πού και πού στο μελωδικό σου σπίτι; Ρώτησε η Ρίνα και η Δέσποινα της έδωσε την πιο αναπάντεχη απάντηση.

-Θα μπορούσα να πω όχι σε εσάς τους δυο; Άλλωστε ήθελα να σας προτείνω μια συνεργασία, γιατί βλέπω ότι έχετε μουσικά αυτιά.

Ο Ίκαρος και η Ρίνα κοιτάχτηκαν στον καθρέφτη του χολ. Μα πώς μεγάλωσαν έτσι τα αυτιά τους; Έγιναν μουσικά αυτιά σ’ ένα σπίτι γεμάτο μουσική!

Ευχαρίστησαν τη Δέσποινα και μ’ ένα φιλί στον αέρα την αποχαιρέτησαν. Έτρεχαν προς το Ποντικοφυλακείο, γεμάτοι ενθουσιασμό να πουν στην Ποντικομαμή τους όλα όσα άκουσαν, τραγούδησαν, γεύτηκαν με τη μουσικό και συγγραφέα Δέσποινα Μπογδάνη-Σουγιούλ.

Λίγα λόγια για τη μουσικό-συγγραφέα

Η Δέσποινα Μπογδάνη-Σουγιούλ γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Πιάνο, Μονωδία και Ανώτερα Θεωρητικά στο Εθνικό Ωδείο. Είναι απόφοιτος του Graduate School of Education, Harvard University στη διαφοροποιημένη διδασκαλία, την αξιολόγηση και τη δημιουργία διαφοροποιημένης διαπολιτισμικής εκπαιδευτικής πράξης, καθώς και απόφοιτος του Διετούς Μεταπτυχιακού Κύκλου Σπουδών Carl Orff του επιμορφωτικού κύκλου της Σχολής Μωραΐτη και του μεταπτυχιακού κύκλου σπουδών του ΕΚΠΑ στον τομέα της Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας. Από το 1992 μέχρι σήμερα είναι Καθηγήτρια Μουσικής Αγωγής στο δημοτικό σχολείο του Κολλεγίου Αθηνών. Δίδαξε ως συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο Τμήμα Νηπιαγωγών με θέμα τη Μουσικοκινητική Αγωγή, ενώ ίδρυσε και δίδαξε στο Τμήμα Μουσικοκινητικής Αγωγής για παιδιά και ενήλικες στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας.

Έχει εκπονήσει ερευνητικά προγράμματα με θέμα τη διασύνδεση της Μουσικής Αγωγής με άλλα μαθήματα του Αναλυτικού προγράμματος, την εφαρμογή αναλυτικών προγραμμάτων άλλων χωρών καθώς και τη διδασκαλία της παραδοσιακής μουσικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.

Στην καλλιτεχνική της δραστηριότητα περιλαμβάνεται η δημιουργία πολλών παιδικών CD’s, όπως «Τα τραγούδια του Τριγωνοψαρούλη», εκδ. Πατάκη, ¨Βουτιά στο γαλάζιο», εκδ. Safe Water Sports, με τη συμμετοχή της Χορωδίας του Δημοτικού Σχολείου του Κολλεγίου Αθηνών και διαφόρων καλλιτεχνών. Στη συγγραφική της δραστηριότητα περιλαμβάνονται η συμμετοχή της στη συγγραφική ομάδα των βιβλίων της Μουσικής Αγωγής του Οργανισμού για τις τάξεις  Γ΄ και Δ΄ δημοτικού σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο καθώς και η συγγραφή βιβλίων με θέμα το Σύστημα Orff , τη Μουσική Εκπαίδευση στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και τη διδασκαλία της φλογέρας καθώς και στη δημιουργία του εκπαιδευτικού προγράμματος του οργανισμού για την ασφάλεια στη θάλασσα, Safe Water Sports. Είναι συγγραφέας παιδικών βιβλίων βραβευμένων από τον Ελληνικό Κύκλο Παιδικού Βιβλίου (IBBY) όπως: «Δεν είναι δύσκολο να μάθεις φλογέρα» εκδόσεις Νάκας, «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν το… βιβλίο» εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, «Μια σοκολάτα για τον Νικόλα» εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, «Με ένα χάρτινο φεγγαράκι… ταξιδεύω», εκδ. Πατάκη, «Τσέπες γεμάτες λέξεις», εκδ. Πατάκη, «Μαρία Κάλλας, ζώντας μόνο για την τέχνη» εκδόσεις Πατάκη, Χρυσή Λίστα 2024 με τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς, «Χριστουγεννιάτικα μπλεξίματα» εκδόσεις Υδροπλάνο, «Ο παππούς μου ο γίγαντας» εκδόσεις Υδροπλάνο,  «Ποιος φοβάται τη Μούζικατ;» εκδόσεις Ελληνοεκδοτική και πολλά άλλα. Τέλος είναι ραδιοφωνική παραγωγός της παιδικής εκπομπής «Τσέπες γεμάτες λέξεις» κάθε Κυριακή πρωί στον ραδιοφωνικό σταθμό Μεταδεύτερο.